Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

rumpo, rūpi, ruptum (inf. paragog. rumpier, Afran. Com. 127), 3, v. a. [root rup], to break, burst, tear, rend, rive, rupture; to break asunder, burst in pieces, force open, etc. (very freq. and class.; a favorite word of the Aug. poets; cf. frango).

  1. I. Lit.: SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Lex XII. Tab. ap. Fest. S. V. TALIO, p. 274; and ap. Gell. 20, 1, 14; cf. Cato ap. Prisc. p. 710 P.: vincula, Lucr. 3, 83; Cic. Cat. 4, 4, 8; id. Tusc. 1, 30, 74; Prop. 4, 10, 4; Verg. A. 10, 233 al.: catenas, Prop. 3, 13, 11; Hor. S. 2, 7, 70; Ov. Am. 3, 11, 3: frena pudoris, Prop. 4, 18, 3: obstantia claustra, Hor. Ep. 1, 14, 9: teretes plagas (aper), id. C. 1, 1, 28: pontem, to break down, Liv. 7, 9; cf.: rupti torrentibus pontes, Quint. 2, 13, 16: montem aceto (Hannibal), Juv. 10, 153: Alpes, Sil. 11, 135: arcum, Phaedr. 3, 14, 10: plumbum (aqua), Hor. Ep. 1, 10, 20: carinam (sinus Noto remugiens), id. Epod. 10, 20: tenta cubilia tectaque, id. ib. 12, 12: vestes, Ov. M. 6, 131; cf.: tenues a pectore vestes, id. A. A. 3, 707: sinus pariterque capillos, id. M. 10, 722: linum ruptum aut turbata cera, Quint. 12, 8, 13: praecordia ferro, to penetrate, Ov. M. 6, 251; 5, 36; cf.: guttura cultro, to cut, id. ib. 15, 465: colla securi, id. ib. 12, 249: nubem (vis venti), to sunder, rive, Lucr. 6, 432: fulmen nubes rumpit, Sen. Q. N. 2, 58, 1: spiritus rumpit nubes, id. ib. 2, 54, 3: ruptae nubes et in pronum solutae, id. ib. 5, 12, 1: caelum, Sil. 3, 196: polum, id. 1, 135: turbo ruptus, breaking or bursting forth, Verg. A. 2, 416 et saep.: tuā causā rupi ramices, burst, ruptured, Plaut. Merc. 1, 2, 30: suos ramices, id. Poen. 3, 1, 37: inflatas vesiculas, Cic. Div. 2, 14, 33: pectora fremitu (leones), Lucr. 3, 297: illius immensae ruperunt horrea messes, filled to repletion, Verg. G. 1, 49; Col. 10, 307: frugibus rupta congestis horrea, Sid. 1, 6: ilia, Cat. 11, 20; 80, 7; Verg. E. 7, 26; cf. with a personal object: rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua, Dum, etc., Hor. Ep. 1, 19, 15.
    Esp. reflexively, to burst or split one’s self, to burst, split, etc.: me rupi causā currendo tuā, Plaut. Merc. 1, 2, 43; id. Capt. prol. 14; Lucil. ap. Non. 88, 11; 382, 23: ut me ambulando rumperet, Ter. Hec. 3, 4, 21: non, si te ruperis, Par eris, Hor. S. 2, 3, 319.
    Mid.: ego misera risu clandestino rumpier, to burst, split, Afran. ap. Non. 382, 21 (Com. Rel. p. 154 Rib.); so, frigidus in pratis cantando rumpitur anguis, Verg. E. 8, 71: quā (licentiā audacium) ante rumpebar, nunc ne movear quidem, could have burst, Cic. Q. Fr. 3, 9, 1: et inflatas rumpi vesiculas, id. Div. 2, 14, 33; cf.: rumpantur iniqui, Vicimus, Prop. 1, 8, 27: miser Rumperis (sc. irā) et latras, Hor. S. 1, 3, 136: rumpere viam, iter, etc., to force a passage, make one’s way by force: ferro rumpenda per hostes Est via, a passage must be burst or forced through, Verg. A. 10, 372; cf.: eo nisi corporibus armisque rupere cuneo viam, Liv. 2, 50: rupta via, Quint. 9, 4, 63: viam igne, Stat. Th. 8, 469: iter ferro, Sil. 4, 196 (with reserare viam); 15, 782: Alpes, id. 11, 135: rupto sonuit sacer aequore Titan, Val. Fl. 2, 37: cursus, id. ib. 1, 3; Sil. 7, 568 et saep.: rumpere media agmina, to burst through, break through, Verg. A. 12, 683; cf.: proelia misso equo, Prop. 3, 11, 64 (4, 10, 62): ruptā mersum caput obruit undā, Ov. M. 11, 569: mediam aciem, Liv. 26, 5: pugnantibus acies rumpenda, Just. 1, 6, 11: ordines, Liv. 6, 13: aditus, Verg. A. 2, 494: parvos hiatus, Sil. 5, 616: fontem, to break open, cause to break forth, Ov. M. 5, 257: fontes abyssae magnae, Vulg. Gen. 7, 11: se rumpere, to break out, burst forth ( = erumpere): ubi sub lucem densa inter nubila sese Diversi rumpent radii, Verg. G. 1, 446: tantus se nubibus imber Ruperat, id. A. 11, 548: unde altus primum se erumpit Enipeus, id. G. 4, 368; so, rumpi, in mid. force: dum amnes ulli rumpuntur fontibus, id. ib. 3, 428: alicui reditum, to cut off, Hor. Epod. 13, 15.
