No entries found. Showing closest matches:
Făcĕlīnus (Phac-), a, um, or Făcĕ-lītis (Phac-), or Fascĕlis (Phasc-), ĭdis, f. [φάκελος, a bundle of fagots], of or belonging to the Taurian Diana: sedes Dianae, Sil. 14, 260 dub.; v. Gerlach ad Lucil. p. 11; cf. Serv. Verg. A. 116; Hyg. Fab. 261.
fas, indecl. n. [root fa-, cf. for; Gr. φημί, φά-ναι]
- I. Orig. belonging to the relig. lang., the dictates of religion, divine law; opp. to jus, or human law (rare; cf. also: aequitas, justitia): jus ac fas omne delere, Cic. Att. 1, 16, 6; cf.: festis quaedam exercere diebus Fas et jura sinunt, Verg. G. 1, 269: contra fas, contra auspicia, contra omnes divinas atque humanas religiones, Cic. Verr. 2, 5, 13, § 34.
Personified: audi Juppiter, audite Fines, audiat Fas, Liv. 1, 32, 6: prima deum Fas quae Themis est Graiis, Aus. Technop. Idyll. 12: Fas omne mundi, i. e. the gods, Sen. Here. Fur. 658.
- II. Transf.
- A. A court-day, i. q. fastus (ante-class.): dies qui vocatur sic: QVANDO REX COMITIAVIT, FAS, Varr. L. L. 6, §§ 31, 32.
- B. In gen. (justice, equity, but usu. to be translated as an adjective), right, proper, allowable, lawful, fit, permitted; hence, possible (the predominant meaning of the word in prose and poetry; esp. freq. in the phrase fas est, with a subjectclause): fas, justum, pium, aequum subjici possunt honestati, Quint. 3, 8, 26: cum fas atque nefas exiguo fine libidinum Discernunt avidi, Hor. C. 1, 18, 10; Ov. M. 6, 585; cf.: quippe ubi fas versum atque nefas, Verg. G. 1, 505; Hor. Epod. 5, 87: jusque fasque est, Plaut. Cist. 1, 1, 22: si jus, si fas est, Ter. Hec. 3, 3, 27: sicut fas jusque est, Liv. 7, 31, 3: ut eum nihil delectaret, quod aut per naturam fas esset aut per leges liceret, Cic. Mil. 16, 43; cf.: quoad fas esset, quoad liceret, id. Agr. 2, 7, 19; and: huic legi nec obrogari fas est, neque derogari ex hac aliquid licet, id. Rep. 3, 22: si me fas est orare etiam abs te, pater, etc., Plaut. Bacch. 4, 9, 102: quid non adeptus est, quod homini fas esset optare? Cic. Lael. 3, 11: si eos hoc nomine appellari fas est, id. Mur. 37, 80: non esse fas, Germanos superare, si, etc., Caes. B. G. 1, 50 fin.: neque fas esse existimant, ea litteris mandare, id. ib. 6, 14, 3: ad quos (libellos) interim respicere fas sit, Quint. 10, 7, 31: velut si aliter facere fas non sit, id. 2, 13, 1; 8, 3, 36; 10, 2, 9; 12, 7, 1: nec scire fas est omnia, Hor. C. 4, 4, 22: fas omne est, Cytherea, meis te fidere regnis, there is every reason, Verg. A. 5, 800: si hoc fas est dictu, Cic. Tusc. 5, 13, 38: neque id me facere fas existimo, Plaut. As. 3, 1, 11: fas habere, id. Trin. 2, 2, 11; Quint. 3, 8, 13; Tac. A. 14, 30; id. G. 9: leporem et gallinam et anserem gustare fas non putant, Caes. B. G. 5, 12, 6; 6, 23 fin.: fas prohibet, etc., Ov. Tr. 2, 205: contra quam fas erat, Cic. Clu. 5, 12: ridetque (deus), si mortalis ultra Fas trepidat, Hor. C. 3, 29, 32: fas omne abrumpit, every right, obligation, Verg. A. 3, 55: exuere, Tac. H. 3, 5: et foedera respicere, id. ib. 4, 67; cf.: hostium quoque jus et sacra legationis et fas gentium rupistis, the law of nations, id. A. 1, 42; so in Tac. freq. = jus: patriae, the right, claim of one’s native land, id. ib. 2, 10: armorum, id. H. 4, 58: disciplinae, id. A. 1, 19 al.
fascĕātim, fascĕŏla, v. fasci-.
Fascēlis, v. Facelīnus.
fascĭa (fa/scea), ae, f. [kindred with fascis], a band, bandage, swathe, girth, fillet.
