immūto (inm-), āvi, ātum, 1 (archaic inf. pres. pass. inmutarier, Ter. And. 1, 5, 40; id. Eun. 2, 1, 19; id. Phorm. 1, 4, 29), v. a. [in-muto], to change, alter, transform.
- I. In gen. (class.): ubi immutatus sum? ubi ego formam perdidi? Plaut. Am. 1, 1, 300: perscrutari … nos nostri an alieni simus; ne clam quispiam nos imprudentis mmutaverit, Plaut. Mil. 2, 5, 22: adeone homines inmutarier ex amore, Ter. Eun. 2, 1, 19: vultum earum, id. Hec. 3, 3, 9: imperio, potestate, prosperis rebus immutari, Cic. Lael. 15, 54; cf.: me aliquando immutarunt tibi, id. Fam. 5, 8, 2: illi regi amabili Cyro subest ad immutandi animi licentiam crudelissimus ille Phalaris (v. ad), id. Rep. 1, 28: ut ejus orbis (i. e. signiferi) unaquaeque pars alia alio modo moveat immutetque caelum, id. Div. 2, 42, 89: concentus immutatus aut discrepans, id. Rep. 2, 42: temeritas filii comprobavit; verborum ordinem immuta: fac sic: comprobavit filii temeritas, etc., id. Or. 63, 214: nomen immuto, Quint. 8, 6, 28: cum successor aliquid immutat de institutis priorum, Cic. Fl. 14, 33.
- II. In partic., in rhet.
- (α) To put, by metonymy, one word for another: immutata (verba), in quibus pro verbo proprio subicitur aliud, quod idem significet, sumptum ex re aliqua consequenti, etc. … Ennius Horridam Africam terribili tremere tumultu cum dicit, pro Afris immutat Africam, Cic. Or. 27, 92 sq.; id. de Or. 3, 43, 169.
- (β) E s p.: immutata oratio, allegory, = ἀλληγορία, Cic. de Or. 2, 65, 261.