Lewis & Short

2. servus (-ŏs), i, m., and serva, ae, f., a slave, servant, serf, serving-man; a female slave, maid-servant.

  1. A. Masc. (syn.: famulus, mancipium), Enn. ap. Non. 471, 19 (Com. v. 5 Vahl.); Cato ap. Gell. 10, 3, 17: servi, ancillae, id. ap. Fest. s. v. prohibere, p. 234 Müll.; cf.: Ulixes domi etiam contumelias servorum ancillarumque pertulit, Cic. Off. 1, 31, 113: servus armiger, Plaut. Cas. 2, 3, 39: dotalis, id. As. 1, 1, 72: frugi, id. Aul. 4, 1, 1: graphicus et quantivis pretii, id. Ep. 3, 3, 29: nequam et malus, id. Poen. 5, 2, 70: scelestus, infidelis, id. Trin. 2, 4, 126: peculiosus, id. Rud. 1, 2, 24: peculiaris, id. Capt. prol. 20: fallax, Ov. Am. 1, 15, 17: servus a pedibus, Cic. Att. 8, 5, 1: a manu, Suet. Caes. 74: aliquem servum sibi habere ad manum, Cic. de Or. 3, 60, 225: publici, public slaves, S. C. ap. Front. Aquaed. 100; Varr. ap. Gell. 13, 13, 4; Cic. Phil. 8, 8, 24; Liv. 9, 29 fin. et saep.; cf. Dig. 1, 5, 5.
    Prov.: quot servi, tot hostes, Sinn. Capito ap. Fest. s. v. quot, p. 261 Müll.; cf. Sen. Ep. 47, 3; Macr. S. 1, 11 med.
    Esp.: poenae servus, a slave of punishment, i. e. condemned to servile labor, Just. Inst. 1, 12, 3; Dig. 48, 19, 17.
    1. 2. Trop.: vidit enim eos, qui se judiciorum dominos dici volebant, harum cupiditatum esse servos, Cic. Verr. 2, 1, 22, § 58: neque tam servi illi dominorum, quam tu libidinum, id. ib. 2, 4, 50, § 112: omnium libidinum servi, Plin. Ep. 8, 22, 1: adulescens libertorum suorum libertus servorumque servus, Vell. 2, 73, 1: servus potestatis, Cic. Cael. 32, 79; cf. also the doubtful reading: legum omnes servi sumus ut liberi esse possimus, id. Clu. 53, 146 (where B. and K. have omnes servimus).
  2. B. Fem. (mostly anteclass. for ancilla): servae sint istae an liberae, Plaut. Rud. 4, 4, 62: ego serva sum, id. Cist. 4, 2, 99; id. Pers. 4, 4, 63; id. Poen. 5, 4, 31: serva nata, id. Rud. 1, 3, 37: servum servaque natum regnum occupasse, Liv. 1, 47 fin.: serva Briseis, Hor. C. 2, 4, 3 et saep.