- I. Prop. (to bind up diseased parts of the body; to wrap round the feet to prevent the boots from rubbing them; to bind under the breasts of women; a headband set with pearls, etc.; syn.: redimiculum, vitta, infula, diadema): devinctus erat fasciis, Cic. Brut. 60, 217; Suet. Dom. 17; id. Galb. 21; Gell. 16, 3, 4; cf.: fasciis crura vestiuntur, Quint. 11, 3, 144: cum vincirentur pedes fasciis, Cic. Fragm. ap. Non. 537, 5; id. Att. 2, 3, 1 (cf. with Val. Max. 6, 2, 7); Plin. 8, 57, 82, § 221; Dig. 34, 2, 25 (with pedules); Lampr. Alex. Sev. 40 al.: carnem praependentem fascia substringere, Suet. Galb. 21: brachio lanis fasciisque obvoluto, id. Dom. 17: inflatum circa fascia pectus eat, Ov. A. A. 3, 274; Mart. 14, 134: vides illum Scythiae regem, insigni capitis decorum? si vis illum aestimare, fasciam solve: multum mali sub illa latet, Sen. Ep. 80 fin.; so of a diadem, Suet. Caes. 79: puero fasciis opus est, cunis, incunabulis, i. e. swaddling-cloths, Plaut. Truc. 5, 13: somniasse se, ovum pendere ex fascia lecti sui cubicularis, a bed-girth, Cic. Div. 2, 65, 134; Mart. 5, 62, 5; 14, 159: uvas sole siccatas junci fasciis involvit, bands of rushes, mats, Plin. 15, 17, 18, § 66: nitor, qualem Bruttia praestabat calidi tibi fascia visci, plaster, Juv. 9, 14.
Prov.: non es nostrae fasciae, i. e. of our rank or condition, Petr. 46.
- II. Transf.
- * A. The casing of a door, Varr. ap. Non. 451, 20; and 86, 10.
- * B. In archit., a wreath round a pillar, a listel, Vitr. 3, 3 med.
- * C. A streak of cloud in the sky: nil color hic caeli, nil fascia nigra minatur, Juv. 14, 294.
- * D. A zone of the earth: orbi terrae in quinque zonas, sive melius fascias dico, discernitur, Mart. Cap. 6, §§ 602, 607.
‡ fascĭātim (-ĕātim), adv. [fascis], in bundles, acc. to Quint. 1, 4, 20, one of a class of adverbs which some grammarians improperly regard as a distinct part of speech.
* fascĭcŭlārĭa, ōrum, n. [fasciculus], things carried in bundles (as wood, hay, etc.), Veg. Mil. 2, 19 fin.
fascĭcŭlus, i, m. dim. [fascis], a small bundle, packet (class.): epistolarum, Cic. Q. Fr. 2, 12, 4; so of packets of letters, id. Att. 2, 13, 1; 5, 11, 7; 12, 53: librorum, Hor. Ep. 1, 13, 12: fasciculum ad nares admovebis? a bunch of flowers, nosegay, Cic. Tusc. 3, 18, 43: linum in fasciculos manuales colligatum siccatur in sole, Plin. 19, 1, 3, § 16; Vulg. Matt. 13, 30.
* fascĭger, ĕra, ĕrum, adj. [fascis-gero], bearing the fasces: honor, i. e. the consulship, Paul. Nol. 321.
* fascīna, ae, f. [fascis], a bundle of sticks, fagot, Cato, R. R. 37, 5.
fascĭnātĭo, ōnis, f. [fascino], an enchanting, bewitching, witchcraft, Plin. 28, 4, 7, § 35; 28, 8, 27, § 101; Vulg. Sap. 4, 12.
‡ fascĭnātor, ōris, m. [fascino], an enchanter, Primas. in Ep. ad Galat. c. 3: fascinator, βάσκανος, Gloss. Vet.
* fascĭnātōrĭus, a, um, adj. [fascino], of or belonging to enchantment or witchcraft: lingua, Serv. Verg. E. 7, 28.
fascĭno, āre, v. a. [cf. Gr. βάσκανος, βασκαίνω, v. fascinum], to enchant, bewitch, charm, fascinate by the eyes or the tongue: nescio quis teneros oculus mihi fascinat agnos, Verg. E. 3, 103: malā linguā, Cat. 7, 12: contra fascinantes, Plin. 13, 4, 9, § 40: animal fascinatum, Veg. Vet. 7, 73: vos non obedire veritati, Vulg. Galat. 3, 1.
* fascĭnōsus, a, um, adj. [fascinum], with a large fascinum: poëta fascinosior, Auct. Priap. 79 fin.
fascĭnum, i, n. (-ĭnus, i, m.) [quasi bascanum, βάσκανον, Cloat. Ver. ap. Gell. 16, 12, 4; but cf. Paul. ex Fest. p. 88, 16].
- I. A bewitching, witchcraft, Plin. 26, 10, 62, § 96; Symm. Ep. 1, 7.
- II. Transf.
- A. I. q. membrum virile (because an image of it was hung round the necks of children as a preventive against witchcraft; cf. Varr. L. L. 7, § 97 Müll.), Hor. Epod. 8, 18; Petr. 138; Arn. 5, 176.
Also in the form fascinus, i. m., Verg. Cat. 5, 20; and personified, Fascĭnus, i, as a deity, the Phallus, Plin. 28, 4, 7, § 39.
- B. A kind of sea-shell, App. Mag. p. 297, 11.
fascĭo, no perf., ātum, 1, v. a. [fascia], to envelop with bands, to swathe (post-Aug. and very rare): fasciato trunco, Mart. 12, 57, 12; Capitol. Anton. 13.
Pass., Vulg. Ezech. 30, 21.
fascĭŏla (fascē̆), ae, f. dim. [fascia], a small bandage for the legs, Varr. L. L. 5, § 130; Hor. S. 2, 3, 255; Vop. Aur. 4; Cic. Har. Resp. 21, 44.
fascis, is, m. [cf. φάκελος, fascia, but v fido], a bundle of wood, twigs, straw, reeds, etc.
- I. A fagot, fascine; a packet, parcel.
