căpŭlus, i, m. (acc. to Gramm. also că-pŭlum, i, n., Paul. ex Fest. p. 61 Müll.; Non. p. 4, 21 sq.; Isid. Orig. 20, 16, 5) [capio; prop. the holder].
- I. A sarcophagus, bier, sepulchre, tomb: capulum … vocatur et id, quo mortuo efferatur, Paul. l. l.: capulum dicitur quicquid aliquam rem intra se capit: nam sarcophagum, id est sepulchrum, capulum dici veteres volunt, quod corpora capiat … Novius … Prius in capulo quam in curuli sellā. Lucilius Satyrarum libro secundo, quem illi quom vidissent … in capulo hunc non esse, aliumque cubare. Var. Cosmotorque, Propter cunam capulum positum nutrix tradit pollictori, Non. p. 4, 21 sqq.; cf. Serv. ad Verg. A. 6, 222: (feretrum) Latine capulus dicitur, id. ib. 11, 64: dum funera portant, Dum capulo nondum manus excidit, Stat. Th. 3, 362: monumentum quoddam conspicamur. Ibi capulos carie et vetustate semitectos, quis inhabitabant pulverei et jam cinerosi mortui, App. M. 4, p. 150, 27: capuli lecti funerei vel rogi in modum arae constructi, Placid. Gloss. tom. III. p. 451.
Hence: ire ad capulum, to go to the grave, Lucr. 2, 1174; and sarcastically: capuli decus, one who deserves a bier = capularis, Plaut. As. 5, 2, 42.
- II. That by which any thing is seized or held, the handle: aratri, Ov. P. 1, 8, 57: sceptri, id. M. 7, 506.
Esp., the hilt of a sword, Cic. Fat. 3, 5; Verg. A. 2, 553; 10, 536; Ov. M. 7, 422; 12, 133; 12, 491; Petr. 82, 2; Tac. A. 2, 21; App. M. 1, p. 108 al.; cf.: capulum manubrium gladii vocatur, Paul. l. l.
Hence,
- III. = membrum virile, Plaut. Cas. 5, 2, 29; with the addition of coleorum, Auct. Priap. 24, 7.
- IV. Capulum, a halter for catching or fastening cattle, a lasso, Isid. Orig. 20, 16, 5; cf. capulo.