Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

extrā (old form EXTRAD repeatedly in the S. C. de Bacchan.; v. below, and cf. the letter D.), adv. and praep. [contr. from exterā, sc. parte, from exter].

  1. I. Adv. (comp. exterius, see below), on the outside, without (syn.: extrinsecus, foris; opp. intra, intus, in).
    1. A. Lit.: vitiles (alvos apium) fimo bubulo oblinunt intus et extra, Varr. R. R. 3, 16, 16; cf.: cum extra et intus hostem haberent, Caes. B. C. 3, 69, 4; Cels. 6, 18, 7; 9: maceries levigatur extra intraque, Col. 8, 15, 2; for which without a copula: extra intra, Plin. 6, 32, 38, § 205; cf.: nil intra est oleam, nil extra est in nuce duri, Hor. Ep. 2, 1, 31: et in corpore et extra esse quaedam bona, Cic. Fin. 2, 21, 68; cf.: aut in animis aut in corporibus aut extra esse possunt, id. Part. Or. 11, 37: ea, quae extra sunt, id. Rep. 6, 26; cf. id. N. D. 2, 59, 147; and: illa, quae sunt extra, outward goods (τὰ ἔξω), id. Fin. 5, 23 fin.: sint extra licet usus belli, remain aloof, Quint. 1, 10, 48 Spald.
      With verbs of motion: ut nulla pars hujusce generis excederet extra, Cic. Univ. 5: ubi jam nihil tale extra fertur, Cels. 7, 27: cum extra fulgorem spargunt, Plin. 37, 8, 37, § 117: ad causam extra arcessitum, Quint. 5, 12, 4; cf.: extra petita, id. 5, 11, 44.
      Comp. in nearly the sense of the positive: Exteriusque sitae (urbes) bimari spectantur ab Isthmo, situated without, Ov. M. 6, 420: vasa intrinsecus et exterius crasse picari (jubebat), on the outside, externally, Col. 12, 44, 5.
    2. B. Transf., to indicate that which, being beyond or outside of a thing, forms an exception or addition to it, except, besides.
      1. 1. So freq. in the expression extra quam, in conditional sentences usually extra quam si, like praeterquam, except that, unless that, except in case (orig. in the civil law lang.; elsewh. rare): VTEI. EA. BACANALIA. SEI. QVA. SVNT. EXTRAD. QVAM. SEI. QVID. IBEI. SACRI. EST, etc., S. C. de Bacch. fin.; cf. respecting this senatusconsultum in Livy: ut omnia Bacchanalia diruerent: extra quam si qua ibi vetusta ara aut signum consecratum esset, Liv. 39, 18, 7: si addat exceptionem hanc: extra quam si quis, etc., Cic. Inv. 1, 33, 56; cf. id. Att. 6, 1, 15; Liv. 38, 38, 9; Dig. 43, 12, 1, § 16: extra quam qui, etc., Liv. 26, 34, 6: postulat is, quicum agitur, a praetore exceptionem: extra quam in reum capitis praejudicium fiat, Cic. Inv. 2, 20, 59.
        1. b. Beyond the technical lang.: negant, sapientem suscepturum ullam rei publicae partem, extra quam si eum tempus et necessitas coëgerit? unless. Cic. Rep. 1, 6: extra quam si nolint fame perire, id. Inv. 2, 57, 172.
      2. * 2. Additional, for the more usual praeterea, besides, extra, additional: quaedam, inquit, pluris sunt quam venierunt, et ob hoc aliquid mihi extra pro illis, quamvis empta sint, debes, Sen. Ben. 6, 15, 2.