- A. In gen. (rare): fasces stramentorum ac virgultorum, Hirt. B. G. 8, 15, 6: lignorum, Tac. A. 13, 35: magno comites in fasce libelli, Juv. 7, 107: tot crimina, tot reos uno velut fasce complecti, Plin. Ep. 3, 9, 9.
Trop., of a crowd of people, Vulg. Isa. 24, 22.
- B. A burden, load: Romanus in armis Injusto sub fasce viam cum carpit, i. e. soldiers’ baggage, Verg. G. 3, 347; cf. Quint. 11, 3, 26 Spald.: (apes) saepe ultro animam sub fasce dedēre, under the burden, Verg. G. 4, 204: ego hoc te fasce levabo, id. E. 9, 65: venales humero fasces portare, id. M. 80.
- II. In partic., in plur. fasces, a bundle carried before the highest magistrates, and consisting of rods and an axe, with which criminals were scourged and beheaded.
- A. Prop.: lictores duo, duo viminei fasces virgarum, Plaut. Ep. 1, 1, 26: ut sibi (Tullo Hostilio) duodecim lictores cum fascibus anteire liceret, etc., Cic. Rep. 2, 17: anteibant lictores cum fascibus duobus, id. Agr. 2, 34, 93: fasces praetoribus praeferuntur, id. Verr. 2, 5, 9, § 22: Publicola statim secures de fascibus demi jussit, id. Rep. 2, 31: tum demissi populo fasces, lowered (as a mark of respect) before the people, id. ib. 1, 40, 62; cf.: P. Valerius fasces primus demitti jussit, id. ib. 2, 31; for which: (P. Valerius) summissis fascibus in contionem escendit, Liv. 2, 7, 7; cf. under B.: paulo ante dimissi fasces, surrendered, Plin. Pan. 61, 7: praecedebant incompta signa, versi fasces, at the funeral of Germanicus, Tac. A. 3, 2 init.: neque in litteris, neque in fascibus insignia laureae praetulit, Caes. B. C. 3, 71, 3; cf.: visus C. Marius cum fascibus laureatis, Cic. Div. 1, 28, 59; so, laureati, id. Att. 8, 3, 5: imperatorii, Tac. A. 13, 9.
- 2. Meton., a high office, esp. the consulship (poet.): qui petere a populo fasces saevasque secures Imbibit, Lucr. 3, 1009: illum non populi fasces, non purpura regum Flexit, Verg. G. 2, 495: ut si Detulerit fasces indigno, detrahet idem, Hor. Ep. 1, 16, 34; id. S. 1, 6, 97: et titulis et fascibus olim Major habebatur donandi gloria, Juv. 5, 110; Sil. 11, 152.
Of royalty: diadema Quirini Et fasces meruit, Juv. 8, 260.
- * B. Trop., to give place, to acknowledge one’s inferiority: cum tibi aetas nostra jam cederet fascesque summitteret, Cic. Brut. 6, 22.
făsēlārĭa, ium, v. phaselaria.
făsēlus, faseolus, v. phas-.
fasĭānus, i, m., v. phas-.
fassus, a, um, Part., from fateor.
fasti, ōrum, m., v. 1. fastus.
fastīdĭbĭlis, e, adj. [fastidio]; act., nauseous, loathsome, disagreeable (postclass. and very rare): judicia, Tert. Anim. 33 fin.
fastīdĭenter, adv., disdainfully, scornfully; v. fastidio fin.
* fastīdĭlĭter, adv. [fastidio], with disgust: Varr. ap. Non. 112, 11.
fastīdĭo, īvi, or ĭi, ītum, 4, v. n. and a. [fastidium], to feel disgust, loathing, or nausea, to shrink or flinch from any thing unpleasant to the taste, smell, hearing, etc.; to loathe, dislike, despise (not freq. till after the Aug. per.; cf.: taedet, reprobo, reicio, respuo, repudio).
- I. Lit.
- A. Neutr.: bi bendum hercle hoc est, ne nega: quid hic fastidis? Plaut. Stich. 5, 4, 33; cf.: fastidientis stomachi est multa degustare, Sen. Ep. 2: majus infundam tibi Fastidienti poculum, Hor. Epod. 5, 78: ut fastidis! Plaut. Men. 1, 2, 58.
- B. Act. (perh. not till the Aug. per.): num esuriens fastidis omnia praeter Pavonem rhombumque? Hor. S. 1, 2, 115: olus, id. Ep. 1, 17, 15: pulmentarium, Phaedr. 3, 7, 23: cactos in cibis, Plin. 21, 16, 57, § 97: fluvialem lupum, Col. 8, 16, 4: vinum, Poët. ap. Suet. Tib. 59: euphorbiae sucus fastidiendum odorem habet, disgusting, Plin. 25, 7, 38, § 79: aures … redundantia ac nimia fastidiunt, Quint. 9, 4, 116.
- II. Trop., of mental aversion, to be disdainful, scornful, haughty; to disdain, despise, scorn.
- A. Neutr.: ut fastidit gloriosus! Plaut. Curc. 5, 2, 34: vide ut fastidit simia! id. Most. 4, 2, 4: in recte factis saepe fastidiunt, Cic. Mil. 16, 42.
- (β) With gen. (like taedet): fastidit mei, Plaut. Aul. 2, 2, 67; so, mei, Titin. ap. Non. 496, 15: bonorum, Lucil. ib. 18.
