Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

exemplo, āvi, 1, v. a. [exemplum], to adduce as an example, August. Ep. 149.

exemplum, i, n. [eximo], orig., what is taken out as a sample (cf. eximius, from eximo), a sample.

  1. I. Prop. (cf. exemplar, specimen): purpurae, tritici, Auct. Her. 4, 6, 9.
    Hence,
  2. II. Transf.
    1. A. An imitation, image, portrait taken from something; a draught, transcript, copy.
      1. 1. Hic quoque exemplum reliquit, Plaut. Ps. 2, 2, 56; cf.: o Apella, o Zeuxis pictor, Cur numero estis mortui? hinc exemplum ut pingeretis: Nam alios pictores nihil moror hujusmodi tractare exempla, id. Poen. 5, 4, 102 sq.; and in a pun with the follg. signif. under B.: Th. Exempla edepol faciam ego in te. Tr. Quia placeo, exemplum expetis, id. Most. 5, 1, 67: aedes probant: sibi quisque Inde exemplum expetunt, a sketch, draught, id. ib. 1, 2, 21; cf. id. ib. 3, 2, 75 sq.: Pompeii litterarum ad consulem exemplum attulit: Litterae mihi a L. Domitio allatae sunt: earum exemplum infra scripsi … Deinde supposuit exemplum epistolae Domitii, quod ego ad te pridie miseram, a transcript, copy, Cic. Att. 8, 6, 1 sq.; 8, 11, 6; 7, 23, 3; id. Fam. 9, 26, 3; Ov. Tr. 1, 7, 23 al.
      2. 2. An equal, parallel: clarissimum Homeri inluxit ingenium, sine exemplo maximum, Vell. 1, 5, 1.
    2. B. A sample for imitation, instruction, proof, a pattern, model, original, example, precedent, case (the predominant meaning of the word).
      1. 1. In gen.: ut mutum in simulacrum ex animali exemplo veritas transferatur, from a living model, original, Cic. Inv. 2, 1, 2; cf.: feruntur enim ex optimis naturae et veritatis exemplis, id. Off. 3, 17, 69: propones illi exempla ad imitandum, id. Phil. 10, 2, 5; cf.: habere exemplum ad imitandum (corresp. to exemplar), id. Mur. 31, 66; and: nostris exemplo fuit ad imitandum, Suet. Gramm. 2: exposita ad exemplum nostra re publica, Cic. Rep. 1, 46 fin.; cf. id. ib. 2, 31 fin.: loquimur de iis amicis, qui ante oculos sunt … Ex hoc numero nobis exempla sumenda sunt, id. Lael. 11, 38: aliquem ex barbatis illis exemplum imperii veteris, imaginem antiquitatis, id. Sest. 8, 19: a sapiente petitur exemplum, id. Off. 3, 4, 16: exemplum a me petere, Liv. 7, 32, 12: ab eodem Pompeio omnium rerum egregiarum exempla sumantur, Cic. de Imp. Pomp. 15, 44: ab se ipso exemplum capi posse, Liv. 1, 49, 2; cf.: cum et ipse sis quasi unicum exemplum antiquae probitatis et fidei, Cic. Rep. 3, 5: quod in juventute habemus illustrius exemplum veteris sanctitatis? id. Phil. 3, 6, 15: innocentiae, id. de Or. 1, 53, 229: qua in muliere etiam nunc quasi exempli causa vestigia antiqui officii remanent, as a pattern, example, id. Rosc. Am. 10, 27 (cf. infra, 2.): eum virum, unde pudoris pudicitiaeque exempla peterentur, id. Deiot. 