    Absol.: offendit, fregit, rumpit, icit poculo, wounds, Afran. ap. Non. 124, 6 (Com. Rel. p. 173 Rib.); so, si quis rumpet occidetve insciens ne fraus esto, an ancient form of rogation in Liv. 22, 10, 5; cf. Dig. 9, 2, 27, § 17.
  2. II. Trop., to break, violate, destroy, annul, make void, interrupt, etc.: hunc quisquamfoedera scientem neglexisse, violasse, rupisse dicere audebit? Cic. Balb. 5, 13; so, foedera, Lucr. 2, 254; Auct. Her. 4, 14, 20; Liv. 9, 1; 21, 10; Hor. Ep. 1, 3, 35: foedus, Liv. 3, 25, 5; 42, 40, 3: imperium, Curt. 10, 2, 15; Tac. A. 13, 36; id. H. 3, 19: sacramenti religionem, Liv. 28, 27: reverentiam sacramenti, Tac. H. 1, 12: fidem induciarum, pacis, etc., Liv. 9, 40 fin.; 24, 29; Verg. G. 4, 213; Flor. 4, 2, 16: jus gentium, Liv. 4, 17: hostium jus et sacra legationis et fas gentium, Tac. A. 1, 42: rogationes vos rogatas rumpitis, Plaut. Curc. 4, 2, 24: edicta, Hor. C. 4, 15, 22: decreta, Ov. M. 15, 780: leges, Luc. 4, 175: constat, agnascendo rumpi testamentum, is made void, Cic. de Or. 1, 57, 241; cf.: jura testamentorum ruptorum aut ratorum, id. ib. 1, 38, 173: nuptias, Hor. C. 1, 15, 7: amores, Verg. A. 4, 292: condiciones pacis, Vell. 2, 48, 5: obsequium, Suet. Galb. 16: fata aspera, Verg. A. 6, 882: fati necessitatem humanis consiliis, Liv. 1, 42: ne me e somno excitetis et rumpatis visum, break in upon, interrupt, Cic. Rep. 6, 12, 12; so, somnum, Verg. A. 7, 458; cf. Sen. Ep. 51, 12: sacra, Verg. A. 8, 110: carmina, Tib. 2, 3, 20: novissima verba, Ov. A. A. 1, 539: ut vero amplexus fessi rupere supremos, Val. Fl. 5, 32: strepitu silentia rumpi, Lucr. 4, 583: silentia (verbis), Verg. A. 10, 64; Ov. M. 1, 208; 11, 598; Hor. Epod. 5, 85; Val. Fl. 3, 509; Plin. Pan. 55, 4: diutinum silentium, App. M. 10, p. 239, 14: taciturnitatem, Tac. A. 1, 74: patientiam, Suet. Tib. 24: en age, segnes Rumpe moras, break off, end delay, Verg. G. 3, 43; so, rumpe moras, id. A. 4, 569; 9, 13; Ov. M. 15, 583 Bach, N. cr.; Val. Fl. 1, 306; Mart. 2, 64, 9; Plin. Ep. 5, 11, 2; cf.: rumpunt moras, Luc. 1, 264: otia, Verg. A. 6, 813.
    Poet.: rumpit has imo pectore voces, breaks forth, breaks out in, gives vent to, utters, etc., Verg. A. 11, 377; so, vocem, id. ib. 2, 129; 3, 246; Sil. 8, 301; Tac. A. 6, 20: questus, Verg. A. 4, 553; Claud. Rapt. Pros. 2, 249: gemitum, Sil. 4, 458.

rūpes, is (collat. form rūpa, ae, App. M. 6, p. 72 Hildebr. min.; cf. Gloss. Isid. p. 693),f. [rumpo], a rock: ex magnis rupibus nactus planitiem, Caes. B. C. 1, 70: cum (oppidum) ex omnibus in circuitu partibus altissimas rupes despectusque haberet, id. B. G. 2, 29; cf. Liv. 32, 4; and with this cf.: inter saxa rupesque, id. 21, 40: ex rupe Tarpeiā, id. 7, 10: Parnasia, Verg. E. 6, 29: aëria, id. G. 4, 508: ardua, Ov. F. 5, 293; id. P. 1, 8, 51: cavae, caverns, grottos, Verg. G. 3, 253; so, ima (Sibyllae), id. A. 3, 443.
Of a cliff, Verg. A. 10, 693; Luc. 5, 514; Val. Fl. 3, 108; 4, 637; cf.: personantibus et respondentibus inter se rupibus, Just. 24, 6, 8.