  2. II. Praep. with acc. (rarely following its case: urbem extra, Tac. A. 13, 47; in late Lat. sometimes also with abl., as extra fano, extra sanctuario, Hyg. de Lim.; cf. Salmas. ad Capitol. Ver. 9, p. 431), outside of, without, beyond.
    1. A. Lit.: aut intra muros aut extra, Enn. ap. Prisc. p. 725 P. (Ann. v. 391 ed. Vahl.); imitated by Horace: Iliacos intra muros peccatur et extra, Hor. Ep. 1, 2, 16: quid sic te extra aedes exanimata eliminas? Enn. ap. Non. 39, 4 (Trag. v. 290 ed. Vahl.): NEVE EXTRAD VRBEM SACRA QVISQVAM FECISE VELET, S. C. de Bacchan.: extra portam Collinam, Cic. Leg. 2, 23, 58: extra Peloponnesum, id. Rep. 2, 4: extra provinciam, Caes. B. G. 1, 10 fin.: extra ostium limenque carceris, Cic. Tusc. 5, 5, 13; so, extra limen Apuliae, Hor. C. 3, 4, 10 et saep.
      With abstract substantives: esse extra noxiam, Ter. Heaut. 2, 3, 57: extra noxiam, id. Hec. 2, 3, 3: extra noxam, extra famam noxae, Liv. 34, 61, 9; cf.: ut extra ruinam sint eam, quae impendet, beyond, apart from, Cic. Att. 11, 24, 2: extra causam esse, id. Caecin. 32, 94; so, extra hanc contentionem certamenque nostrum, id. Div. in Caecil. 12, 37: extra ordinem, id. Prov. Cons. 8, 19; id. Clu. 31, 85; id. Fam. 6, 5, 6: extra quotidianam consuetudinem, Caes. B. C. 3, 85, 3: extra numerum, Plaut. Men. 1, 3, 1; Cic. Par. 3, 2, 26; Hor. Ep. 1, 18, 59: extra modum, Cic. de Or. 3, 11, 41: extra jocum, joking apart, seriously, id. Fam. 7, 16, 2 et saep.: ne quo ad cenam exiret extra consilium meum, without my advice, Titin. ap. Non. 95, 2; cf.: ipsi medium ingenium, magis extra vitia quam cum virtutibus, Tac. H. 1, 49: extra honorem, Suet. Claud. 14; Plin. 2, 59, 60, § 150.
      With verbs of motion: imperatores in medium exeunt extra turbam ordinum, beyond, Plaut. Am. 1, 1, 68: extra portam deducere, id. Capt. 3, 5, 78; cf.: extra portam perire, id. Mil. 2, 4, 7: fines terminique, extra quos egredi non possim, Cic. Quint. 10, 35; cf.: extra cancellos egredi, id. ib. § 36: extra modum sumptu et magnificentia prodire, id. Off. 1, 39, 140: ut extra tabulam non emineat, Cels. 6, 7, 9 et saep.
    2. B. Transf. (acc. to I. B.), in indicating an exception or addition (= praeter).
      1. 1. Excepting, except: optumam progeniem Priamo peperisti extra me (= me exceptā), Enn. ap. Cic. Div. 1, 31, 66 (Trag. v. 83 ed. Vahl.): extra unum te, Plaut. Am. 2, 2, 203; cf.: extra unum Palaestrionem, id. Mil. 2, 2, 6: extra unam aniculam, Ter. Ph. 1, 2, 48: extra ducem paucosque praeterea reliqui primum in ipso bello rapaces, deinde, etc., Cic. Fam. 7, 3, 2: vacationem militiae esse extra tumultum Gallicum, id. Phil. 5, 19, 53: ad haec, quae interrogatus es, responde: extra ea cave vocem mittas, Liv. 8, 32, 8.
      2. * 2. Besides, in addition to: quod Cato si voluit, extra familiam debuit dicere vilicum et vilicam, Varr. R. R. 1, 18, 3.

