Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

servans, Part. and P. a., v. servo.

servo, āvi, ātum, 1 (old fut. perf. servasso, Plaut. Most. 1, 3, 71: servassis, an old formula in Cato, R. R. 141, 3: servassit, Plaut. Cist. 4, 2, 76: servassint, id. As. 3, 3, 64; id. Cas. 2, 5, 16; id. Ps. 1, 1, 35; id. Stich. 4, 1, 1; id. Trin. 2, 2, 103), v. a. [cf. salus].

  1. I. Lit.
    1. A. In gen., to save, deliver, keep unharmed, preserve, protect, etc. (very freq. and class.; syn. salvo): Ph. Perdis me tuis dictis. Cu. Immo servo et servatum volo, Plaut. Curc. 2, 3, 56; cf.: qui ceteros servavi, ut nos periremus, Cic. Fam. 14, 2, 2: pol me occidistis, amici, Non servastis, Hor. Ep. 2, 2, 139: aliquem ex periculo, Caes. B. C. 2, 41 fin.: aliquem ex judicio, Cic. Verr. 2, 3, 57, § 131: vita ex hostium telis servata, id. Rep. 1, 3, 5: urbs ex belli ore et faucibus erepta atque servata, id. Arch. 9, 21.
      With ab and abl. (mostly post-Aug. and rare): si tamen servari a furibus possunt, Pall. 5, 8, 7 fin.: super omnia Capitolium summamque rem in eo solus a Gallis servaverat, Plin. 7, 28, 29, § 103.
      Mars pater, te precor, pastores pecuaque salva servassis duisque bonam salutem mihi, etc., an old formula of prayer, Cato, R. R. 141, 3: di te servassint semper, Plaut. As. 3, 3, 64: di te servassint mihi, id. Cas. 2, 5, 16; id. Ps. 1, 1, 35; id. Stich. 4, 1, 1; id. Trin. 2, 2, 103: ita me servet Juppiter, Ter. Phorm. 5, 3, 24: serva, quod in te est, filium et me et familiam, id. Heaut. 4, 8, 4: tu me amoris magis quam honoris servavisti gratiā. Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 32, 69 (Trag. v. 316 Vahl.): invitum qui servat idem facit occidenti, Hor. A. P. 467: Graeciae portus per se (i. e. Themistoclem) servatos, Cic. Rep. 1, 3, 5: servare rem publicam, id. Sest. 22, 49: quoniam me unā vobiscum servare non possum, vestrae quidem certe vitae prospiciam, etc., Caes. B. G. 7, 50: impedimenta cohortesque, id. B. C. 1, 70: urbem insulamque Caesari, id. ib. 2, 20: sua, Cato, R. R. 5, 1: rem suam, Hor. A. P. 329: servabit odorem Testa, id. Ep. 1, 2, 69: Sabinus Vitisator, curvam servans sub imagine falcem, keeping, retaining, Verg. A. 7, 179 et saep.: urbem et cives integros incolumesque, Cic. Cat. 3, 10, 25: pudicitiam liberorum ab eorum libidine tutam, id. Verr. 2, 1, 27, § 68: se integros castosque, id. Tusc. 1, 30, 72: omnia mihi integra, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 17, 1.
      Poet. with inf.: infecta sanguine tela Conjugibus servant parvisque ostendere natis, Stat. Th. 9, 188.
      Absol.: So. Perii, pugnos ponderat. Me. Quid si ego illum tractim tangam ut dormiat? So. Servaveris: Nam continuas has tres noctes pervigilavi, you would save me, Plaut. Am. 1, 1, 157.
          1. (β) With abl. or ab or ex and abl. of the danger or evil: si respublica populi Romani Quiritium ad quinquennium proximum salva servata erit hisce duellis, datum donum duit, etc., an ancient votive formula, Liv. 22, 10, 2: Q. SERVILIVS VVLNERE SERVATVS, Inscr. Grut. 48, 5: omnes quattuor amissis servatae a peste carinae, Verg. A. 5, 699.