- B. Act. (perh. not before the Aug. per.).
- (α) With acc.: (populus) nisi quae terris semota suisque Temporibus defuncta videt, fastidit et odit, Hor. Ep. 2, 1, 22: vilice silvarum et agelli, Quem tu fastidis, id. Ep. 1, 14, 2: lacus et rivos apertos, id. ib. 1, 3, 11: vitium amici, id. S. 1, 3, 44: preces alicujus, Liv. 34, 5, 13: hoc lucrum, Quint. 1, 1, 18: grammatices elementa tamquam parva, id. 1, 4, 6: minores, Mart. 3, 31, 5: omnes duces post Alexandrum, Just. 14, 2: dominationibus aliis fastiditus (i. e. a prioribus principibus despectus), Tac. A. 13, 1: ut quae dicendo refutare non possumus, quasi fastidiendo calcemus, Quint. 5, 13, 22: oluscula, Juv. 11, 80.
Of inanim. or abstr. subjects: te cum fastidierit popina dives, etc., Mart. 5, 44, 10: somnus agrestium Lenis virorum non humiles domos Fastidit umbrosamve ripam, Hor. C. 3, 1, 23.
In the part. perf.: laudatus abunde, Non fastiditus si tibi, lector, ero, Ov. Tr. 1, 7, 31; cf.: aliquem non fastiditis annumerare viris, id. ib. 2, 120: vetulus bos, ab ingrato jam fastiditus aratro, Juv. 10, 270.
In the neutr. absol.: res ardua vetustis novitatem dare … fastiditis gratiam, etc., Plin. H. N. praef. § 15.
In the part. fut. pass. with supine: quia (verba) dictu fastidienda sunt, Val. Max. 9, 13, 2.
- (β) With an object-clause: a me fastidit amari, Ov. R. Am. 305: jocorum legere fastidis genus, Phaedr. 4, 7, 2; Petr. 127: fastidit praestare hanc inferioribus curam, Quint. 2, 3, 4: fastidit balsamum alibi nasci, Plin. 16, 32, 59, § 135: an creditis, aequo animo iis servire, quorum reges esse fastidiant? Curt. 4, 14, 16 et saep.: ne fastidieris nos in sacerdotum numerum accipere, Liv. 10, 8, 7: plebs coepit fastidire, munus vulgatum a civibus isse in socios, id. 2, 41, 4; Quint. 5, 11, 39.
Hence,
- 1. Adv.: fastīdĭenter, disdainfully, scornfully: parentibus fastidienter appellatis, App. M. 5, p. 166, 11.
- 2. Part.: fastīdītus, a, um, in act. signif., disdaining, despising (post-Aug.): ne me putes studia fastiditum, Petr. 48.
fastīdĭōsē, adv., v. fastidiosus fin.
fastīdĭōsus, a, um, adj. [fastidium], full of disgust or aversion.
- I. Pass., that feels disgust, squeamish, disdainful, scornful, fastidious (class.).
- A. Lit.: vaccae fastidiosae fiunt, Varr. R. R. 2, 5, 15: aurium sensus fastidiosissimus, Auct. Her. 4, 23, 32: quod ille fastidiosus est, Plaut. Mil. 4, 6, 18.
- B. Trop.: quamvis fastidiosus aedilis est, Plaut. Rud. 2, 3, 42: in superiores contumax, in aequos et pares fastidiosus, in inferiores crudelis, etc., Auct. Her. 4, 40, 52: ex hac infinita licentia haec summa cogitur, ut ita fastidiosae, mollesque mentes evadant civium, ut, etc., Cic. Rep. 1, 43 fin.: Antonius facilis in causis recipiendis erat, fastidiosior Crassus, Cic. Brut. 57, 207.
With gen.: C. Memmius perfectus Iitteris, sed Graecis: fastidiosus sane Latinarum, id. ib. 70, 247: dominus terrae Fastidiosus, Hor. C. 3, 1, 37: aestimator, i. e. that rates altogether too high, Sen. Ben. 1, 11: fastidiosissimum mancipium, i. e. excessively haughty, proud, Plin. Ep. 8, 6, 14: est res difficilis, ardua, fastidiosa, id. ib. 6, 17, 5.
- II. Act., that creates disgust, disgusting, loathsome, disagreeable (very rare; not in Cic.): fastidiosam desere copiam, Hor. C. 3, 29, 9: fastidiosā tristis aegrimoniā, id. Epod. 17, 73.
Hence, fastīdĭōse, adv., squeamishly, scornfully, disdainfully, fastidiously (freq. in Cic.; elsewh. very rare): huic ego jam stomachans fastidiose, Immo ex Sicilia, inquam, Cic. Planc. 27, 65: spectare, id. de Or. 1, 61, 258; cf.: diligenter et prope fastidiose judicare, id. ib. 1, 26, 118: lente ac fastidiose probare, id. Att. 2, 1, 1: recipior in coetum, Phaedr. 3 prol. 23: venditare aliquid, Petr. 13.
Comp.: fastidiosius ad hoc genus sermonis accedere, Cic. de Or. 2, 89, 364.
fastīdĭtas, ātis, f., i. q. fastidium, a loathing, aversion, Cassiod. Var. 7, 1 fin.
fastīdītus, a, um, Part., from fastidio.
fastīdĭum, ĭi, n. [cf. 2. fastus], a loathing, aversion for any thing, esp. for any sort of enjoyment (very freq. and class.; cf. taedium, nausea, etc.).