extrā-clūdo, ĕre, v. a., to exclude, as syn. of excludo, Beda, 2334 P.
Hence, extra-clūsus, a, um, P. a. [cludo, claudo], shut out, excluded (late Lat.): agger, locus, Front. ap. Goes. p. 39; Aggen. ib. p. 60: regio, Hyg. ib. p. 189.

extractōrĭus, a, um, adj. [extraho], drawing out, extractive (very rare): vis arundinis, Plin. 24, 11, 50, § 87.

extractus, a, um, Part., from extraho.

ex-trăho, xi, ctum, 3, v. a., to draw out or forth, to drag out (class.).

  1. I. Lit.
    1. A. In gen.: rete ex aqua, Plaut. Rud. 4, 4, 124: telum e corpore, Cic. Rosc. Am. 7, 19: gladium e vulnere, Quint. 4, 2, 13; for which: telum de vulnere, Ov. M. 12, 119: vivum puerum alvo, Hor. A. P. 340; cf.: filium exsecto ventre, Dig. 5, 2, 6: spinas, venena corpori, Plin. 28, 18, 76, § 245; 7, 2, 2, § 13; cf.: anulum sibi deficienti, Suet. Tit. 73: ut sine labore hanc (aquam) extraxi! Plaut. Rud. 2, 5, 4: vires humerorum (natae) ad aratra extrahenda, to draw forward, draw, Cic. N. D. 2, 63, 159.
      With personal objects: aliquem e latebra, Suet. Vit. 17; cf.: extrahitur domo latitans Oppianicus a Manilio, Cic. Clu. 13, 39: rure in urbem, Hor. S. 1, 1, 11: senatores vi in publicum, Liv. 26, 13, 1: hostes invitos in aciem, id. 8, 29, 11: aliquem turba oppositis humeris, Hor. S. 2, 5, 94.
    2. B. Esp., med. t. t.
      1. 1. Dentis extrahere, i. e. by medicinal means, Plin. 32, 7, 26, § 79 (cf.: dentem evellere, i. e. by force).
      2. 2. Of cuppingglasses: sanguinem extrahere, Cels. 2, 11 init.
  2. II. Trop.
    1. A. In gen., to withdraw, extricate, release; to draw out, extract, eradicate: urbem ex periculis maximis, Cic. Sest. 4, 11; cf.: me inde, Ter. Ph. 1, 4, 3: nescis, Parmeno, Quantum hodie profueris mihi et ex quanta aerumna extraxeris, id. Hec. 5, 4, 36: imbecilliores adjuvabit malisque opinionibus extrahet, Sen. Ep. 95 med.: se rebus humanis, to take one’s own life, Dig. 21, 1, 23, § 3: (scelera) ex occultis tenebris in lucem, Liv. 39, 16, 11: secreta mentis (verberum vis), Sen. Hippol. 884: Epicurus ex animis hominum extraxit radicitus religionem, Cic. N. D. 1, 43, 121; id. Ac. 2, 34, 108: cf.: hunc errorem, quasi radicem malorum omnium, stirpitus philosophia se extracturam pollicetur, id. Tusc. 4, 38, 83.
    2. B. In partic., of time, to draw out, protract, prolong: res variis calumniis, Cic. Fam. 1, 4, 1: se tergiversando in adventum ejus rem extracturum, Liv. 34, 46, 5: certamen usque ad noctem, id. 4, 41, 5: pugnam in posterum, Tac. A. 4, 73: bellum in tertium annum, Liv. 3, 2, 2: somnum plerumque in diem, Tac. G. 22: has materias in infinitum, Quint. 4, 1, 43: dicendi morā dies, Caes. B. C. 1, 32, 3: triduum disputationibus, id. ib. 1, 33, 3: diem de die, Sen. Ben. 2, 5 fin.: primum tempus noctis, Caes. B. C. 3, 28, 5: aestatem, id. B. G. 5, 22, 4; Liv. 32, 9, 10 et saep.: eludi atque extrahi se multitudo putare, Liv. 2, 23, 13; cf.: populumque ducesque incertis, Stat. Th. 3, 575: mentem, id. ib. 1, 323.

extrā-mundānus, a, um, adj., beyond the world, extramundane (late Lat.): intelligentia, Mart. Cap. 1, § 38: latitudines, id. 2, § 202.

extrā-mūrānus, a, um, adj. [murus], without the walls (post-class.): meretrices, Lampr. Heliog. 27: basilica, Ambros. Ep. 20, 1.

extrā-nātūrālis, e, adj., beyond nature, not natural (post-class.), Tert. Anim. 43.