            Usu. with ex: quo ex judicio te ulla salus servare posset, Cic. Verr. 2, 3, 57, § 131: urbs ex omni impetu regio servata, id. Arch. 9, 21: ex eo periculo, Caes. B. C. 2, 41: navem ex hieme marique, Nep. Att. 10, 6.
        1. b. With abstract objects: navorum imperium servare est induperantum, Enn. ap. Fest. p. 169 Müll. (Trag. v. 413 Vahl.): imperium probe, Plaut. Ps. 2, 4, 7: ordines, Caes. B. G. 4, 26; id. B. C. 1, 44; 2, 41; cf. id. B. G. 7, 23: ordinem laboris quietisque, Liv. 26, 51: praesidia indiligentius, Caes. B. G. 2, 33: vigilias, Liv. 34, 9: custodias neglegenter, id. 33, 4: discrimina rerum, id. 5, 46: concentum (fides), Cic. Fin. 4, 27, 75: cursus, id. Rep. 1, 14, 22; id. Tusc. 1, 28, 68: intervallum, Caes. B. G. 7, 23: tenorem pugnae, Liv. 30, 18: modum, Plin. 7, 53, 54, § 180 et saep.: fidem, Plaut. Rud. 5, 2, 63: fidem cum aliquo, id. Curc. 1, 2, 49; id. Merc. 3, 1, 33; Ter. And. 1, 5, 45: fides juris jurandi saepe cum hoste servanda, Cic. Off. 3, 29, 107; cf.: fidem de numero dierum, Caes. B. G. 6, 36: promissum, Plaut. Am. 5, 3, 1: promissa, Cic. Off. 1, 10, 23: officia, id. ib. 1, 11, 33: justitiam, id. ib. 1, 13, 41; cf.: aequabilitatem juris, id. Rep. 1, 34, 53: aequitatem, id. Off. 1, 19, 64: jura induciarum, Caes. B. C. 1, 85: institutum militare, id. ib. 3, 75; cf. id. ib. 3, 84; 3, 89: rectum animi, Hor S. 2, 3, 201: consulta patrum, leges juraque, id. Ep. 1, 16, 41; legem, Cic. Fam. 2, 17, 2: consuetudinem, id. Clu. 32, 89: illud quod deceat, id. Off. 1, 28, 97: dignitatem, id. de Or. 2, 54, 221: fidem cum aliquo, id. Phil. 7, 8, 22: amicitiam summā fide, id. Lael. 7, 25: Platonis verecundiam, id. Fam. 9, 22, 5: aequam mentem, Hor. C. 2, 3, 2: nati amorem, Verg. A. 2, 789: conubia alicujus, id. ib. 3, 319: foedera, Ov. F. 2, 159.
    2. B. In partic., to keep, lay up, preserve, reserve for the future or for some purpose (syn. reservare): si voles servare (vinum) in vetustatem, ad alvum movendam servato, Cato, R. R. 114, 2; Col. 12, 28, 4: lectum Massicum, Hor. C. 3, 21, 6; Col. 12, 28, 4; cf.: Caecuba centum clavibus, Hor. C. 2, 14, 26: lapis chernites mitior est servandis corporibus nec absumendis, Plin. 36, 17, 28, § 132: vermes in melle, id. 30, 13, 39, § 115: se temporibus aliis, Cic. Planc. 5, 13: eo me servavi, id. Att. 5, 17, 1: Valerius, in parvis rebus neglegens ultor gravem se ad majora vindicem servabat, Liv. 2, 11, 4; 10, 28, 5.
      With dat.: placet esse quasdam res servatas judicio voluntatique multitudinis, Cic. Rep. 1, 45, 69: in aliquod tempus quam integerrimas vires militi servare, Liv. 10, 28: Jovis auribus ista (carmina) Servas, Hor. Ep. 1, 19, 44: causa integra Caesari servaretur, Auct. B. Alex. 35, 1: durate et vosmet rebus servate secundis, Verg. A. 1, 207.
