Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

ex-ĕo, ĭi (rarely īvi, Gell. 12, 12, 3; Plaut. Rud. 2, 6, 50; perf. exit, for exiit, id. Ps. 2, 4, 40; Verg. A. 2, 497), ĭtum, īre (fut. exibo, but exies, exiet, Sen. Ep. 113, 20; id. Apocol. 3, 1 al.; exiet for exibit, Tert. adv. Jud. 13; Vulg. Matt. 2, 6; 5, 26 al.; perh. also in Hor. C. 4, 4, 65; acc. to some MSS. al. evenit; v. Orell. ad h. l.), v. n. and a.

  1. I. Neutr., to go out or forth, to go away, depart.
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen.: dum intro eo atque exeo, Plaut. Ep. 5, 1, 43: jam ad te exeo, id. Bacch. 4, 6, 24; 4, 9, 129: foras, id. Cas. 5, 2, 51; cf. id. Rud. 2, 2, 2: ex urbe, id. Am. 1, 3, 35: ex urbe, oppido, Cic. Fam. 4, 1, 2; Caes. B. G. 2, 33, 1: e patria, Cic. Pis. 14, 33: e finibus suis, Caes. B. G. 1, 5, 1: clam ex castris, id. ib. 7, 20, 10: ab aliquo, from one’s house, Ter. Eun. 3, 4, 7 (v. ab, I. a.): ab urbe, away from, Liv. 10, 37, 6 Weissenb. ad loc.; 21, 13, 7; 23, 18, 14; al. a villa sua, Quint. 6, 3, 49: de triclinio, de cubiculo, Cic. de Or. 2, 65, 263: de balneis, id. de Or. 2, 55, 223: de navi, id. Att. 2, 7, 4: (cornix) a cauda de ovo, tail first, Plin. 10, 16, 18, § 38: portā, Plaut. Mil. 5, 39: domo, Cic. Rep. 1, 12; cf.: erant omnino itinera duo, quibus itineribus domo exire possent, i. e. withdraw from, leave their country, Caes. B. G. 1, 6, 1; so, domo, id. ib. 1, 12, 5; 1, 29, 1: castris, id. B. C. 1, 69, 3: in solitudinem, to withdraw, Cic. Off. 1, 32, 118: in alias domos tamquam in colonias, id. ib. 1, 17, 54: in provinciam, Caes. B. G. 1, 33, 4: in terram, i. e. to land, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 433: in luminis oras, i. e. to be born, Lucr. 1, 170: ad aliquem, i. e. to go from home to visit a person, Ter. Hec. 4, 1, 6 et saep.
        Prov.: exeat aulā, qui vult esse pius, Luc. 8, 493.
        Poet., with inf.: exierant dare veris opes, Stat. Ach. 1, 288.
        Of inanim. or abstr. subjects: cum de consularibus mea prima sors exisset, Cic. Att. 1, 19, 3; so, sors, Hor. C. 2, 3, 27; cf.: cujus nomen exisset, Cic. Verr. 2, 2, 51, § 127: nummi, qui per simulationem ab isto exierant, id. ib. 2, 2, 25, § 61: per septem portus in maris exit aquas (Nilus), flows out, empties, Ov. Am. 2, 13, 10: septem aquis (Ister), Val. Fl. 8, 187: populo albae folia vetustiora in angulos exeunt, terminate, Plin. 16, 23, 35, § 86: color in florem heliotropii, id. 37, 6, 22, § 83; cf.: masculina nomina in A atque S litteras, to end, terminate, Quint. 1, 5, 61.
        Pass. impers.: uti inde exiri possit, Cato, R. R. 1, 2: crepuit ostium: exitur foras, Plaut. Cas. 4, 3, 15: in Velabro, qua in Novam viam exitur, Varr. L. L. 6, § 24 Müll.
      2. 2. In partic.
        1. a. In milit. lang., to move out, march out: milites, qui de tertia vigilia exissent, Caes. B. C. 1, 64 fin.: ut paludati (praetores) exeant, depart for the battle-field, id. ib. 1, 6, 6: ad pugnam, Liv. 44, 39, 2; Verg. G. 4, 67: ex Italia ad bellum civile, Cic. Fam. 2, 16, 3 et saep.
          Pass. impers.: non posse clam exiri, Caes. B. C. 1, 67, 2: postquam exitum est maximā copiā, Plaut. Am. 1, 1, 64.
        2. b. In jurid. Lat.: potestate, de or a potestate alicujus, to get out of any one’s power (potestas), to be emancipated, become free, Dig. 37, 4, 1, § 6; 62; 28, 6, 3 et saep. (cf. B. 1. infra).
        3. c. De vita, to depart from life, decease, die (for the usual excedere or decedere de vita): quem (me) fuerat aequius ut prius introieram, sic prius exire de vita, Cic. Cael. 4, 15; so, de vita, Plin. Ep. 3, 9, 5; cf.: e vita tamquam e theatro, Cic. Fin. 1, 15, 49: vitā exire, Val. Max. 9, 12, ext. 1.
