Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

1. pā̆trĭus, a, um, adj. [pater], of or belonging to a father, fatherly, paternal (for syn. v paternus).

  1. I. Lit.
    1. A. In gen.: esse exitio rei patriae suae, Plaut. Bacch. 4, 9, 23: rem patriam et gloriam majorum foedare, id. Trin. 3, 2, 30: animus patrius, Ter. Hec. 2, 2, 2; Cic. Rosc. Am. 16, 46; Liv. 2, 5, 8: res patria atque avita, Cic. Verr. 1, 5, 13: potestas, id. Inv. 2, 17, 52; Sen. Clem. 1, 14, 2: jus et potestas, Cic. Phil. 2, 18, 46; Liv. 1, 26, 9: majestas, id. 4, 45, 8; 8, 7, 15: auctoritas, Cic. Cael. 16, 37: amor, id. Fin. 1, 7, 23: benevolentia, Tac. A. 4, 4: maeror, Cic. Fl. 42, 106; id. Imp. Pomp. 9, 22: acerbitas, Liv. 7, 5, 7: monumentum, Ter. Eun. prol. 13: amor, Verg. A. 1, 643: arae. i. e. of Father Apollo, Ov. M. 15, 723: patrium mimae donare fundum laremque, Hor S. 1, 2, 56: dolor pedum, hereditary, Plin. Ep. 1, 12: ucerbitas, i. e. of his father, Liv 7, 5, 7: di patrii, of one’s forefathers. like θεοι πατρῷοι, family gods, household gods, penates, Cic. Phil. 2, 20, 75, Tib. 2, 1, 17; Hyg. ap. Macr S. 3, 4 fin.: hoc patrium est, potius consuefacere filium Suā sponte recte facere quam alieno metu, Ter Ad. 1, 1, 49.
      Rarely, like paternus. = patris. patriā virtute praeditus filius, Cic. Sest. 21, 48 sepulchrum patrium, id. Rosc. Am. 9, 24: poenas patrias persequi, id. Phil. 13, 20, 4: corpus patrium. Plaut. Merc. 1, 1, 74; Tac. A. 5, 28: patrio instituto deditus studio litterarum, Cic. Brut. 20, 79; 59, 213: mos patrius et disciplina, id. Sen. 11, 37: regnum patrium atque avitum, id. Imp. Pomp. 8, 21.
    2. B. In partic., in gram.: patrius casus, the genitive, Gell. 4, 16, 1; cf. patricus and paternus.
  2. II. Transf., in gen.
    1. A. Handed down from one’s forefathers, old-established, old, ancient (very rare): mos. hereditary, old-established custom, Cic. de Or. 1, 18, 84: leges. Vulg. 2 Macc. 7, 2.
    2. B. Hereditary, innate, peculiar (poet.): praediscere patrios cultusque habitusque locorum, Verg. G. 1, 52: patrius hic (pedum dolor) illi, the gout, Plin. Ep. 1, 12, 4. pavor genti, Sil 15, 722: adde, cruentis Quod patriura saevire Dahis, Val. Fl. 2, 157.
      Hence,
    3. C. Subst.
      1. 1. pā̆trĭa, ae (old gen. patrial, Lucr. 1, 41), f (sc. terra)
        1. a. One’s fatherland, native land or country, native place: erilis patria, salve, Plaut. Stich. 5, 2, 2: eram imperator in patriā meā, id. Ps. 4, 7, 75: patria, quae communis est omnium nostrum parens. Cic. Cat. 1, 7, 17: omnes omnium caritates patria una complexa est., id. Off. 1, 17, 57: o pater, o patria, o Priami domus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 118 Vahl.); cf.: o patria, o divum domus Ilium, Poët. ap. Serv. Verg. A. 2, 241; imitated by Verg. l. l.: o Romule, Romule die, Qualem te patriae custodem di genuerunt, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 116 Vahl.): patriā Atheniensis an Lacedaemonius, Cic. Inv. 1, 24, 35: Hispaniam sibi antiquam patriam esse, Sall. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 1, 380.
        2. b. A dwelling-place, home: habuit alteram loci patriam, alteram juris, Cic. Leg. 2, 2, 5: Italiam quaero patriam, Verg. A. 1, 380; cf. id. ib. 11, 25: exuere patriam, Tac. H. 5, 5; cf. id. Agr 32: patria major = μητρόπολις, the mother-city of colonists, Curt. 4, 15, 5.
          Hence, prov.: patria est, ubicumque est bene, Poët. (prob. Pacuv.) ap. Cic. Tusc. 5, 37, 108: quia propheta in suā patriā honorem non habet, Vulg. Johan. 4, 44; id. Marc. 6, 4; id. Luc. 4, 24.
          Poet. of things; Nilus, Qui patriam tantae tam bene celat aquae, the home, i. e. the source, Ov. Am. 3, 6, 40: nimborum in patriam, Verg. A. 1, 51: divisae arboribus patriae, id. G. 2, 116; cf.: una atque eadem est vini patria atque magistri, Juv. 11, 161.
      2. * 2. pā̆trĭum, ĭi, n. (sc. nomen), i. q. patronymicum, a patronymic, Quint. 1, 5, 45.
    4. * D. Adv.: pā̆trĭē, paternally: patrie monere, Quint. 11, 1, 68.

2. pā̆trĭus, a, um, adj. [patria].

  1. I. In gen., of or belonging to one’s native country or home, native: patrius sermo, Cic. Fin. 1, 2, 4; Hor. A. P. 57: mos, Cic. Par. 4, 1, 27: ritus, id. Leg. 2, 9, 21: carmen patrium canere, a national song, Curt. 3, 3, 9: Mycenae, i. e. their home, Verg. A. 2, 180: palaestrae, id. ib. 3, 281: vox, Vulg. 2 Macc. 7, 8.
  2. II. In partic., in gram.: nomen patrium, a gentile noun (like Romanus, Atheniensis, etc.), Prisc. p. 580 P.