No entries found. Showing closest matches:
extrā (old form EXTRAD repeatedly in the S. C. de Bacchan.; v. below, and cf. the letter D.), adv. and praep. [contr. from exterā, sc. parte, from exter].
- I. Adv. (comp. exterius, see below), on the outside, without (syn.: extrinsecus, foris; opp. intra, intus, in).
- A. Lit.: vitiles (alvos apium) fimo bubulo oblinunt intus et extra, Varr. R. R. 3, 16, 16; cf.: cum extra et intus hostem haberent, Caes. B. C. 3, 69, 4; Cels. 6, 18, 7; 9: maceries levigatur extra intraque, Col. 8, 15, 2; for which without a copula: extra intra, Plin. 6, 32, 38, § 205; cf.: nil intra est oleam, nil extra est in nuce duri, Hor. Ep. 2, 1, 31: et in corpore et extra esse quaedam bona, Cic. Fin. 2, 21, 68; cf.: aut in animis aut in corporibus aut extra esse possunt, id. Part. Or. 11, 37: ea, quae extra sunt, id. Rep. 6, 26; cf. id. N. D. 2, 59, 147; and: illa, quae sunt extra, outward goods (τὰ ἔξω), id. Fin. 5, 23 fin.: sint extra licet usus belli, remain aloof, Quint. 1, 10, 48 Spald.
With verbs of motion: ut nulla pars hujusce generis excederet extra, Cic. Univ. 5: ubi jam nihil tale extra fertur, Cels. 7, 27: cum extra fulgorem spargunt, Plin. 37, 8, 37, § 117: ad causam extra arcessitum, Quint. 5, 12, 4; cf.: extra petita, id. 5, 11, 44.
Comp. in nearly the sense of the positive: Exteriusque sitae (urbes) bimari spectantur ab Isthmo, situated without, Ov. M. 6, 420: vasa intrinsecus et exterius crasse picari (jubebat), on the outside, externally, Col. 12, 44, 5.
- B. Transf., to indicate that which, being beyond or outside of a thing, forms an exception or addition to it, except, besides.
- 1. So freq. in the expression extra quam, in conditional sentences usually extra quam si, like praeterquam, except that, unless that, except in case (orig. in the civil law lang.; elsewh. rare): VTEI. EA. BACANALIA. SEI. QVA. SVNT. EXTRAD. QVAM. SEI. QVID. IBEI. SACRI. EST, etc., S. C. de Bacch. fin.; cf. respecting this senatusconsultum in Livy: ut omnia Bacchanalia diruerent: extra quam si qua ibi vetusta ara aut signum consecratum esset, Liv. 39, 18, 7: si addat exceptionem hanc: extra quam si quis, etc., Cic. Inv. 1, 33, 56; cf. id. Att. 6, 1, 15; Liv. 38, 38, 9; Dig. 43, 12, 1, § 16: extra quam qui, etc., Liv. 26, 34, 6: postulat is, quicum agitur, a praetore exceptionem: extra quam in reum capitis praejudicium fiat, Cic. Inv. 2, 20, 59.
- b. Beyond the technical lang.: negant, sapientem suscepturum ullam rei publicae partem, extra quam si eum tempus et necessitas coëgerit? unless. Cic. Rep. 1, 6: extra quam si nolint fame perire, id. Inv. 2, 57, 172.
- * 2. Additional, for the more usual praeterea, besides, extra, additional: quaedam, inquit, pluris sunt quam venierunt, et ob hoc aliquid mihi extra pro illis, quamvis empta sint, debes, Sen. Ben. 6, 15, 2.
- II. Praep. with acc. (rarely following its case: urbem extra, Tac. A. 13, 47; in late Lat. sometimes also with abl., as extra fano, extra sanctuario, Hyg. de Lim.; cf. Salmas. ad Capitol. Ver. 9, p. 431), outside of, without, beyond.
