Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

tempŏrī adv., v. tempus, II. A.

tempus, ŏris (abl. temp. tempori or temperi; v. infra), n. [etym. dub.; perh. root tem-; Gr. τέμνω; prop. a section; hence, in partic., of time].

  1. I. Lit., a portion or period of time, a time: tempus diei, daytime, Ter. Heaut. 1, 2, 38; 1, 1, 116: extremum diei, Cic. de Or. 1, 7, 26; cf.: matutina tempora, morning hours, id. Fam. 7, 1, 1: anni tempora, the seasons, Lucr. 2, 33; 5, 1396; cf.: quam (Ennam) circa sunt laetissimi flores omni tempore anni, Cic. Verr. 2, 4, 48, § 107: maturius paulo, quam tempus anni postulabat, in hiberna exercitum deduxit, Caes. B. G. 1, 54: erat hibernum tempus anni, Cic. Rep. 1, 12, 18; Auct. B. Alex. 43, 1.
      1. 2. Esp. of the time intervening between two events, etc., an interval, period, time: longo post tempore, Verg. E. 1, 68: magno post tempore, Just. 13, 4, 25; 16, 1, 1: brevi post tempore, id. 1, 7, 19; 4, 4, 4; 12, 2, 6: parvo post tempore, Val. Max. 8, 6, 1.
        Plur.: longis temporibus ante, Cic. Rep. 2, 34, 5.
    1. B. Transf., time, in general.
      1. 1. Lit.
        1. a. In gen.: tempus est, id quo nunc utimur (nam ipsum quidem generaliter definire difficile est), pars quaedam aeternitatis cum alicujus annui, menstrui, diurni nocturnive spatii certā significatione, Cic. Inv. 1, 26, 39: tempus esse dicunt intervallum mundi motus: id divisum in partes aliquot, maxime ab solis et lunae cursu: itaque ab eorum tenore temperato tempus dictum, Varr. L. L. 6, § 2 Müll.: hos siderum errores id ipsum esse, quod rite dicitur tempus, Cic. Univ. 9 fin.: neque ut celari posset, tempus spatium ullum dabat, Ter. Hec. 3, 3, 14; cf.: nisi tempus et spatium datum sit, Cic. Quint. 1, 4: vix huic tantulae epistulae tempus habui, id. Att. 1, 14, 1: egeo tempore, id. Q. Fr. 3, 5, 4: unius horae tempus, Liv. 44, 9, 4: aliquot dierum tempus amisit, Lact. Mort. Pers. 45, 5: tempus duorum mensium petere ad delectus habendos, Liv. 29, 5, 7: triginta dierum tempus petens, ut, etc., id. 38, 37, 10: tempus, pacis an belli, festinationis an otii, Cic. de Or. 3, 55, 211: ut tempora postulabant belli, Liv. 24, 8, 7: nec belli tantum temporibus, sed etiam in pace, id. 35, 28, 1: temporibus Punici belli, Just. 30, 3, 1; 43, 4, 11: mihi vero omne tempus est ad meos libros vacuum, Cic. Rep. 1, 9, 14: erit, erit illud profecto tempus et illucescet ille aliquando dies, cum, etc., id. Mil. 26, 69: ex quo tempore tu me diligere coepisti, id. Fam. 3, 4, 2: eo tempore, quo promulgatum de multā ejus traditur, Liv. 6, 38, 12; 23, 10, 13: tempore, quo in homine non ut nunc omnia consentientia, id. 2, 32, 9: privatum eo tempore Quinctium fuisse, cum sacramento adacti sint, id. 3, 20, 4: per idem tempus, Cic. Brut. 83, 286: quos ad me id temporis venturos esse praedixeram, at that time, id. Cat. 1, 4, 10: scripta in aliquod tempus reponantur, Quint. 10, 4, 2: non tantulum Umquam intermittit tempus, quin, etc., Plaut. Bacch. 2, 2, 32: uno et eodem temporis puncto nati . . . nascendi tempus, Cic. Div. 2, 45, 95; cf.: alienum tempus est mihi tecum expostulandi, id. Fam. 3, 10, 6: dare tempus exponendi de aliquā re, id. ib. 1, 9, 3: committendi proelii, Caes. B. G. 2, 19: edendi, Hor. Ep. 1, 16, 22: curandi, id. ib. 1, 2, 39: tyranno ad consultandum tempus datum est, Liv. 34, 33, 5: datum cum iis conloquendi tempus, id. 26, 22, 11; 45, 24, 11.
