Lewis & Short

sōbrĭus (sōbrĕus), a, um (comp. sobrior, Laber. ap. Charis. p. 64; elsewhere not compared), adj. [cf. Gr. σώφρων, σάος; Lat. sanus], not drunk, sober (freq. and class.).

  1. I. Lit., opp. vinolentus, Cic. Ac. 2, 17, 52; so id. Or. 28, 99; opp. vino madens, Plaut. Truc. 4, 4, 2; opp. madidus, id. Am. 3, 4, 18; cf. Hor. S. 2, 3, 5; Cato Utic. ap. Suet. Caes. 53; and ap. Quint. 8, 2, 9; opp. ebrius, Sen. Ep. 18, 4 (with siccus); Mart. 3, 16, 3; opp. temulentus, Tac. A. 13, 15 et saep.: male sobrius, i. e. ebrius, Tib. 1, 10, 51; Ov. F. 6, 785.
    1. B. Transf., of things (poet. and post-Aug. prose; cf. ebrius): pocula, Tib. 1, 6, 28 (24): lympha mixta mero, id. 2, 1, 46: nox, in which there was no drinking, Prop. 3, 17 (4, 16), 11; cf. convictus, Tac. A. 13, 15: uva, not intoxicating, Plin. 14, 3, 4, § 31: rura, that furnish no wine, Stat. S. 4, 2, 37; cf. Suet. Dom. 7: sobrium vicum Romae dictum putant, vel quod in eo nulla taberna fuerit, vel quod in eo Mercurio lacte, non vino supplicabatur, Fest. pp. 296 and 297 Müll.: non sobria verba, i. e. of a drunken person, Mart. 1, 28, 5: paupertas, Claud. IV. Cons. Hon. 411: lares pauperes nostros, sed plane sobrios revisamus, App. M. 5, p. 163, 31.
  2. II. In gen., sober, moderate, temperate, continent: parcus ac sobrius, Ter. Ad. 1, 2, 15: vigilans ac sollers, sicca, sana, sobria, Afran. ap. Non. 21, 33 (Com. Rel. p. 148 Rib.): homines frugi ac sobrii, Cic. Verr. 2, 3, 27, § 67: auream quisquis mediocritatem Diligitcaret invidendā Sobrius aulā, Hor. C. 2, 10, 8; Vell. 2, 63, 1: non aestimatur voluptas illa Epicuri, quam sobria et sicca sit, Sen. Vit. Beat. 12, 4: corda, Stat. S. 5, 1, 78: vetus illa Romana virtus et sobria, Amm. 15, 4, 3; opp. libidinosus, Lact. 3, 26, 7.
    1. B. Trop., of the mind, sober, even-minded, clever, sensible, prudent, reasonable, cautious (syn.: mentis compos, sanus): satinsanus es aut sobrius? Ter. Heaut. 4, 3, 29; cf.: satis credis sobriam esse, id. Eun. 4, 4, 36: tu homo non es sobrius, id. And. 4, 4, 39: vigilantes homines, sobrii, industrii, Cic. Cael. 31, 74: diligentes et memores et sobrii oratores, id. de Or. 2, 32, 140; opp. iracundus, Vell. 2, 41, 1: alte sobria ferre pedem, prudently, Ov. Am. 1, 12, 6.
      Of things: opera Proba et sapiens et sobria, Plaut. Pers. 4, 5, 2: ingenium siccum ac sobrium, Sen. Ep. 114, 3: violenta et rapida Carneades dicebat, modesta Diogenes et sobria, Gell. 7, 14, 10.
      Hence, adv.: sōbrĭē (acc. to II. A. and B.).
      1. 1. Moderately, temperately, frugally: vivere (with parce, continenter, severe; opp. diffluere luxuriā), Cic. Off. 1, 30, 106.
      2. 2. Prudently, sensibly, circumspectly, = prudenter: ut hoc sobrie agatur, Plaut. Capt. 2, 1, 29: curare aliquid, id. Mil. 3, 1, 215: hanc rem accurare, id. Ps. 4, 1, 29; id. Pers. 4, 1, 1.