- A. Lit.: aut intra muros aut extra, Enn. ap. Prisc. p. 725 P. (Ann. v. 391 ed. Vahl.); imitated by Horace: Iliacos intra muros peccatur et extra, Hor. Ep. 1, 2, 16: quid sic te extra aedes exanimata eliminas? Enn. ap. Non. 39, 4 (Trag. v. 290 ed. Vahl.): NEVE EXTRAD VRBEM SACRA QVISQVAM FECISE VELET, S. C. de Bacchan.: extra portam Collinam, Cic. Leg. 2, 23, 58: extra Peloponnesum, id. Rep. 2, 4: extra provinciam, Caes. B. G. 1, 10 fin.: extra ostium limenque carceris, Cic. Tusc. 5, 5, 13; so, extra limen Apuliae, Hor. C. 3, 4, 10 et saep.
With abstract substantives: esse extra noxiam, Ter. Heaut. 2, 3, 57: extra noxiam, id. Hec. 2, 3, 3: extra noxam, extra famam noxae, Liv. 34, 61, 9; cf.: ut extra ruinam sint eam, quae impendet, beyond, apart from, Cic. Att. 11, 24, 2: extra causam esse, id. Caecin. 32, 94; so, extra hanc contentionem certamenque nostrum, id. Div. in Caecil. 12, 37: extra ordinem, id. Prov. Cons. 8, 19; id. Clu. 31, 85; id. Fam. 6, 5, 6: extra quotidianam consuetudinem, Caes. B. C. 3, 85, 3: extra numerum, Plaut. Men. 1, 3, 1; Cic. Par. 3, 2, 26; Hor. Ep. 1, 18, 59: extra modum, Cic. de Or. 3, 11, 41: extra jocum, joking apart, seriously, id. Fam. 7, 16, 2 et saep.: ne quo ad cenam exiret extra consilium meum, without my advice, Titin. ap. Non. 95, 2; cf.: ipsi medium ingenium, magis extra vitia quam cum virtutibus, Tac. H. 1, 49: extra honorem, Suet. Claud. 14; Plin. 2, 59, 60, § 150.
With verbs of motion: imperatores in medium exeunt extra turbam ordinum, beyond, Plaut. Am. 1, 1, 68: extra portam deducere, id. Capt. 3, 5, 78; cf.: extra portam perire, id. Mil. 2, 4, 7: fines terminique, extra quos egredi non possim, Cic. Quint. 10, 35; cf.: extra cancellos egredi, id. ib. § 36: extra modum sumptu et magnificentia prodire, id. Off. 1, 39, 140: ut extra tabulam non emineat, Cels. 6, 7, 9 et saep.
- B. Transf. (acc. to I. B.), in indicating an exception or addition (= praeter).
- 1. Excepting, except: optumam progeniem Priamo peperisti extra me (= me exceptā), Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 (Trag. v. 83 ed. Vahl.): extra unum te, Plaut. Am. 2, 2, 203; cf.: extra unum Palaestrionem, id. Mil. 2, 2, 6: extra unam aniculam, Ter. Ph. 1, 2, 48: extra ducem paucosque praeterea reliqui primum in ipso bello rapaces, deinde, etc., Cic. Fam. 7, 3, 2: vacationem militiae esse extra tumultum Gallicum, id. Phil. 5, 19, 53: ad haec, quae interrogatus es, responde: extra ea cave vocem mittas, Liv. 8, 32, 8.
- * 2. Besides, in addition to: quod Cato si voluit, extra familiam debuit dicere vilicum et vilicam, Varr. R. R. 1, 18, 3.
extrā-clūdo, ĕre, v. a., to exclude, as syn. of excludo, Beda, 2334 P.
Hence, extra-clūsus, a, um, P. a. [cludo, claudo], shut out, excluded (late Lat.): agger, locus, Front. ap. Goes. p. 39; Aggen. ib. p. 60: regio, Hyg. ib. p. 189.
extractōrĭus, a, um, adj. [extraho], drawing out, extractive (very rare): vis arundinis, Plin. 24, 11, 50, § 87.
extractus, a, um, Part., from extraho.
ex-trăho, xi, ctum, 3, v. a., to draw out or forth, to drag out (class.).
