Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

părĭēs, ĕtis, m. (in Verg. A. 2, 442; 5, 589, pārietibus, quadrisyl.; see Carey’s Lat. Prosody, § 47, p. 173) [kindr. with Sanscr. paryanta, from pari-iyanta, margo; Gr. πέρας, πεῖραρ],

  1. I. a wall (cf.: murus, maceria): aut permaceat paries percussus trifaci, Enn. ap. Fest. s. v. trifax, p. 367 Müll. (Ann. v. 524 Vahl.): tosti alti stant parietes, id. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 116 ib.): perfodere parietem, Plaut. Mil. 2, 1, 64; id. As. 3, 2, 17: perforator parietum, a term of abuse, id. Ps. 4, 2, 24: quasi mus, in medio pariete vorsabere, id. Cas. 1, 52; id. Trin. 4, 3, 32: quae (domus nostra) non ea est, quam parietes nostri cingunt, etc., Cic. Rep. 1, 13, 19; cf. id. ib. 3, 9, 14; id. Mil. 27, 75; id. Top. 4, 22: parietes disturbare, id. Par. 4, 1, 28: itaque parietes modo urbis stant; rem vero publicam penitus amisimus, the walls, the houses, id. Off. 2, 8, 29: interiores templi parietes, id. Verr. 2, 4, 55, § 122: intra parietes aluit eam gloriam, quam, etc., id. Brut. 8, 32; id. Quint. 11, 38: parietes turris lateribus exstruere, Caes. B. C. 2, 9: parietibus textum caecis iter, Verg. A. 5, 589: fissus tenui rimā paries, Ov. M. 4, 65: quae pro pariete subjectae et omni opere conjunctae, like a wall, Caes. B. G. 4, 17: non communione parietum sed propriis muris, Tac. A. 15, 43.
    Of walls of wickerwork: et paries lento vimine textus erat, Ov. F. 6, 262: craticii parietes, Vitr. 2, 8; Plin. 35, 14, 48, § 169; 17, 10, 11, § 62: craticulam et parietes, the top and sides, Vulg. Exod. 30, 3.
    Prov.: tua res agitur, paries cum proximus ardet, Hor. Ep. 1, 18, 84: utrosque parietes linere, to carry on both shoulders, Petr. 39: duos parietes de eādem fideliā dealbare, to kill two birds with one stone, Cur. ap. Cic. Fam. 7, 29, 2: in caducum parietem inclinare, to lean on a broken reed, Spart. Hadr. 23.
  2. II. Trop.: neve inter vos significetis ego ero paries, partition-wall, Plaut. Truc. 4, 3, 14: densitatis, rampart, Plin. 17, 10, 11, § 62.

1. părĭo, āvi, ātum, 1, v. a. and n. [par].

  1. I. Act.
    1. A. In gen., to make equal; hence, pass., with force of mid., to be equal (postclass.): pariari deo, Tert. Res. Carn. 6.
    2. B. In partic., to settle, pay in full a debt: nummos alicui, Dig. 40, 1, 4: QVISQVIS MENSIB. CONTINENTER NON PARIAVERIT, has not paid his share, Inscr. Lanuv. (a. p. Chr. 136) in Momms. Collegg. et Sodalicc. Romann.
      In part. perf. mid.: PARIATVS, that has paid his share, Inscr. Lanuv. in Momms. Collegg. et Sodalicc. Romann.
  2. II. Neutr., to be equal, Tert. Anim. 30 fin.; 32 fin.

2. părĭo, pĕpĕri, părĭtum, and partum, 3 (fut. part. parturam, Plaut. Am. 2, 2, 86; fut. paribis for paries, Pompon. ap. Non. 508, 3; inf. parire, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 59 Müll., and in Diom. p. 378 P.; Plaut. Fragm. ap. Philarg. Verg. E. 2, 63), v. a. [cf. Gr. root πορ- in ἔπορον, gave, πέπρωται, is fated; Lat. portio, partus, puerpera, perh. parare], to bring forth, to bear; of animals, to drop, lay, spawn, etc. (syn. gigno).