          In plur.: id certis temporibus futurum, Cic. Rep. 1, 15, 23: si Athenienses quibusdam temporibus nihil nisi, etc., agebant, id. ib. 1, 27, 43: superioribus temporibus ad te nullas litteras misi, id. Fam. 5, 17, 1: illis temporibus, id. Lael. 1, 5: temporibus illis, id. Arch. 3, 6.
        2. b. In partic., the time, i. e. the fitting or appointed time, the right season, proper period, opportunity, = καιρός: nunc occasio est et tempus, Plaut. Ps. 4, 2, 3: tempus maximum est, ut, etc., id. Mil. 4, 3, 9: spero ego, mihi quoque Tempus tale eventurum, ut tibi gratiam referam parem, id. Merc. 5, 4, 39; cf.: tempus habes tale, quale nemo habuit umquam, Cic. Phil. 7, 9, 27: dicas: tempus maxumum esse ut eat domum, Plaut. Mil. 4, 3, 8: nunc hora, viri, nunc tempus: adeste, Sil. 11, 194: consul paulisper addubitavit, an consurgendi jam triariis tempus esset, Liv. 8, 10, 1: cum jam moriendi tempus urgueret, was close at hand, Cic. Tusc. 1, 43, 103; Varr. R. R. 3, 16, 20: verno inserentis tempus urguet, Plin. 17, 14, 24, § 113: tempus est, with inf.: sed jam tempus est, ad id quod instituimus accedere, Cic. Top. 1, 5: dicere aliquid de ordine argumentorum, id. de Or. 2, 42, 181: conari etiam majora, Liv. 6, 18, 12: nunc corpora curare tempus est, id. 21, 54, 2: tibi abire, Hor. Ep. 2, 2, 215: jam tempus agi res, Verg. A. 5, 638: tempus est jam hinc abire me, Cic. Tusc. 1, 41, 99: suo tempore, at a fitting time, id. Lael. 3, 11; cf. id. Phil. 14, 6, 15; id. Verr. 2, 3, 60, § 139; Plin. 18, 6, 8, § 44.
          1. (β) tempŏra, um (less freq. in the sing. tempus), after the Gr. τὰ καίρια (prop. the right place, the fatal spot), the temples of the head; plur.: duae suturae super aures tempora a superiore capitis parte discernunt, Cels. 8, 1; Plin. 20, 6, 23, § 54; Lucr. 1, 930; 4, 5; 6, 1194; Tib. 2, 2, 7; Verg. A. 5, 416; Hor. C. 1, 7, 23; 3, 25, 20; 4, 1, 32; 4, 8, 33 et saep.
            Sing.: contorquet brachium et Graccho percutit tempus, Auct. Her. 4, 55, 68; Verg. A. 9, 418; Sil. 12, 414; Stat. Th. 10, 110; Vitr. 9, 6; Flor. 4, 12, 44 Duk. N. cr.; Vulg. Judic. 4, 21; 5, 26.
            Poet., transf., the face, visage in gen., Prop. 2, 24 (3, 18), 3; 2, 18, 32 (3, 11, 10).
            The head: jacuit pulsus tria tempora ramo Cacus, upon his three heads, Prop. 4 (5), 9, 15.
            Sing.: tremulum movens Cana tempus anilitas Omnia omnibus annuit, Cat. 61, 162.