10, 28: firmare animum constantibus exemplis (for constantiae), Tac. A. 16, 35; cf.: exemplum modestum, id. H. 2, 64: vitiosi principes plus exemplo quam peccato nocent, by their example, Cic. Leg. 3, 14, 32: (Tullus Hostilius) de imperio suo, exemplo Pompilii, populum consuluit curiatim, id. Rep. 2, 17: quod autem exemplo nostrae civitatis usus sum, etc., id. ib. 2, 39: atrox videbatur Appi sententia; rursus Vergini Larciique exemplo haud salubres, i. e. judged by the precedent, Liv. 2, 30 init.: divinare morientes etiam illo exemplo confirmat Posidonius, quo affert, etc., by that example, that case, Cic. Div. 1, 30, 64; id. Inv. 1, 30, 49; cf.: hinc illa et apud Graecos exempla … levitatis Atheniensium crudelitatisque in amplissimos cives exempla, id. Rep. 1, 3: datum in omnes provincias exemplum, Tac. A. 1, 78; so, dare exemplum, to set the example, id. ib. 4, 50: tertia legio exemplum ceteris praebuit, id. H. 2, 85; 4, 52; Val. Max. 3, 6, 5.
      2. 2. Esp. in phrase: exempli causā or gratiā, for instance, for an example (cf. Krebs, Antibarb. p. 437): exempli causa paucos nominavi, for example’s sake, Cic. Phil. 13, 2, 2; cf.: quia in alicujus libris exempli causa id nomen invenerant, putarunt, etc., id. Mur. 12, 27; id. Inv. 1, 37, 66: haec exempli gratia sufficient, Quint. 9, 2, 56; cf.: pauca exempli gratia ponam, id. 6, 5, 6; 5, 10, 110; cf.: ex quibus in exemplum pauca subjeci, Suet. Tib. 21 et saep.: venit in exemplum furor, teaches, Ov. F. 4, 243; cf. Just. 23, 3.
      3. 3. In partic., a warning example, an example, warning, punishment (rare): exemplum statuite in me, ut adolescentuli vobis placere studeant potius quam sibi, Ter. Heaut. prol. 51; cf.: quibus liberi sunt, statuite exemplum, quantae poenae in civitate sint hominibus istiusmodi comparatae, Auct. Her. 4, 35, 47: simile in superiore parte provinciae edere exemplum severitatis tuae, Cic. ad Q. Fr. 1, 2, 5; cf. Tac. A. 3, 36 fin.; so, edere exempla in aliquem, Ter. Eun. 5, 7, 21; Caes. B. G. 1, 31, 12; Liv. 29, 27, 4: ut ne viderem, quae futura exempla dicunt in eum indigna, Ter. Eun. 5, 4, 24: habet aliquid ex iniquo omne magnum exemplum, Tac. A. 14, 44: meritum quidem novissima exempla Mithridatem, i. e. the punishment of death, id. ib. 12, 20: esse in exemplo, to serve as a warning, Ov. M. 9, 454; cf. Vulg. Judae, 7 al.: exemplo supplicii reliquos deterrere, Hirt. B. G. 8, 44, 1.
      4. 4. Law t. t., a precedent: ad exemplum trahere, Just. Inst. 1, 2, 6: alicui sine exemplo subvenire, id. ib.
    3. C. A way, manner, kind, nature: multi more isto atque exemplo vivunt, Plaut. Bacch. 3, 6, 11; cf.: negat se more et exemplo populi Romani posse iter ulli per provinciam dare, Caes. B. G. 1, 8, 3: uno exemplo ne omnes vitam viverent, Plaut. Mil. 3, 1, 132: istoc exemplo, id. ib. 2, 4, 6: quot me exemplis ludificatust, id. Ep. 5, 2, 6: eodem exemplo, quo, Liv. 31, 12, 3: ad hoc exemplum, Plaut. Mil. 2, 4, 6: quod ad exemplum, id. Trin. 4, 2, 76 et saep.
      Hence often of methods or examples of punishment (cf. 3. supra): quando ego te exemplis pessumis cruciavero, Plaut. Capt. 3, 5, 33: omnibus exemplis crucior, id. Bacch. 5, 1, 6; cf. id. Most. 1, 3, 35; 55; 5, 1, 67.
      Freq. of the tenor, purport, contents of a letter, etc.: litterae uno exemplo, i. e. of the same tenor, Cic. Fam. 4, 4, 1; 10, 5, 1: scribere bis eodem exemplo, id. ib. 9, 16, 1: testamentum duplex … sed eodem exemplo, Suet. Tib. 76: Capua litterae sunt allatae hoc exemplo: Pompeius mare transiit, etc., Cic. Att. 9, 6, 3: (litterarum) exemplum componere, id. Agr. 2, 20, 53; Suet. Calig. 55.