Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

sōbrĭus (sōbrĕus), a, um (comp. sobrior, Laber. ap. Charis. p. 64; elsewhere not compared), adj. [cf. Gr. σώφρων, σάος; Lat. sanus], not drunk, sober (freq. and class.).

  1. I. Lit., opp. vinolentus, Cic. Ac. 2, 17, 52; so id. Or. 28, 99; opp. vino madens, Plaut. Truc. 4, 4, 2; opp. madidus, id. Am. 3, 4, 18; cf. Hor. S. 2, 3, 5; Cato Utic. ap. Suet. Caes. 53; and ap. Quint. 8, 2, 9; opp. ebrius, Sen. Ep. 18, 4 (with siccus); Mart. 3, 16, 3; opp. temulentus, Tac. A. 13, 15 et saep.: male sobrius, i. e. ebrius, Tib. 1, 10, 51; Ov. F. 6, 785.
    1. B. Transf., of things (poet. and post-Aug. prose; cf. ebrius): pocula, Tib. 1, 6, 28 (24): lympha mixta mero, id. 2, 1, 46: nox, in which there was no drinking, Prop. 3, 17 (4, 16), 11; cf. convictus, Tac. A. 13, 15: uva, not intoxicating, Plin. 14, 3, 4, § 31: rura, that furnish no wine, Stat. S. 4, 2, 37; cf. Suet. Dom. 7: sobrium vicum Romae dictum putant, vel quod in eo nulla taberna fuerit, vel quod in eo Mercurio lacte, non vino supplicabatur, Fest. pp. 296 and 297 Müll.: non sobria verba, i. e. of a drunken person, Mart. 1, 28, 5: paupertas, Claud. IV. Cons. Hon. 411: lares pauperes nostros, sed plane sobrios revisamus, App. M. 5, p. 163, 31.
  2. II. In gen., sober, moderate, temperate, continent: parcus ac sobrius, Ter. Ad. 1, 2, 15: vigilans ac sollers, sicca, sana, sobria, Afran. ap. Non. 21, 33 (Com. Rel. p. 148 Rib.): homines frugi ac sobrii, Cic. Verr. 2, 3, 27, § 67: auream quisquis mediocritatem Diligitcaret invidendā Sobrius aulā, Hor. C. 2, 10, 8; Vell. 2, 63, 1: non aestimatur voluptas illa Epicuri, quam sobria et sicca sit, Sen. Vit. Beat. 12, 4: corda, Stat. S. 5, 1, 78: vetus illa Romana virtus et sobria, Amm. 15, 4, 3; opp. libidinosus, Lact. 3, 26, 7.
    1. B. Trop., of the mind, sober, even-minded, clever, sensible, prudent, reasonable, cautious (syn.: mentis compos, sanus): satinsanus es aut sobrius? Ter. Heaut. 4, 3, 29; cf.: satis credis sobriam esse, id. Eun. 4, 4, 36: tu homo non es sobrius, id. And. 4, 4, 39: vigilantes homines, sobrii, industrii, Cic. Cael. 31, 74: diligentes et memores et sobrii oratores, id. de Or. 2, 32, 140; opp. iracundus, Vell. 2, 41, 1: alte sobria ferre pedem, prudently, Ov. Am. 1, 12, 6.
      Of things: opera Proba et sapiens et sobria, Plaut. Pers. 4, 5, 2: ingenium siccum ac sobrium, Sen. Ep. 114, 3: violenta et rapida Carneades dicebat, modesta Diogenes et sobria, Gell. 7, 14, 10.
      Hence, adv.: sōbrĭē (acc. to II. A. and B.).
      1. 1. Moderately, temperately, frugally: vivere (with parce, continenter, severe; opp. diffluere luxuriā), Cic. Off. 1, 30, 106.
      2. 2. Prudently, sensibly, circumspectly, = prudenter: ut hoc sobrie agatur, Plaut. Capt. 2, 1, 29: curare aliquid, id. Mil. 3, 1, 215: hanc rem accurare, id. Ps. 4, 1, 29; id. Pers. 4, 1, 1.