  1. I. Lit.: si quintum pareret mater ejus, asinum fuisse pariturum, Cic. de Or. 2, 66, 267: ut ea liberos ex sese pareret, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3: gallinas teneras, quae primum parient, concludat, Cato, R. R. 89; so, quae gallina id ovum peperisset, Cic. Ac. 2, 18, 57; cf.: ova parire solet, etc., Enn. l. l. (Ann. v. 10 Vahl.): nam audivi feminam ego leonem semel parire, Plaut. l. l.
    Of plants, to flower, Plin. 16, 25, 39, § 94.
    1. B. Transf
      1. 1. Of males, to beget (poet.): apud tragicos: et jam leo pariet, at pater est, Quint. 8, 6, 34; Caecil. ap. Non. 464, 22 (in a corrupt passage).
      2. 2. In gen., to bring forth, produce: ligna putrefacta per imbres Vermiculos pariunt, Lucr. 2, 899: ut sarmentum in pariendis colibus vires habeat majores, Varr. R. R. 1, 32, 2; cf. id. ib. 1, 41, 5: fruges et reliqua, quae terra pariat, Cic. N. D. 1, 2; Plin. 16, 37, 68, § 174; 31, 10, 46, § 112: spiritum, Vulg. Isa. 26, 18.
  2. II. Trop., to produce, create, bring about, accomplish, occasion, devise, invent, procure, acquire, etc. (syn.: genero, creo, gigno): ars dicendi habet hanc vim, non ut aliquid pariat et procreet, verum ut educet atque confirmet, Cic. de Or. 2, 87, 356: qui famam multo peperere labore, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 188 (Ann. v. 427 Vahl.): dolorem, voluptatem, Cic. Fin. 1, 15, 49: discidium, Lucr. 1, 220: taedium, Quint. 9, 4, 43: spinosiora multa pepererunt, Cic. Or. 32, 114; so, quibus etiam verba parienda sunt, id. Fin. 3, 1, 3; and: hinc fabulae Scyllam et Charybdim peperere, Just. 4, 1, 13: ne quicquam nobis pariant ex se incommodi, Plaut. Most. 2, 1, 17: alicui aegritudinem, id. Trin. 2, 2, 35: fiduciam, Sall. H. 1, 41, 22 Dietsch: alicni curas, Prop. 1, 18, 23: obsequium amicos, veritas odium parit, Ter. And. 1, 1, 41: sibi maximam laudem, Cic. Off. 2, 13, 47: meis laboribus dignitas salusque pariatur, id. Cat. 4, 1, 1; id. Sull. 17, 49: praedā improbe partā, id. Fin. 1, 16, 51: aliquem honeste partis bonis privare, id. Quint. 23, 74; id. Sull. 28, 77: sibi salutem, Caes. B. C. 3, 69: ante partam rei militaris gloriam amittere, id. B. G. 6, 39: gratiam ingentem apud aliquem, Liv. 34, 44: sibi decus et victoriam, id. 30, 14: amicos officio et fide, Sall. J. 10, 4: alicui somnum mero, Tib. 1, 7, 27 (6, 23): qui sibi letum Insontes peperere manu, Verg. A. 6, 434; Tib. 4, 13, 20.
    Hence, partus, a, um, P. a., that has borne: parta nutrici consociata, etc., the ewe that has dropped the lamb, Col. 7, 4, 3.
    1. B. Gained, acquired.
      Hence, as subst.: parta, ōrum, n., acquisitions, possessions: quod majus dedecus est parta amittere, quam omnino non paravisse, Sall. J. 31, 17; cf. id. C. 51, 42; d. H. 1, 41, 17 Dietsch: tantis parta malis curā majore metuque Servantur, Juv. 14, 303.

3. părĭo, īre, the ground form of aperio and operio.