- I. Lit., nausea, squeamishness, loathing, distaste for food: cibi satietas et fastidium, Cic. Inv. 1, 17, 25: mel fastidium creat, Plin. 22, 24, 50, § 109: fastidium abigere, id. 23, 9, 81, § 161: auferre, id. 19, 8, 38, § 127: discutere, id. 23, 1, 27, § 54: detrahere, id. 22, 25, 74, § 155.
In plur.: magna movet stomacho fastidia, etc., Hor. S. 2, 4, 78; 2, 2, 14; 2, 6, 86; Juv. 14, 184; Plin. 26, 7, 25, § 41 al.
- 2. Esp. of a spoiled, pampered taste, niceness, daintiness, delicacy, Varr. R. R. 3, 9, 18: tantum in illis esse fastidium; ut nollent attingere nisi eodem die captum piscem, Sen. Q. N. 3, 18; cf. Vulg. Ezech. 16, 31.
- B. Transf. to sight: oculorum in hominum insolentium indignitate fastidium, Cic. Fam. 2, 16, 2.
- II. Trop., dislike, aversion, disgust, fastidiousness.
- A. In gen.: ab aliqua re celerrime fastidio quodam et satietate abalienari, Cic. de Or. 3, 25, 98; cf.: si (eloquentia) et ex copia satietatem et ex amplitudine fastidium tulerit, Quint. 5, 14, 30: nescis quantum interdum afferat hominibus fastidii, quantum satietatis, Cic. Mur. 9, 21: satiari fastidio similitudinis, id. de Or. 3, 50, 193: nulla voluptas est, quae non assiduitate fastidium pariat, Plin. 12, 17, 40, § 81: vitato assiduitatis fastidio, Suet. Tib. 10: rudem esse omnino in nostris poëtis, aut inertissimae segnitiae est, aut fastidii delicatissimi, Cic. Fin. 1, 2, 5: quae habent ad res certas vitiosam offensionem atque fastidium, id. Tusc. 4, 10, 23: audiendi, id. Opt. Gen. 4, 12: insolens domesticarum rerum, id. Fin. 1, 3, 10: omnis stultitia laborat fastidio sui, Sen. Ep. 9 fin.: nec id fit fastidio meo, Cic. Phil. 12, 8, 20: ne sit fastidio Graecos sequi, Plin. 7, 1, 1, § 8: ipsum lignum in fastidio est, is despised, id. 12, 19, 42, § 91; cf.: aliquid fastidio damnare, id. 11, 2, 1, § 4: non omnia (i. e. arbores) in omnibus locis nasci docuimus, nec translata vivere: hoc alias fastidio evenit, fastidious or delicate nature, id. 16, 32, 58, § 134.
In plur.: non tam ea, quae recta essent, probari, quam quae prava sunt, fastidiis adhaerescere, Cic. de Or. 1, 61, 258; cf.: spectatoris fastidia ferre superbi, Hor. Ep. 2, 1, 215: opem ferre poëtis antiquis contra fastidia nostra, id. S. 1, 10, 7: matri longa decem tulerunt fastidia menses, Verg. E. 4, 61.
- B. In partic. (with the notion of fastus predominating), scornful contempt, haughtiness, pride (syn.: elatio, vanitas, arrogantia, superbia, fastus): ex eorum (divitiorum) fastidio et superbia (regna) nata esse commemorant, Cic. Rep. 1, 32 Mos. N. cr.; cf.: superbiam magno opere, fastidium arrogantiamque fugiamus, id. Off. 1, 26, 90; id. Agr. 1, 7, 20; cf.: superbia et fastidio amplissimos honores repudiare, Plin. Pan. 55, 4: si essent arrogantes, non possem ferre fastidium, id. Phil. 10, 9, 18: efferri fastidio et contumaciā, Cic. Lael. 15, 54.
In plur.: superba pati fastidia? Verg. E. 2, 15: oderunt fastidia divi, Tib. 1, 8, 69: qui tulerit Meroes fastidia longa superbae, Calp. E. 11, 50: veteris fastidia quercus, Juv. 14, 184.
fastīgātē, adv., v. fastigo fin.
fastīgātĭo, ōnis, f. [fastigo], a sharpening to a point, pointing (post-Aug. and very rare): ut fastigatio laevi descendat cuneo, Plin. 17, 14, 24, § 106: recta, App. Flor. 2, 364.
fastīgātus, a, um, Part. and Pa., from fastigo.
fastīgĭum, ii, n. [cf. Sanscr. bhrshtīs, corner, rim; Gr. ἄ-φλαστον, aplustria, the ornamented stern of a ship; O. H. Germ. brort, the prow], the top of a gable, a gable end, pediment (syn.: cacumen, culmen, vertex, apex).
- I. Prop.: Capitolii fastigium illud et ceterarum aedium non venustas, sed necessitas ipsa fabricata est … utilitatem templi fastigii dignitas consecuta est, Cic. de Or. 3, 46, 180; cf.: fastigia aliquot templorum a culminibus abrupta, Liv. 40, 2, 3: evado ad summi fastigia culminis, Verg. A. 2, 458; Cic. Q. Fr. 3, 1, 4, § 14.
