Lewis & Short

rursus, rursum, and arch. rūsum or russum (rursum and rusum are the most usual forms in the ante-class., and rursus in the class. per.), adv. [contr. from revorsus or revorsum, from reverto; cf. prorsus and sursum], turned back or backwards, back, backwards (opp. prorsus): rursus retro, Non.

  1. I. Lit. (only ante-class.): rursus prorsus reciprocat fluctus feram, Enn. ap. Non. 164, 11, and 384 fin. (Trag. v. 143 Vahl.); cf.: trepidari sentio et cursari rursum prorsum, Ter. Hec. 3, 1, 35: mortales multi rursus ac prorsus meant, Varr. ap. Non. 384, 32: cum ex alto puteo sursum ad summum escenderis, Maximum periculum inde esse, a summo ne rursum cadas? Plaut. Mil. 4, 4, 15: ego cunas recessim rursum vorsum trahere et ducere, id. Am. 5, 1, 60; cf. id. Ep. 2, 2, 63.
  2. II. Transf.
    1. A. To indicate the reverse of something, on the contrary, on the other hand, in return, again (freq. in all periods and kinds of composition; syn.: retro, contra, in vicem): in hominum aetate multa eveniunt hujusmodi: Capiunt voluptates: capiunt rursum miserias; Irae interveniunt, redeunt rursum in gratiam, etc., Plaut. Am. 3, 2, 58 sq.: bellum, pax rursum, Ter. Eun. 1, 1, 16; Plaut. Merc. 2, 3, 15: quicquid dicunt, laudo: id rursum si negant laudo id quoque, Ter. Eun. 2, 2, 20: Mi. Salutat. Ag. Saluta hunc rursus Punice meis verbis, Plaut. Poen. 5, 2, 40: accipe a me rursum rationem doli, id. Mil. 3, 1, 178: succurrit Pulfioni Varenus et laboranti subvenit … Huic (Vareno) rursus circumvento fert subsidium Pulfio, Caes. B. G. 5, 44: eos ipse rursus singulos exceptans, id. ib. 7, 47 fin.; 51; id. B. C. 1, 45, 3: clamore sublato excipit rursus ex vallo clamor, id. B. G. 7, 88; Sall. J. 69, 1: postquam luxu atque desidiā civitas corrupta est, rursus respublica magnitudine suā imperatorum vitia sustentabat, id. C. 53, 5: primum Metellum esse rati, portas clausere; deinde rursus Jugurtham arbitrati obvii procedunt, id. J. 69, 1: ut illae superiores (partes) in medium locum mundi gravitate ferantur, sic hae rursum rectis lineis in caelestem locum subvolent, Cic. Tusc. 1, 17, 40: cum totam terram contueri licebit … tum et habitabiles regiones et rursum omni cultu propter vim frigoris vacantes, id. ib. 1, 20, 45; id. Rep. 2, 4, 9: quod (Gorgias) judicaret hoc oratoris esse maxime proprium, rem augere posse laudando vituperandoque rursus affligere, id. Brut. 12, 47: necesse erit cupere et optare … rursus autem recte factis angi, id. Lael. 16, 59; id. Tusc. 4, 31, 65: neque rursum eam totam repudiaret, id. de Or. 1, 24, 110; so, neque rursum, Quint. 1, 10, 2; 2, 4, 3; 10, 3, 10; 12, 5, 4: Iliacos intra muros peccatur et extra. Rursus, quid virtus et quid sapientia possit, etc., Hor. Ep. 1, 2, 17: aequum est, Peccatis veniam poscentem reddere rursus, id. S. 1, 3, 75; Curt. 9, 2, 9; Tac. Agr. 29; id. A. 1, 80: his, rursus illis exitiabile, id. H. 3, 22.
      Hence sometimes with retro, contra, invicem: concede, nihil esse bonum, nisi, etc. … Vide rursus retro, Cic. Fin. 5, 28, 83: hi rursus invicem anno post in armis sunt: illi domi remanent, Caes. B. G. 4, 1: in amicorum vitiis tam cernis acutum? etc. At tibi contra Evenit, inquirant vitia ut tua rursus et illi, Hor. S. 1, 3, 28.
    2. B. Denoting return to a former action or its repetition, back again, again, anew (syn.: iterum, denuo): em rursum nunc nugas agis, Plaut. Men. 4, 2, 61: quem (Peliam) Medea dicitur Fecisse rursus ex sene adulescentulum, id. Ps. 3, 2, 82; cf.: uti quidque in sua corpora rursum Dissolvat natura, Lucr. 1, 215: eadem gigni rursusque augescere dixi, id. 5, 250: obloquere rursum? Plaut. Cist. 4, 2, 88: feri malam tu illi rursum, id. Cas. 2, 6, 55: te suam (causam) rogavit rursum ut ageres, Ter. Phorm. 5, 5, 8: quo loco, si tibi hoc sumis … facis, ut rursus plebes in Aventinum sevocanda esse videatur, Cic. Mur. 7, 15: Helvetii, qui in montem sese receperant, rursus instare et proelium redintegrare coeperunt, Caes. B. G. 1, 25; cf.: bellum inferre, id. ap. Cic. Att. 9, 16, A: confligere cum Bruti classe, Caes. B. C. 2, 3 fin.; 4 fin.: terga vertere, id. ib. 1, 45: rursus minuente aestu, id. B. G. 3, 12; 5, 8; cf. Varr. L. L. 5, § 40 Müll.: rursus aliam in partem fugam petebant, Caes. B. G. 2, 24: has (cohortes) subsidiariae ternae, et rursus aliae totidem, suae cujusque legionis, subsequebantur, id. B. C. 1, 83; cf. id. ib. 2, 9; Sall. J. 103, 2.
      In beginning a new strophe (= Gr. πάλιν): rursus, et hoc iterum repetamus carmen, Val. Cat. Dir. 14.
      Pleon., with denuo, etc.: Diphilus hanc Graece scripsit, post id rursum denuo Latine Plautus, Plaut. Cas. prol. 34: revortor rursus denuo Karthaginem, id. Poen. prol. 79; Auct. B. Hisp. 35.
      Freq. with words compounded with re; like reverti, regredi, se recipere, reducere, revocare, etc., v. h. vv.