Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

rē-stĭtŭo, ŭi, ūtum, 3, v. a. [statuo], to put or set up again, i. e. either to replace in its former position, or (more freq.) to restore to its former condition, to rebuild, revive, etc. (freq. and class.; syn.: restauro, renovo, reficio).

  1. I. In gen.
    1. A. Lit.: senatus decrevit, ut Minerva nostra, quam turbo dejecerat, restitueretur, Cic. Fam. 12, 25, a, 1: arborem, Verg. G. 2, 272: luxatum femur ex toto, Cels. 8, 20: aedes (with reficere), Cic. Top. 3, 15: domum a Clodio disjectam, i. e. to rebuild, Vell. 2, 45, 3; cf. domum, Suet. Ner. 31: theatrum, id. Claud. 21: statuas (disjectas), id. Calig. 34: tropaea disjecta, id. Caes. 11: fores effractas, Ter. Ad. 1, 2, 40: oppida vicosque, quos incenderant, Caes. B. G. 1, 28: fontes et Flumina, Ov. M. 2, 407: turbatas comas, id. F. 3, 16: ordines, Sall. J. 51, 3; cf. aciem, Liv. 5, 18; 29, 2 al.: inclinatam aciem, Suet. Caes. 62: (eos, qui) quaedam contra naturam depravata habent, restituere et corrigere, Cic. Div. 2, 46, 96: oculos (luminibus orbati), Suet. Vesp. 7: visum, Plin. 25, 8, 50, § 89: pilos, id. 32, 10, 40, § 119: se (apes, with reviviscere), Varr. R. R. 3, 16 fin.; cf.: aliquem a limine mortis, Cat. 68, 4; Verg. Cul. 223; and restinctos, to raise the dead, Ov. P. 3, 6, 35: apes restituunt se ac reviviscunt, Varr. R. R. 3, 16, 38.
    2. B. Trop., to restore, revive, renew, reform, etc.: unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. Cic. Off. 1, 24, 84; Cic. Att. 2, 19, 2; Liv. 30, 26; Verg. A. 6, 846 Serv.; Macr. S. 6, 1; Ov. F. 2, 242; Aug. ap. Suet. Tib. 21 al. (Ann. v. 313 Vahl.); cf.: rem prolapsam, Liv. 2, 63: res perditas, id. 25, 37; 6, 22: rem impeditam et perditam, Ter. And. 3, 5, 13; and simply rem, Liv. 3, 12 Drak.; 8, 11; 25, 37: veteres clientelas, Caes. B. G. 6, 12: veterem tuam illam calliditatem atque prudentiam, Cic. Rosc. Am. 22, 61: tribuniciam potestatem, id. Agr. 2, 14, 36: tribuniciam intercessionem armis, Caes. B. C. 1, 7: proelium, Poet. ap. Cic. Tusc. 4, 23, 52; Caes. B. G. 7, 87; 1, 53; Liv. 6, 8; cf.: pugnam omnibus locis, id. 4, 38 fin.; 2, 19: damna Romano accepta bello, id. 31, 43: sanitatem, Just. 6, 4, 13: bellum, id. 35, 1, 10; Plin. 20, 6, 23, § 56; cf. vires, Val. Fl. 2, 70: adulescentem corruptum, to reform, Plaut. Trin. 1, 2, 81: suorum a pudore maritimae ignominiae restituti animi, restored, revived, Liv. 35, 27: consolando aliquorum restituere voluntatem aut benevolentiam in dominum, Varr. R. R. 1, 17, 7.
  2. II. In partic., to give back, deliver up, return, restore a thing belonging to a person or place (syn. reddo).
    1. A. Lit.: Mi. Paterna oportet reddi filio bona. Ha. Restituentur omnia, Plaut. Poen. 5, 2, 122: tribuni vobis amissa reddent ac restituent? Liv. 3, 68.
      With a personal object: virginem suis Restituere ac reddere, Ter. Eun. 1, 2, 67; 4, 6, 8: alicui filium, id. Heaut. 3, 1, 83; id. And. 3, 3, 38; id. Hec. 5, 3, 20: amissa cuique, Caes. B. C. 1, 87: bona iis, id. ib. 2, 21: majorum locum huic, id. B. G. 5, 25: agrum Veientibus, Liv. 2, 13 et saep.: alicui suum familiarem et hospitem, ereptum e manibus hostium, Caes. B. G. 1, 53: Sextus Pompeius civitati restitutus, Cic. Phil. 5, 15, 41: captum victori, Liv. 9, 11: apibus fructum suum, Phaedr. 3, 13, 15: Caesaris imperio restituendus erat, Ov. P. 4, 13, 38: illum restituam huic, hic autem in Alidem me meo patri, Plaut. Capt. 3, 4, 56: aliquem natalibus, to set free, Dig. 40, tit. 11; v. natalis.
      With abstr. object: sed etiam meam vocem et auctoritatem et vobis et rei publicae conservatam ac restitutam puto, Cic. Marcell. 1, 2: lucem salutemque redditam sibi ac restitutam, id. Dom. 28, 75.