- I. Lit.
- A. In gen.: rete ex aqua, Plaut. Rud. 4, 4, 124: telum e corpore, Cic. Rosc. Am. 7, 19: gladium e vulnere, Quint. 4, 2, 13; for which: telum de vulnere, Ov. M. 12, 119: vivum puerum alvo, Hor. A. P. 340; cf.: filium exsecto ventre, Dig. 5, 2, 6: spinas, venena corpori, Plin. 28, 18, 76, § 245; 7, 2, 2, § 13; cf.: anulum sibi deficienti, Suet. Tit. 73: ut sine labore hanc (aquam) extraxi! Plaut. Rud. 2, 5, 4: vires humerorum (natae) ad aratra extrahenda, to draw forward, draw, Cic. N. D. 2, 63, 159.
With personal objects: aliquem e latebra, Suet. Vit. 17; cf.: extrahitur domo latitans Oppianicus a Manilio, Cic. Clu. 13, 39: rure in urbem, Hor. S. 1, 1, 11: senatores vi in publicum, Liv. 26, 13, 1: hostes invitos in aciem, id. 8, 29, 11: aliquem turba oppositis humeris, Hor. S. 2, 5, 94.
- B. Esp., med. t. t.
- 1. Dentis extrahere, i. e. by medicinal means, Plin. 32, 7, 26, § 79 (cf.: dentem evellere, i. e. by force).
- 2. Of cuppingglasses: sanguinem extrahere, Cels. 2, 11 init.
- II. Trop.
- A. In gen., to withdraw, extricate, release; to draw out, extract, eradicate: urbem ex periculis maximis, Cic. Sest. 4, 11; cf.: me inde, Ter. Ph. 1, 4, 3: nescis, Parmeno, Quantum hodie profueris mihi et ex quanta aerumna extraxeris, id. Hec. 5, 4, 36: imbecilliores adjuvabit malisque opinionibus extrahet, Sen. Ep. 95 med.: se rebus humanis, to take one’s own life, Dig. 21, 1, 23, § 3: (scelera) ex occultis tenebris in lucem, Liv. 39, 16, 11: secreta mentis (verberum vis), Sen. Hippol. 884: Epicurus ex animis hominum extraxit radicitus religionem, Cic. N. D. 1, 43, 121; id. Ac. 2, 34, 108: cf.: hunc errorem, quasi radicem malorum omnium, stirpitus philosophia se extracturam pollicetur, id. Tusc. 4, 38, 83.
- B. In partic., of time, to draw out, protract, prolong: res variis calumniis, Cic. Fam. 1, 4, 1: se tergiversando in adventum ejus rem extracturum, Liv. 34, 46, 5: certamen usque ad noctem, id. 4, 41, 5: pugnam in posterum, Tac. A. 4, 73: bellum in tertium annum, Liv. 3, 2, 2: somnum plerumque in diem, Tac. G. 22: has materias in infinitum, Quint. 4, 1, 43: dicendi morā dies, Caes. B. C. 1, 32, 3: triduum disputationibus, id. ib. 1, 33, 3: diem de die, Sen. Ben. 2, 5 fin.: primum tempus noctis, Caes. B. C. 3, 28, 5: aestatem, id. B. G. 5, 22, 4; Liv. 32, 9, 10 et saep.: eludi atque extrahi se multitudo putare, Liv. 2, 23, 13; cf.: populumque ducesque incertis, Stat. Th. 3, 575: mentem, id. ib. 1, 323.
extrā-mundānus, a, um, adj., beyond the world, extramundane (late Lat.): intelligentia, Mart. Cap. 1, § 38: latitudines, id. 2, § 202.
extrā-mūrānus, a, um, adj. [murus], without the walls (post-class.): meretrices, Lampr. Heliog. 27: basilica, Ambros. Ep. 20, 1.
extrā-nātūrālis, e, adj., beyond nature, not natural (post-class.), Tert. Anim. 43.