        4. d. To go out or forth in any manner, to issue, escape (very rare): cujus (Isocratis) e ludo tamquam ex equo Trojano meri principes exierunt, Cic. de Or. 2, 22, 94: hanc tamen Antonius fugam suam, quia vivus exierat, victoriam vocabat, Vell. 2, 82, 3.
          Of inanimate subjects: currente rota cur urceus exit? Hor. A. P. 22: libri quidem ita exierunt, ut, etc., turned out (the figure being borrowed from works of art which are cast and turned out of the mould), Cic. Att. 13, 13, 1.
        5. e. Of plants, to come up, spring forth, sprout out: plerumque e terra exit hordeum diebus VII., Varr. R. R. 1, 45, 1: ne semina in frugem exeant e terra, Plin. 11, 30, 36, § 109: folia a radice, id. 25, 4, 9, § 28: lupinus agro limoso, Col. 2, 10, 3: fabae in folia, Plin. 18, 7, 10, § 57; and absol.: ut vix ulla herba exeat, Col. 2, 11, 3; so, lens sata (with grandescere), Pall. Febr. 4; and, messis, Val. Fl. 7, 549.
        6. f. To mount upwards, ascend, rise (poet. and postAug. prose): in auras (ignis), Lucr. 6, 886: ad caelum (arbor), Verg. G. 2, 81: in altitudinem (comae palmarum), Plin. 13, 4, 8, § 37.
    2. B. Trop.
      1. 1. In gen.: exisse ex potestate dicimus eos, qui effrenati feruntur aut libidine aut iracundia, etc. … Qui igitur exisse ex potestate dicuntur, idcirco dicuntur, quia non sunt in potestate mentis, Cic. Tusc. 3, 5, 11; cf.: itaque iratos proprie dicimus exisse de potestate, id est de consilio, de ratione, de mente, id. ib. 4, 36, 77; for which: a se, Petr. 90: ex hac aerumna, Lucil. ap. Non. 296, 16; cf.: exire aere alieno, Cic. Phil. 11, 6, 13 (dub. al. se exserere): quam nihil non consideratum exibat ex ore! id. Brut. 76, 265; id. de Or. 2, 22 fin.: nequaquam similiter oratio mea exire atque in vulgus emanare poterit, id. Rosc. Am. 1, 3; Plin. Pan. 75, 3: ea res prodita est et in vulgus exivit, Gell. 12, 12, 3; cf. with object-clause: exiit opinio, descensurum eum ad Olympia inter athletas, Suet. Ner. 53; for which also with a subject-clause: quod ante paucos dies exierat in vulgus, laudanti cuidam formam suam, respondisse eum, etc., id. Galb. 20: ob hoc exivit proverbium, etc., became current, Vulg. Gen. 10, 9.
      2. 2. In partic.
        1. a. Of time, to run out, end, expire: quinto anno exeunte, Cic. Div. 1, 25, 53: indutiarum dies exierat, Liv. 4, 30, 14; 30, 25, 1; 42, 47, 10: dies censurae, stipendii, id. 9, 34, 22; 22, 33, 5: nullus mihi per otium dies exit, Sen. Ep. 8; Plin. Pan. 68, 2 et saep.
        2. b. To extend beyond a certain measure or limit (mostly post-Aug.): extra aliquid, Varr. R. R. 2, 1, 25: vestra vita, licet supra mille annos exeat, run out, extend, Sen. Brev. Vit. 6: probationes in tertium diem exierunt, Plin. Ep. 2, 11, 18: digressus in laudes Castoris ac Pollucis exierat, Quint. 11, 2, 11; cf.: continuus (translationis usus) in allegorias et aenigmata exit, id. 8, 6, 14: in longum exierit ordo rerum, id. 4, 2, 51.
        3. c. To pass away, perish: opus laudabile, numquam a memoria hominum exiturum, Sen. Ben. 3, 38; so with a subjectclause: an jam memoriā exisse, neminem ex plebe tribunum militum creatum esse? Liv. 6, 37, 5.
  2. II. Act. (poet. and in postAug. prose), to go or pass beyond a thing.
    1. A. Lit.
      1. 1. In gen.: limen, Ter. Hec. 3, 3, 18: Avernas valles, Ov. M. 10, 52: flumen, Val. Fl. 4, 698: quantum diurni itineris miliariorum numero in reda possit exiri, Vitr. 10, 9, 3: donec minor filius lubricum juventae exiret, Tac. A. 6, 49 (55) fin.
      2. 2. Pregn., to avoid, evade, ward off: corpore tela atque oculis vigilantibus exit, avoids the blows, Verg. A. 5, 438; cf.: feros exibant dentis adactus (jumenta), Lucr. 5, 1330; Stat. Th. 6, 802: procul absiliebat, ut acrem exiret odorem, Lucr. 6, 1217: profluvium sanguinis, id. 6, 1206: vim viribus, Verg. A. 11, 750 et saep.
    2. B. Trop.
      1. 1. To exceed: modum, Ov. M. 9, 632.
      2. 2. Of time: ad exitam aetatem = ad ultimam aetatem, Paul. ex Fest. p. 28, 5 Müll.