      Without dat.: amissa (opp. adimere), Caes. B. C. 1, 7: fraudata, id. ib. 3, 60 fin. al.: Arpi restituti ad Romanos, Liv. 24, 47; cf.: (Cloelia) sospites omnes Romam ad propinquos restituit, id. 2, 13; 49: aliquem in aliquem locum, Ter. And. 4, 1, 58; cf. Plaut. Mil. 3, 1, 108: (Siciliam) in antiquum statum, Cic. Verr. 1, 4, 12; cf.: civitates afflictas in melius, Suet. Vesp. 17.
      1. 2. Publicists’ and jurid. t. t., to bring back or restore to his previous state or condition; to recall, reinstate a person condemned, banished, deprived of his property, etc. (cf. reduco): restituebat multos calamitososLicinium Denticulam de aleā condemnatum restituit, Cic. Phil. 2, 23, 56: omnes, qui lege Pompeiā condemnati essent, id. Att. 10, 4, 8: quae fuisset justa causa restituendi mei, nisi fuisset injusta eiciendi? id. Mil. 14, 36; cf. id. ib. 15, 39: aliquem (damnatum), Suet. Caes. 41; id. Calig. 15: exsulem, id. Claud. 12: legionem totam cum ignominiā missam, id. Caes. 69: neque enim praetor, si ex eo fundo essem dejectus, ita me restitui jussit, Cic. Caecin. 29, 82; cf. id. ib. 8, 23: nonnullos ambitus Pompeiā lege damnatos in integrum restituit, Caes. B. C. 3, 1: aliquem in integrum, Cic. Clu. 36, 98; Dig. 4, 1, 4; 4, 15 (cf. the whole section, ib. 4, 1: De in integrum restitutionibus); cf.: Sampsiceramum restitui in eum locum cupere, ex quo decidit, Cic. Att. 2, 23, 2: equites Romanos in tribunicium honorem, Caes. B. C. 1, 77 fin.: tribunos plebis in suam dignitatem, id. ib. 1, 22: restitutus in patriam (Camillus) patriam ipsam restituit, Liv. 7, 1 fin.; so, in patriam, Suet. Ner. 3.
        1. b. Transf.
          1. (α) Of things, to deliver up again, to make restitution of, restore: in utriusque bonis nihil erat, quod restitui posset, nisi quod moveri loco non poterat, Cic. Verr. 2, 2, 25, § 62; Dig. 43, 8, 2, § 34; 43, 12, 1, § 19 al.
          2. (β) Of a previous judicial sentence or of injustice committed, to reverse, i. e. to make null and void, to make good again, repair (cf.: rescindo, resolvo): alia judicia Lilybaei, alia Agrigenti, alia Panhormi restituta sunt, Cic. Verr. 2, 2, 26, § 63: qui (praetor) dies totos aut vim fieri vetat aut restitui factam jubet, etc., id. Caecin. 13, 36: ut si ego eum condemnaro, tu restituas, id. Fam. 9, 10, 2; cf.: restitui in integrum aequom est, Ter. Phorm. 2, 4, 11.
          3. (γ) To compensate for, make good (rare): damnum, Liv. 31, 43, 4; Vulg. Exod. 22, 12: jacturam, Col. 11, 1, 28.
    2. B. Trop., to restore to a former condition, to re-establish, etc.: ut anno XVI. post reges exactos secederent, leges sacratas ipsi sibi restituerent, restored for themselves, re-established, Cic. Corn. 1, Fragm. 23, p. 450 fin. Orell.: restituit his animos parva una res, Liv. 25, 18; cf. id. 21, 53: ut interfecto Punico praesidio restituerent se Romanis, join themselves again to the Romans, id. 23, 7: ulcera sanitati restituens, restoring, Plin. 20, 6, 23, § 51; cf. id. 14, 18, 22, § 118: Bacchus peccasse fatentem Restituit, restored to his former condition, Ov. M. 11, 135; cf.: cum semel occiderisNon, Torquate, genus, non te facundia, non te Restituet pietas, Hor. C. 4, 7, 24: restituam jam ego te in gaudia, Plaut. Merc. 5, 2, 44: haud facile te in eundem rursus restitues locum, Cic. Prov. Cons. 9, 23; Plaut. Mil. 3, 1, 108; cf.: cives ex servitute in libertatem, Liv. 28, 39: poëtam in locum, Ter. Hec. prol. alt. 13: aliquem rursus in gratiam, id. ib. 3, 1, 11; cf.: fratrem in antiquum locum gratiae et honoris, Caes. B. G. 1, 18: fratrem (sc. in gratiam), Curt. 8, 6, 26: Acarnanas in antiquam formulam jurisque ac dicionis eorum, Liv. 26, 24: vos in amicitiam societatemque nostram, id. 31, 31 fin. et saep.: cum praecipitata raptim consilia neque revocari neque in integrum restitui possint, id. 31, 32: patientiae veteri (Britanniam), Tac. Agr. 16.