      Poet. with ad: ad Herculeos servaberis arcus, Ov. M. 12, 309.
  2. II. Transf. (from the idea of the attention being turned to any thing).
    1. A. To give heed to, pay attention to; to watch, observe any thing (syn. observo).
      1. 1. In gen.
          1. (α) With acc.: uxor scelesta me omnibus servat modis, Ne, etc., Plaut. Rud. 4, 1, 5: vestimenta sua, id. ib. 2, 3, 52: iter alicujus, Caes. B. G. 5, 19: Palinurus dum sidera servat, Verg. A. 6, 338: nubem locumque, Ov. M. 5, 631: nutricis limen servantis alumnae, keeping watch over, guarding, id. ib. 10, 383: pascentes haedos, Verg. E. 5, 12: vestibulum, id. A. 6, 556: servaturis vigili Capitolia voce Cederet anseribus, Ov. M. 2, 538; cf.: pomaria dederat servanda draconi, id. ib. 4, 646.
          2. (β) With rel.-clause or final: quid servas, quo eam, quid agam? Lucil. ap. Non. 387, 26: tuus servus servet, Venerine eas (coronas) det, an viro, Plaut. As. 4, 1, 60: cum decemviri servassent, ut unus fasces haberet, Liv. 3, 36, 3: servandum in eo ante omnia, ut, etc., Plin. 17, 17, 28, § 124: ut (triumviri) servarent, ne qui nocturni coetus fierent, Liv. 39, 14 fin.; Col. 8, 5, 13.
          3. (γ) Absol., to stay, keep watch, or guard: Eu. Intus serva. Sl. Quippini Ego intus servem? an, ne quis aedes auferat? Plaut. Aul. 1, 2, 3 sq.; cf.: nemo in aedibus Servat, id. Most. 2, 2, 22: solus Sannio servat domi, Ter. Eun. 4, 7, 10; Ov. M. 1, 627.
            Imper.: serva! take care! look out! beware! Plaut. Pers. 5, 2, 29; Ter. And. 2, 5, 5; id. Ad. 2, 1, 18; Hor. S. 2, 3, 59.
      2. 2. In partic., in relig. lang., to observe an omen: secundam avem servatservat genus altivolantum, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 83 and 84 Vahl.): de caelo servare, Cic. Phil. 2, 32, 81; id. Div. 2, 35, 74; so of the augurs: de caelo, id. Vatin. 6, 15; id. Sest. 61, 129; id. Prov. Cons. 19, 45; id. Att. 2, 16, 2; 4, 3, 3: caelum servare, Lucr. 5, 395: fulgura caeli, id. 6, 429.
    2. B. To keep to, remain in a place (i. e. to keep watch there); to dwell in, inhabit (ante-class. and poet.): nunc te amabo, ut hanc hoc triduum solum sinas Esse hic et servare apud me, Plaut. Cist. 1, 1, 107: tu nidum servas, Hor. Ep. 1, 10, 6: atria servantem postico falle clientem, id. ib. 1, 5, 31: nymphae sorores, Centum quae silvas, centum quae flumina servant, Verg. G. 4, 383: immanem hydrum Servantem ripas, id. ib. 4, 459: sola domum et tantas servabat filia sedes, id. A. 7, 52: DOMVM SERVAVIT, LANAM FECIT, Inscr. Orell. 3848.
    3. C. In late jurid. Lat.: servare aliquid (pecuniam) ab aliquo, to get, obtain, receive, Dig. 17, 1, 45 fin.; so ib. 25, 5, 2; 26, 7, 61.
      Hence, * servans, antis, P.a., keeping, observant; with gen.: Rhipeus servantissimus aequi, Verg. A. 2, 427.