Hence, meton., the roof of a house, Verg. A. 8, 491; 9, 568; Val. Fl. 2, 235: habere pulvinar, simulacrum, fastigium, flaminem, id. Phil. 2, 43, 110; cf. of the same: omnes unum in principem congesti honores: circa templa imagines … suggestus in curia, fastigium in domo, mensis in caelo, Flor. 4, 2 fin.: Romae signa eorum sunt in Palatina aede Apollinis in fastigio, Plin. 36, 5, 4, § 13; cf. id. 35, 12, 43, § 152; Vitr. 3, 2.
Transf.: operi tamquam fastigium imponere, Cic. Off. 3, 7, 33.
- B. Transf.
- 1. The extreme part, extremity of a thing, whether above or below.
- a. Top, height, summit: colles … pari altitudinis fastigio oppidum cingebant, Caes. B. G. 7, 69, 4: opus nondum aquae fastigium aequabat, Curt. 4, 2, 19: summi operis, id. 4, 2, 8: jamque agger aequaverat summae fastigia terrae, id. 8, 10, 31: aquatilium ova rotunda, reliqua fere fastigio acuminata, Plin. 10, 52, 74, § 145: gracilitas (arundinis) nodis distincta leni fastigio tenuatur in cacumina, id. 16, 36, 64, § 158; cf.: cornua in leve fastigium exacuta, id. 11, 37, 45, § 124; 16, 33, 60, § 141; Vulg. 2 Reg. 18, 24.
In plur., Lucr. 4, 827: muri, Val. Fl. 2, 553: fontis fastigium, i. e. the height on which the fountain sprang up, Hirt. B. G. 8, 41, 5.
- b. The lower part, depth: forsitan et scrobibus quae sint fastigia, quaeres, what should be the depth of the trenches, Verg. G. 2, 288.
- 2. (From the sloping form of the gable.) A slope, declivity, descent: ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat, Caes. B. C. 1, 45, 5: jugum paulo leniore fastigio, id. ib. 2, 24, 3: iniquum loci ad declivitatem fastigium, id. B. G. 7, 85, 4: rupes leniore submissa fastigio, Curt. 6, 6, 11: capreoli molli fastigio, Caes. B. C. 2, 10, 3; 2, 24, 3: musculi, id. ib. 2, 11, 1: scrobes paulatim angustiore ad infimum fastigio, i. e. gradually narrowing from top to bottom, id. B. G. 7, 73, 5; cf.: si (fossa) fastigium habet, ut (aqua) exeat e fundo, Varr. R. R. 1, 14, 2.
- 3. In the later grammarians, an accent placed over a word, Mart. Cap. 3, § 264; § 268 al.; Diom. p. 428 P.
- II. Trop.
- A. The highest part, summit, the highest degree, most exalted rank or dignity (perh. only since the Aug. per.): quicquid numinum hanc Romani imperii molem in amplissimum terrarum orbis fastigium extulit, Vell. 2, 131, 1; cf.: sic fit, ut dei summum inter homines fastigium servent, Plin. Pan. 52, 2: et quoad usque ad memoriam nostram tribuniciis consularibusque certatum viribus est, dictaturae semper altius fastigium fuit, Liv. 6, 38 fin.; cf.: in consulare fastigium vehi, Vell. 2, 69, 1: ad regium fastigium evehere aliquem, Val. Max. 1, 6, 1: alii cives ejusdem fastigii, Liv. 3, 35, 9: stare in fastigio eloquentiae, Quint. 12, 1, 20: rhetoricen in tam sublime fastigium sine arte venisse, id. 2, 17, 3: et poësis ab Homero et Vergilio tantum fastigium accepit, et eloquentia a Demosthene, id. 12, 11, 26; cf.: magice in tantum fastigii adolevit, ut, etc., grew into such esteem, Plin. 30, 1, 1, § 2.
- 2. In gen., dignity, rank, condition: (M. Laetorio) curatio altior fastigio suo data est, Liv. 2, 27, 6; cf.: ampliora etiam humano fastigio decerni sibi passus est, Suet. Caes. 76: tamquam mortale fastigium egressus, Tac. A. 15, 74: animus super humanum fastigium elatus, Curt. 9, 10 med.: quales ex humili magna ad fastigia rerum extollit Fortuna, Juv. 3, 39.
- B. A leading or chief point, head in a discourse; a principal sort or kind (rare): summa sequar fastigia rerum, Verg. A. 1, 342: e quibus tribus fastigiis (agrorum) simplicibus, sorts, kinds, Varr. R. R. 1, 6, 2: propter haec tria fastigia formae discrimina quaedam fiunt sationum, id. ib. 1, 5: haec atque hujuscemodi tria fastigia agri, etc., id. ib. 1, 6, 6; cf. also: quo fastigio sit fundus, id. ib. 1, 20 fin. (and v. Lachm. ad Lucr. p. 223): laudem relego fastigia summa, Prisc. Laud. Anast. 148.
fastīgo, āvi, ātum, 1, v. a. [v. fastigium], to make pointed, to sharpen to a point, to raise or bring to a point (in the verb. finit. only post-Aug., not in Cic.).
- I. Lit.: frumenta verno tempore fastigantur in stipulam, grow up into a straw with a sharpened point, Plin. 18, 7, 10, § 52: folia in exilitatem fastigantur, id. 24, 19, 118, § 178: (terra) spatiosa modice paulatim se ipsa fastigat, Mel. 2, 1, 5: se molliter (Africa), id. 1, 4, 1; 3, 10, 5.