      2. 2. Transf.
        1. a. The time in its moral aspects; the state of the times, position, state, condition; in plur., the times, circumstances (esp. freq. of dangerous or distressful cir cumstances): si ad tuum tempus perduci tur, facilis gubernatio est, time of administration, consulship, Cic. Fam. 10, 1, 2: omne meum tempus amicorum temporibus transmittendum putavi … et meus labor in privatorum periculis versatus, id. Imp. Pomp. 1, 1: quid a me cujusque tempus poscat, id. Planc. 32, 79: tempori meo defuerunt, my necessity, id. Sest. 58, 123; cf.: qui tot annos ita vivo, ut a nullius umquam me tempore aut commodo aut otium meum abstraxerit aut, etc., id. Arch. 6, 12: tempori cedere, id est necessitati parere, semper sapientis est habitum, id. Fam. 4, 9, 2: nisi forte temporis causā nobis adsentiebare, id. Tusc. 4, 4, 8: neque poëtae tempori meo defuerunt, id. Sest. 58, 123; cf.: suscipere onus laboris atque officii ex necessariorum tempore, id. Div. in Caecil. 2, 5: in summo et periculosissimo rei publicae tempore, id. Fl. 3, 6: tempore summo rei publicae, id. Phil. 5, 17, 46; id. Verr. 1, 1, 1; cf.: pecuniam conferre in rei publicae magnum aliquod tempus, id. Off. 3, 24, 93: pro tempore atque periculo exercitum conparare, Sall. C. 30, 5: o saepe mecum tempus in ultimum Deducte, to the last extremity, Hor. C. 2, 7, 1: eae (res) contra nos faciunt in hoc tempore, at the present time, under the present circumstances, Cic. Quint. 1, 1; cf.: nec miserae prodesse in tali tempore quibat, Lucr. 1, 93: indignatus, dici ea in tali tempore audirique, Liv. 30, 37, 8; v. Zumpt, Gram. § 475.
          In plur.: incidunt saepe tempora, cum ea, etc., Cic. Off. 1, 10, 31: omnes illae orationes causarum ac temporum sunt, id. Clu. 50, 139: tempora rei publicae, qualia futura sint, quis scit? mihi quidem turbulenta videntur fore, id. Fam. 2, 18, 3: scripsi versibus tres libros de temporibus meis, id. ib. 1, 9, 23; cf. id. ib. § 11: dubia formidolosaque tempora, id. Verr. 2, 5, 1, § 1: cedere temporibus, id. Mil. 1, 2: animus secundis Temporibus dubiisque rectus, Hor. C. 4, 9, 36: Madates erat regionis praefectus, haud sane temporum homo, Curt. 5, 3, 4.
        2. b. Time in poetry and rhetoric, i. e. measure, quantity: idem facit in trochaeo, qui temporibus et intervallis est par iambo, Cic. Or. 57, 194; cf.: tempora certa modique, Hor. S. 1, 4, 58: rhythmi spatio temporum constant, Quint. 9, 4, 46 sq.
        3. c. In gram., a tense of a verb, Varr. L. L. 9, § 32; 95 sq.; 10, § 47 Müll.; Quint. 1, 5, 47; 9, 1, 11; 9, 3, 11 et saep.
  2. II. Adverb. phrases.
    1. A. tempŏrē, and more freq in adverb. form, tempŏrī or tempĕrī, at the right or fitting time, at the appointed time, in time, betimes, timely, seasonably: rogat, satisne tempori opera sient confecta, Cato, R. R. 2, 1; 3, 4; cf.: qui vult sua tempori conficere officia, Plaut. Rud. 4, 2, 16: reddere aliquid tempori, Titin. ap. Non. 369, 22: sequimini, ut, quod imperatum est, veniam advorsum temperi, Plaut. Men. 2, 3, 90; cf.: temperi huic anteveni, id. Trin. 4, 2, 66: temperi ego faxo scies, id. Ps. 1, 3, 153: ut cenam coqueret temperi, id. Stich. 5, 2, 6; id. Cas. 2, 6, 60.