* extrānĕo, āvi, 1, v. a. [extraneus], to treat as a stranger, disown a child: extraneasse eam (filiam), App. Mag. p. 335.

extrānĕus, a, um, adj. [extra], that is without, external, extraneous, strange, foreign (mostly post-Aug.; syn.: peregrinus, alienus, adventicius, externus).

  1. I. In gen.: causa, Auct. Her. 3, 2, 2: cognomen, id. ib. 4, 31, 42.
  2. II. In partic., with respect to one’s family, strange, not related, foreign.
    Esp.
    1. A. Leg. t. t.: heredes extranei, not of one’s blood or household: ceteri, qui testatoris juri subjecti non sunt, extranei heredes appellantur, Gai. Inst. 2, 161; Dig. 45, 3, 11 et saep.
    2. B. Subst.: extrānĕus, i, m., a stranger: ut non tam in extraneum translatum quam in familiam reversum videretur, Just. 1, 10: filiam extraneorum coetu prohibere, Suet. Aug. 69; id. Claud. 4 fin.: finis vitae ejus nobis luctuosus, amicis tristis, extraneis etiam ignotisque non sine cura fuit, Tac. Agr. 43; id. A. 4, 11; Plin. 28, 4, 7, § 39; Vulg. Psa. 68, 9 al.
      Hence, adv.: extrā-nĕe, strangely, impertinently: definire, Boëth. Arist. Top. 1, 14.

extră-ordĭnārĭus, a, um, adj., out of the common order, extraordinary (class.): fructuum species, Varr. R. R. 2, 1, 28: hinc illae extraordinariae pecuniae, quas nullo duce investigamus, Cic. Verr. 2, 1, 39, § 100: id. ib. 2, 2, 70, § 170: pecunia, id. Rosc. Com. 1, 4: reus, one to be tried out of the usual order, id. Fam. 8, 8, 1: equites sinistrae alae, Liv. 40, 31, 3: cohortes, id. 40, 27, 3; 34, 47, 4: porta, id. 40, 27, 3: cura, id. 26, 18, 3: honor, * Caes. B. C. 1, 32, 2: petitio consulatus, Cic. Brut. 63, 226: imperium, praesidium, id. Phil. 11, 8, 20: munus, id. Att. 5, 9, 1: cupiditates, id. Verr. 2, 5, 14, § 35: crimina, respecting which the law contains no enactments, Dig. 47, tit. 11: cognitiones, ib. 50, 13: coërcitio, ib. 47, 20, 2.
Hence, adv.: extrăordĭnārĭē, with excessive frequency (late Lat.): ut eum quem diligebat, extraordinarie nominaret, Hier. in Eph. I. ad 2, 13.

extrārĭus, a, um, adj. [extra], outward, external, extrinsic (rare but class.).

  1. I. In gen.: lux, Lucr. 4, 277: utilitas aut in corpore posita est aut in extrariis rebus, Cic. Inv. 2, 56, 168: res, id. ib. 2, 59, 177; cf.: aut in extrariam aut in ipsius qui periit voluntatem, Quint. 7, 2, 9: defensio, Auct. Her. 2, 13, 19.
  2. II. In partic., as respects one’s family, strange, unrelated; and subst., a stranger (cf. extraneus): hanc condicionem si cui tulero extrario, Ter. Phorm. 4, 1, 13: extrarii (opp. mei), App. Flor. p. 359: sub extrario accusatore et legibus agente (opp. in domesticis disceptationibus), Quint. 7, 4, 9: extrarios reliquit heredes, Dig. 38, 2, 36 et saep.
    Connected with ab: ut me esse in hac re ducat abs te extrarium? Afran. ap. Non. 103, 11.