* extrānĕo, āvi, 1, v. a. [extraneus], to treat as a stranger, disown a child: extraneasse eam (filiam), App. Mag. p. 335.
extrānĕus, a, um, adj. [extra], that is without, external, extraneous, strange, foreign (mostly post-Aug.; syn.: peregrinus, alienus, adventicius, externus).
- I. In gen.: causa, Auct. Her. 3, 2, 2: cognomen, id. ib. 4, 31, 42.
- II. In partic., with respect to one’s family, strange, not related, foreign.
Esp.
- A. Leg. t. t.: heredes extranei, not of one’s blood or household: ceteri, qui testatoris juri subjecti non sunt, extranei heredes appellantur, Gai. Inst. 2, 161; Dig. 45, 3, 11 et saep.
- B. Subst.: extrānĕus, i, m., a stranger: ut non tam in extraneum translatum quam in familiam reversum videretur, Just. 1, 10: filiam extraneorum coetu prohibere, Suet. Aug. 69; id. Claud. 4 fin.: finis vitae ejus nobis luctuosus, amicis tristis, extraneis etiam ignotisque non sine cura fuit, Tac. Agr. 43; id. A. 4, 11; Plin. 28, 4, 7, § 39; Vulg. Psa. 68, 9 al.
Hence, adv.: extrā-nĕe, strangely, impertinently: definire, Boëth. Arist. Top. 1, 14.
extră-ordĭnārĭus, a, um, adj., out of the common order, extraordinary (class.): fructuum species, Varr. R. R. 2, 1, 28: hinc illae extraordinariae pecuniae, quas nullo duce investigamus, Cic. Verr. 2, 1, 39, § 100: id. ib. 2, 2, 70, § 170: pecunia, id. Rosc. Com. 1, 4: reus, one to be tried out of the usual order, id. Fam. 8, 8, 1: equites sinistrae alae, Liv. 40, 31, 3: cohortes, id. 40, 27, 3; 34, 47, 4: porta, id. 40, 27, 3: cura, id. 26, 18, 3: honor, * Caes. B. C. 1, 32, 2: petitio consulatus, Cic. Brut. 63, 226: imperium, praesidium, id. Phil. 11, 8, 20: munus, id. Att. 5, 9, 1: cupiditates, id. Verr. 2, 5, 14, § 35: crimina, respecting which the law contains no enactments, Dig. 47, tit. 11: cognitiones, ib. 50, 13: coërcitio, ib. 47, 20, 2.
Hence, adv.: extrăordĭnārĭē, with excessive frequency (late Lat.): ut eum quem diligebat, extraordinarie nominaret, Hier. in Eph. I. ad 2, 13.
extrārĭus, a, um, adj. [extra], outward, external, extrinsic (rare but class.).
- I. In gen.: lux, Lucr. 4, 277: utilitas aut in corpore posita est aut in extrariis rebus, Cic. Inv. 2, 56, 168: res, id. ib. 2, 59, 177; cf.: aut in extrariam aut in ipsius qui periit voluntatem, Quint. 7, 2, 9: defensio, Auct. Her. 2, 13, 19.
- II. In partic., as respects one’s family, strange, unrelated; and subst., a stranger (cf. extraneus): hanc condicionem si cui tulero extrario, Ter. Phorm. 4, 1, 13: extrarii (opp. mei), App. Flor. p. 359: sub extrario accusatore et legibus agente (opp. in domesticis disceptationibus), Quint. 7, 4, 9: extrarios reliquit heredes, Dig. 38, 2, 36 et saep.
Connected with ab: ut me esse in hac re ducat abs te extrarium? Afran. ap. Non. 103, 11.