In the part. perf.: scutis super capita densatis, stantibus primis, secundis summissioribus … fastigatam, sicut tecta aedificiorum sunt, testudinem faciebant, Liv. 44, 9, 6: collis in modum metae in acutum cacumen a fundo satis lato fastigatus, id. 37, 27, 7: fastigatus in mucronem, Plin. 2, 25, 22, § 89: fastigatā longitudine (margaritarum), id. 9, 35, 56, § 113.
- B. Transf.
- 1. (Cf. fastigium, I. B. 2.) Fastigatus, sloping up to a point, sloped; sloping down, steep, descending: collis leniter fastigatus paulatim ad planitiem redibat, Caes. B. G. 2, 8, 3: tigna … prona ac fastigata, ut secundum naturam fluminis procumberent, id. ib. 4, 17, 4.
- 2. (Cf. I. B. 3.) In the later grammarians, to mark with an accent, to accent: ut fastigetur, longa brevisve fuat, Mart. Cap. 3, § 262.
- II. Trop., to elevate, exalt (late Lat.): qui statum celsitudinis tuae titulorum parilitate fastigat, Sid. Ep. 3, 6: quamquam diademate crinem Fastigatus eas, id. Carm. 2, 5.
Hence, fastīgātus, a, um, P. a., high, exalted (late Lat.): ad arcem fastigatissimae felicitatis evectus, Sid. Ep. 2. 4: duo fastigatissimi consulares, id. ib. 1, 9.
Adv.: fastīgāte, Caes. B. G. 4, 17, 4; id. B. C. 2, 10, 5.
fastōsus, a, um, adj. [2. fastus], full of pride, proud, haughty (post-Aug. and rare): moecha, Mart. 10, 13, 7: quid est, fastose? Petr. 131.
Transf., of things: domus, Auct. Pan. ad Pis. 107: garum, Mart. 13, 102, 2.
fastŭōsus, a, um, adj., collat. form of fastosus, q. v., Mart. Cap. 6, § 578.
1. fastus, a, um, adj. [perh. root ΦΑ, φάσκω, φημί, fari; lit., in which it is allowed to speak], fasti dies; and more commonly absol.: fasti, ōrum, m. (acc. to the 4th decl. acc. fastus, Varr. ap. Prisc. p. 711 P.; Col. 9, 14, 12; Sil. 2, 10; Sen. Tranq. An. 14, 2; Hor. C. 4, 14, 4 Bentley (dub.); abl. fastibus, Luc. 10, 187), a publicists’ t. t., a day on which judgment could be pronounced. on which courts could be held, a court-day (opp. nefasti, v. nefastus; cf. also: feriae, justitium, otium).
- I. Prop.: ille (dies) nefastus erit, per quem tria verba (DO, DICO, ADDICO) silentur: Fastus erit, per quem lege licebit agi, Ov. F. 1, 48; Varr. L. L. 6, 4, § 29 sq. Müll. The register of these legal court-days, which for a long time existed only in the archives of the pontifices, was kept from the knowledge of the people, until Cn. Flavius, scribe to the Pontifex Maximus Appius Caecus, posted up a copy in the Forum: posset agi lege necne, pauci quondam sciebant, fastos enim volgo non habebant, Cic. Mur. 11, 25; cf.: (Cn. Flavius) fastos circa forum in albo proposuit, ut, quando lege agi posset, sciretur, Liv. 9, 46, 5; Plin. 33, 1, 6, § 17; Val. Max. 2, 5, 2.
- II. Transf.
- A. In gen., an enumeration of all the days of the year, with their festivals, magistrates, events, etc., a calendar, almanac (syn.: annales, historia, res gestae, narratio, fabula): fastorum libri appellantur, in quibus totius anni fit descriptio: fasti enim dies festi sunt, Paul. ex Fest. p. 87, 19 Mull. N. cr.: ordo ipse annalium mediocriter nos retinet quasi enumeratione fastorum, Cic. Fam. 5, 12, 5: cum diem festum ludorum de fastis suis sustulissent, id. Verr. 2, 4, 67, § 151: fastos correxit (Caesar), Suet. Caes. 40: ut omne tempus … ita in fastos referretur, id. Aug. 100; cf. id. Tib. 5.
- B. Esp.
- 1. The Fasti consulares, or registers of the higher magistrates, according to their years of service (v. Orelli, Onomast. Tullian. P. III.): quae (tempora) semel Notis condita fastis Inclusit volucris dies (i. e. fastis consularibus), Hor. C. 4, 13, 15: per titulos memoresque fastos, id. ib. 4, 14, 4; so, memores, id. ib. 3, 17, 4: tempora si fastosque velis evolvere mundi, id. S. 1, 3, 112: qui redit in fastos et virtutem aestimat annis, etc., id. Ep. 2, 1, 48: in codicillorum fastis, Cic. Att. 4, 8, 3: paginas in annalibus magistratuum fastisque percurrere, Liv. 9, 18, 12: ex fastis evellere, Cic. Sest. 14, 33: hos consules fasti ulli ferre possunt, id. Pis. 13, 30.
- 2. Fasti Praenestini a Verrio Flacco ordinati et marmoreo parieti incisi, Suet. Gram. 17; cf. Inscr. Orell. II. p. 379 sq., and the authors there cited; v. also Anthon’s Dict. of Antiq. p. 432 sq.
