Lewis & Short

cūra, ae, f. [caveo; cf. curo init.], care, solicitude, carefulness, thought, concern.

  1. I. Trouble (physical or mental), bestowed on something; solicitude, care, attention, pains (syn.: diligentia, opera, studium, labor, etc.; opp. neglegentia, etc.; v. the foll.; very freq. in every per. and species of composition).
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen.
          1. (α) Ab. sol.: curantes magnā cum curā, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107: magnā cum curā ego illum curari volo, Plaut. Men. 5, 4, 7; cf. id. ib. 5, 4, 9: in aliquā re curam ponere (just before: magnum studi um multamque operam, etc.), Cic. Off. 1, 6, 19: haec tam acrem curam diligentiamque desiderant, id. de Or. 3, 48, 184; so with diligentia, Quint. 10, 1, 86: si utrumque cum curā et studio fecerimus, id. 10, 7, 29: aliquid cum curā exsequi, Liv. 39, 41, 6: plus laboris et curae, Quint. 8, prooem. § 13; so with labor, id. 2, 2, 10 al.: cura et industria, Suet. Gram. 21: ut in rem publicam omni cogitatione curāque incumberes, Cic. Fam. 10, 1, 2; so with cogitatio, id. ib. 10, 3, 3; id. de Or. 2, 44, 186; and in plur., id. Off. 2, 1, 2; opp. neglegentia, Quint. 11, 3, 137; 11, 3, 19: non naturam defecisse sed curam, id. 1, 1, 2; so opp. natura, id. 1, 2, 4; 2, 8, 5: omni curā vestigare, Curt. 4, 6, 5: omni curā in aliquid incumbere, Cic. Fam. 12, 24, 2: omnem curam in siderum cognitione ponere, id. Div. 1, 42, 93: cura et meditatio accessit, Tac. Or. 16; cf. id. Agr. 10 et saep.: eo majore curā illam (rem publicam) administrari, Sall. J. 85, 2: curam praestare, Suet. Tib. 18: in re unā consumere curam (for which, in foll. verse, laborare), Hor. S. 2, 4, 48 et saep.: esse cura alicui, to be an object of one’s care: cura pii diis sunt et qui coluere coluntur, Ov. M. 8, 724.
          2. (β) With gen., care, attention, management, administration, charge, a guardianship, concern for a person or thing, etc.: difficilis rerum alienarum, Cic. Off. 1, 9, 30; cf.: rerum domesticarum, Quint. 3, 3, 9: maxima belli, Cic. Att. 6, 5, 3: agrorum, Quint. 12, 1, 6: corporis, id. 1, 11, 15: capillorum, Suet. Dom. 18: funeris sui, id. Tib. 51 et saep.: deorum, Liv. 6, 41, 9: civium, id. 6, 15, 11: nepotum, Quint. 4, prooem. § 2: magni Caesaris, Hor. C. 1, 12, 50; Ov. Tr. 5, 7, 37; Sen. Ep. 14, 2 et saep.
          3. (γ) With de and abl.: omnis cura de re publicā, Cic. Brut. 3, 10: quocum mihi conjuncta cura de publicā re et privatā fuit, id. Lael. 4, 15: si qua de Pompejo nostro tuendo … cura te attigit, id. Att. 9, 11, 2, A: gratissima est mihi tua cura de illo mandato, id. ib. 5, 4, 1.
            So with de: curam habere, agere, etc.: de vitā communi omnium curam habere, Vitr. 1, 2, init.: Romani tamquam de Samnitibus non de se curam agerent, Liv. 8, 3, 8.
          4. (δ) With pro: omnium non tam pro Aetolis cura erat, quam ne, etc., Liv. 27, 30, 5: curam habere pro aliquo, Veg. 2, 20: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov. H. 15 (16), 302.
            (ε) Curae (alicui) esse, to be an object of care or attention; to have a care for, take care of, attend to, to be anxious about, bestow pains upon, etc.: Caesar pollicitus est, sibi eam rem curae futuram, etc., Caes. B. G. 1, 33: haec sibi esse curae, id. ib. 1, 40: rati sese diis curae esse, Sall. J. 75, 9: cui salus mea fuit curae, Cic. Fam. 1, 9, 22; 15, 2, 8; Quint. 3, 8, 45 et saep.: ea tantae mihi curae sunt, ut, etc., Cic. Fam. 1, 9, 24: pollicetur sibi magnae curae fore, ut omnia restituerentur, id. Verr. 2, 4, 33, § 73; cf.: si tibi curae Quantae conveniat, Hor. Ep. 1, 3, 30: ipsis doctoribus hoc esse curae velim, ut, etc., Quint. 2, 4, 5: dumque amor est curae, Ov. M. 2, 683: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat, terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella … curae patribus erant, quam expectatio, etc., id. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5.
            With a subject-clause: nonnulli, quibus non fuit curae caelestem inveterare aquam, etc., Col. 12, 12, 3; Quint. 7, 1, 4; 9, 3, 74: eligere modo curae sit, id. 10, 1, 31: mihi erit curae explorare provinciae voluntatem, Plin. Ep. 7, 10, 2.
            With de: de mandatis quod tibi curae fuit, est mihi gratum, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 8: sic recipiunt, Caesari … de augendā meā dignitate curae fore, Cic. Att. 11, 6, 3; cf. id. Fam. 10, 1, 1, and II. A. fin. infra: de ceteris senatui curae fore, Sall. J. 26, 1.