      In a punning allusion to the meaning temple (v. supra): Eu. Coquite, facite, festinate nunc jam, quantum lubet. Co. Temperi: postquam implevisti fusti fissorum caput, Plaut. Aul. 3, 3, 6: ego renovabo commendationem, sed tempore, Cic. Fam. 7, 18, 1: temporis ars medicina fere est: data tempore prosunt, Et data non apto tempore vina nocent, Ov. R. Am. 131 sq.: tempore abest, id. H. 4, 109.
      Comp.: memini te mihi Phameae cenam narrare: temperius fiat: cetera eodem modo, Cic. Fam. 9, 16, 8: modo surgis Eoo Temperius caelo, modo serius incidis undis, more betimes, earlier, Ov. M. 4, 198: ut propter cibi spem temporius ad officinam redeant, Col. 8, 4, 3; 2, 8, 12; App.M. 9, p. 229, 22.
    2. B. Form tempore, in time, with the progress of time, gradually: tempore ruricolae patiens fit taurus aratri, … Tempore paret equus habenis, Ov. Tr. 4, 6, 1 sqq.
    3. C. Ad tempus.
      1. 1. At the right or appointed time, in time: ad tempus redire, Cic. Att. 13, 45, 2: ad tempus venire, Liv. 38, 25: ad tempus ei mendacium vestrum accommodavistis, Cic. Cael. 7, 17.
      2. 2. For some time, for the time being, for a while, for the moment: quae (perturbatio animi) plerumque brevis est et ad tempus, Cic. Off. 1, 8, 27: coli ad tempus, id. Lael. 15, 53: dux ad tempus lectus, Liv. 28, 42, 5; Tac. A. 1, 1; cf.: ad breve (sc. tempus), Suet. Tib. 68.
    4. D. Ante tempus, before the right time, too soon: ante tempus mori miserum esse, Cic. Tusc. 1, 39, 93; id. Lael. 3, 11: ante tempus domo digressus, Sall. J. 79, 7; Suet. Aug. 26; cf.: sero post tempus venis, Plaut. Capt. 4, 2, 90.
    5. E. Ex tempore, instantaneously, forthwith, on the spur of the moment, extempore: versus fundere ex tempore, Cic. de Or. 3, 50, 194: magnum numerum optimorum versuum dicere ex tempore, id. Arch. 8, 18: scribere, Quint. 10, 3, 17; Sen. Contr. 3, praef.
      1. 2. According to circumstances: expedire rem et consilium ex tempore capere posse, Cic. Off. 2, 9, 33: haec melius ex re et ex tempore constitues, id. Fam. 12, 19, 2.
  3. F. In tempore, at the right, proper, or appropriate time, in time: in tempore ad eam veni, Ter. Heaut. 2, 3, 123: in ipso tempore eccum ipsum, in the nick of time, id. And. 3, 2, 52: ni pedites equitesque in tempore subvenissent, Liv. 33, 5, 2: in tempore memorare, Tac. A. 1, 58 fin.
  4. G. In tempus, for a time, temporarily: scena in tempus structa, Tac. A. 14, 20; cf.: in omne tempus, forever, Cic. Fam. 5, 15, 1.
  5. H. Per tempus, at the right time, in time: non potuisti magis per tempus mihi advenire quam advenis, Plaut. Men. 1, 2, 30; cf.: per tempus subvenistis mihi, id. Truc. 1, 2, 85.
  6. K. Pro tempore, according to circumstances: consilium pro tempore et pro re capere, Caes. B. G. 5, 8: pauca pro tempore milites hortatus, Sall. J. 49, 6; Verg. E. 7, 35; Ov. Tr. 4, 2, 23.