- 3. Fasti, the title of a poem of Ovid, on the Roman festivals, the festival-calendar; which, however, he completed for but six months of the year.
2. fastus, ūs (gen. fasti, Coripp. 4, 137), m. [Sanscr. dharshati, to be bold; Gr. θρασύς, θάρσος; full form farstus], scornful contempt or disdain of others, haughtiness, arrogance, pride (poet., and in post-Aug. prose; syn.: fastidium, clatio, superbia, arrogantia, insolentia).
- (α) Sing.: tu cave nostra tuo contemnas carmina fastu, Prop. 1, 7, 25; cf.: fastus inest pulchris sequiturque superbia formam, Ov. F. 1, 419: superbo simul ac procaci fastu, Plin. 9, 35, 58, § 119: aspice primum, Quanto cum fastu, quanto molimine circum Spectemus, Hor. Ep. 2, 2, 93: tanto te in fastu negas, amice, i. e. thou withdrawest thyself with so much pride from my society, Cat. 55, 14: fastus erga patrias epulas, Tac. A. 2, 2 fin.
- (β) Plur.: fastus superbi, Prop. 3 (4), 25, 15; Tib. 1, 8, 75; Ov. M. 14, 762.
3. fastūs, uum, m., calendar; v. 1. fastus init.
phăsēlārĭa (făsēl- and făcēl-), ium, n. [faselus], a dish of pickled French beans, Lampr. Elag. 20, 7.
† phăsēlus (phăsell- and făs-), i, m. and f., = φάσηλος.
- I. Lit., a kind of bean with an edible pod, French beans, kidney-beans, phasel (phaseolus vulgaris of Linn.): viciamque seres vilemque phaselum, Verg. G. 1, 227: longa fasellus, Col. 10, 377; v. id. 2, 10, 4; Pall. 10, 12.
- II. Transf., a light vessel (in the shape of a kidney-bean) made of wicker-work or papyrus, sometimes also of burned and painted clay (cf.: celox, lembus): epistulam de phaselo dare, Cic. Att. 1, 13, 1: phaselus ille quem videtis, Cat. 4, 1: phaselon solvere, Hor. C. 3, 2, 29: dare vela fictilibus phaselis, Juv. 15, 127: pictam phaselon, Mart. 10, 30, 13.
phăsĕŏlus (făsĕŏlus), i, m. dim. [phaselus, I.], a kind of bean with an edible pod, French beans, kidney-beans, phasel, Col. 11, 2, 72; 12, 9, 1; Plin. 24, 9, 40, § 65.
phāsĭānārĭus (fās-), i, m. [phasiana], a pheasant-keeper (post-class.), Paul. Sent. 3, 6, 76.
† phāsĭŏlos (fās-), i, m., = φασίολος, a plant, also called isopyron, Plin. 27, 11, 70, § 94.
1. Phāsis, ĭdis or ĭdos (acc. also Phasin, Prop. 3, 22, 11; Sen. Cons. Helv. 10, 3: Phasim, Verg. G. 4, 367 al.; voc. Phasĭ, Ov. P. 4, 10, 52), m., = Φᾶσις.
- A. A river in Colchis, which empties into the Euxine Sea, now Rion, Mel. 1, 19, 12; Plin. 6, 4, 4, § 12: limosi Phasidos undae, Ov. M. 7, 6: sua jura cruentum Phasin habent, Stat. Th. 5, 457: Phasidis ales, a pheasant (v. in the foll. Phasiacus), id. S. 4, 6, 8; cf.: ultra Phasin capi volunt, quod ambitiosam popinam instruat, Sen. Cons. Helv. 10, 3.
- B. Transf., a town and its harbor lying at the mouth of the Phasis, a colony of the Milesians, now Poti, Mel. 1, 19, 12; Plin. 6, 4, 4, § 13.
Hence,
- A. Phāsis, ĭdis, adj. f., Phasian; poet. Colchian: volucres, i. e. pheasants, Mart. 13, 45, 1.
Subst.: Phāsis, ĭdis, f., the Colchian, a term applied to Medea; acc. Phasida, Ov. F. 2, 42.
- B. Phā-sĭăcus, a, um, adj., = Φασιακός, of or belonging to the Phasis, Phasian; also poet. Colchian: angulus, Mel. 2, 2, 5: unda, Ov. Tr. 2, 439: terra, id. R. Am. 261: corona, which Medea presented to Creusa, id. Ib. 605: ales Phasiacis petita Colchis, i. e. the pheasant, Petr. 93.
- C. Phāsĭānus, a, um, adj., = Φασιανός, of or belonging to the Phasis, Phasian: Phasianae aves, pheasants, Plin. 10, 48, 67, § 132.
As subst.: phāsĭāna, ae, f., a pheasant, Plin. 11, 33, 39, § 114.
More freq., phāsĭānus (fāsĭān-), i, m., Suet. Vit. 13; Pall. 1, 29; Lampr. Alex. Sev. 41 fin.; Edict. Diocl. p. 14.
According to the myth, it is the metamorphosed Itys, daughter of Tereus; v. Itys.
- D. Phā-sĭas, ădis, adj. f., = Φασιάς, of or belonging to the Phasis, Phasian; poet. Colchian: Phasias Aeetine, Ov. H. 6, 103: puella, i. e. Medea, id. P. 3, 3, 80.
Subst.: Phāsĭas. ădis, f., Medea, Ov. A. A. 2, 382.