            In the same sense also, (ζ) Curae aliquid habere: cohortatus, ut petitionem suam curae haberent, Sall. C. 21 fin.; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 8, 10; Quint. prooem. § 16: habebo itaque curae, ut te meliorem reddam, Sen. Ben. 1, 8, 2: ut ille … quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4.
            (η) Cura est, with subject-clause, solicitude, care, anxiety to do any thing (poet. and in post-Aug. prose): curaque finitimos vincere major erat, Ov. F. 1, 30: talis amor teneat, nec sit mihi cura mederi, Verg. E. 8, 89: cura comere capillum fuit, Sen. Q. N. 1, 17, 7.
      2. 2. In partic., t. t.
        1. a. In political lang. (esp. of the post-Aug. per.), the management of state affairs, administration, charge, oversight, command, office: magistratus et imperia, postremo omnis cura rerum publicarum minime mihi hac tempestate cupiunda videntur, Sall. J. 3, 1; so, legionis armandae, Tac. H. 1, 80: aerarii, Suet. Aug. 36: annonae, id. Tib. 8: operum publicorum, viarum, aquarum, etc. (preceded by nova officia), id. Aug. 37 al.
        2. b. In the jurists, the management of business for a minor, guardianship, trusteeship (for the more usu. curatio), Dig. 3, 1, 1; 5, 1, 19 et saep.
        3. c. In medic., medical attendance, healing (for curatio), cure: aquae, quae sub cutem est, Cels. 2, 10; Vell. 2, 123; Sil. 6, 551 Drak. et saep.
          Plur.: curae aegrescentium, Macr. S. 7, 4, 6.
          Hence, poet.: illa fuit lacrimis ultima cura meis (sc. somnus), Prop. 1, 3, 46; cf. Cic. Fam. 5, 16, 5.
        4. d. In agriculture, care, culture, rearing: Pelusiacae lentis, Verg. G. 1, 228: boum, id. ib. 1, 3.
    2. B. Meton. (abstr. pro concr.).
      1. 1. Like the Gr. μελέτη, a written work, writing (several times in Tac.; elsewhere rare): quorum in manus cura nostra venerit, Tac. A. 4, 11; id. Or. 3; Ov. P. 4, 16, 39.
        In plur., Tac. A. 3, 24.
      2. 2. An attendant, guardian, overseer (very rare): tertius immundae cura fidelis harae, i. e. the swine-herd Eumæus, Ov. H. 1, 104: praetorii, Treb. Claud. 14; cf. Ov. Tr. 4, 6, 45; 2, 1.
  2. II. Anxiety, solicitude, concern, disquiet, trouble, grief, sorrow; syn.: sollicitudo, metus, etc.; cf. φροντίς (very freq. in every per. and species of composition).
    1. A. In gen.: si quid ego adjuro curamve levasso, quae nunc te coquit, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1: animus lassus, curā confectus, Ter. And. 2, 1, 4: cottidianā curā angere ani mum, id. Phorm. 1, 3, 8: curae metusque, Cic. Div. 2, 72, 150: cura et sollicitudo. id. Att. 15, 14, 3; Quint. 8, prooem. § 20; 11, 1, 44 et saep.: curas cordis manis, Lucr. 3, 116: acres cuppedinis, id. 5, 46: gravi saucia curā (Dido), Verg. A. 4, 1: atra, Hor C. 3, 1, 40: edaces, id. ib. 2, 11, 18: vitiosa, id. ib. 2, 16, 22: sine curā esse, Cic. Att. 12, 6, 4; 15, 12, 2: quid facerem, curā cruciabar miser, Plaut. Merc. 2, 1, 23: cura est, negoti quid sit aut quid nuntiet, I am anxious, my concern is, id. ib. 1, 2, 10; cf.: amica mea quid agat, Cura est, ut valeat, id. Stich. 5, 2, 4: mihi maximae curae est, non de meā quidem vitā, sed me patria sollicitat, etc., Cic. Fam. 10, 1, 1.
      With pro: quam pro me curam geris, Verg. A. 12, 48.
      With in: nullā in posterum curā, Tac. H. 3, 55.
      Plur.: cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Auct. Her. 4, 14, 21: at tibi curarum milia quanta dabit! Prop. 1, 5, 10.
    2. B. In partic., the care, pain, or anxiety of love, love (poet.): crescit enim assidue spectando cura puellae, Prop. 3 (4), 21, 3; cf. Ov. R. Am. 311: tua sub nostro pectore cura, Prop. 1, 15, 31: et juvenum curas et libera vina referre, Hor. A. P. 85: hinc illaec primum Veneris dulcedinis in cor Stillavit gutta et successit frigida cura, chilling anxiety for one loved, Lucr. 4, 1060.
      Hence,
      1. 2. Meton. (abstr. pro concr.), the loved object, the mistress: tua cura, Lycoris, Verg. E. 10, 22; Prop. 2 (3), 25, 1; 2 (3), 34, 9; Hor. C. 2, 8, 8; Verg. Cir. 75; cf.: puer, mea maxima cura, id. A. 1, 678; 10, 132: cura deum, id. ib. 3, 46: raucae, tua cura, palumbes, id. E. 1, 57 Forbig. ad loc.