Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

urbānē, adv., v. urbanus fin.

urbānus, a, um, adj. [urbs], of or belonging to the city or town, city-, town- (opp. rusticus; cf.: urbicus, oppidanus).

  1. I. Lit.
    1. A. Adj.: nostri majores non sine causā praeponebant rusticos Romanos urbanis, Varr. R. R. 2, praef. § 1: rustica et urbana vita, id. ib. 3, 1, 1: vita (opp. rustica), Quint. 2, 4, 24; cf. Ter. Ad. 1, 1, 17: urbani assidui cives, quos scurras vocant, Plaut. Trin. 1, 2, 165: scurra, id. Most. 1, 1, 14: leges, id. Rud. 4, 3, 85: tribus, Cic. de Or. 1, 9, 38: praetor, Caes. B. C. 3, 20: plebes, Sall. C. 37, 4: servitia, id. ib. 24, 4: exercitus, Liv. 27, 3, 9: administratio rei publicae (opp. provincialis), Cic. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43: res, Plaut. Cas. 1, 13; Caes. B. G. 7, 6: motus, id. ib. 7, 1: luxus, Tac. A. 2, 44: praedia, land and houses, all land covered by buildings (v. praedium), Dig. 50, 16, 198; 8, 1, 1; cf. ib. 8, tit. 2: fundus, Cato, R. R. 8, 2: rus, Just. 31, 2: cohortes, Dig. 25, 1, 8, § 9.
      1. 2. Subst.: urbā-nus, i, m., an inhabitant of a city, a city man, citizen: urbani fiunt rustici, Plaut. Merc. 4, 3, 15 sq.: omnes urbani, rustici, Cic. Fin. 2, 23, 77: sermo omnis non modo urbanorum, sed etiam rusticorum, id. Or. 24, 81: otiosi, Liv. 5, 20, 6: obrepere urbanis, Plin. Ep. 9, 20, 2.
    2. B. Esp., devoted to the city, fond of city life: diligere secessum, quem tu nimis urbanus es, nisi concupiscis, Plin. Ep. 2, 17, 29.
  2. II. Transf., in the city fashion, in the city style, citizenlike, both in a good and a bad sense.
    1. A. In a good sense.
      1. 1. Polished, refined, cultivated, courteous, affable, urbane (syn.: comis, humanus): hominem non solum sapientem, verum etiam, ut nunc loquimur urbanum, Cic. Fam. 3, 8, 3; cf. Quint. 8, 3, 34 sq.; so Cic. Verr. 2, 1, 6, § 17.
        1. b. Transf., of plants, improved, cultivated, ornamental: sunt arborum quaedam urbaniores, quas his placet nominibus distinguere. Hae mites, quae fructu atque aliqua dote umbrarumve officio humaniusjuvant, non improbe dicantur urbanae. Plin. 16, 19, 32, § 78: acanthi topiariae et urbanae herbae, id. 22, 22, 34, § 76.
      2. 2. Of speech.
        1. a. In gen., refined, polished, elegant. nice, choice: in vocibus nostrorum oratorum recinit quiddam et resonat urbanius, Cic. Brut. 46, 171: genus dicendi, Quint. 2, 8, 4: os facile, explanatum, jucundum, urbanum, id est, in quo nulla neque rusticitas neque peregrinitas resonet, id. 11, 3, 30: distinctior et urbanior et altior Cicero, Tac. Or. 18.
        2. b. In partic., of wit, witty, humorous, facetious: urbanus homo erit, cujus multa bene dicta responsaque erunt: et qui in sermonibus, circulis, conviviis, item in contionibus, omni denique loco ridicule commodeque dicet, Domit. Mars. ap. Quint. 6, 3, 105: dictum per se urbanum, id. 6, 3, 54: circumfertur Marcii Philippi velut urbanissimum factum atque dictum, Col. 8, 16, 3: qui est in isto genere urbanissimus, Cic. Cael. 15, 36: Romani veteres atque urbani sales, id. Fam. 9, 15, 2: homines lauti et urbani, id. Verr. 2, 1, 6, § 17: hic tibi comis et urbanus liberque videtur, witty, clever, Hor. S. 1, 4, 90: urbanus coepit haberi, id. Ep. 1, 15, 27: in senatu dicax et urbanus et bellus, Plin. Ep. 4, 25, 3: urbanos qui illa censuerunt dicam an miseros? Dicerem urbanos, si senatum deceret urbanitas, id. ib. 8, 6, 3.
    2. B. In a bad sense, bold, forward, impudent: frontis ad urbanae descendi praemia, Hor. Ep. 1, 9, 11: audacia, Cic. Prov. Cons. 4, 8.
      Adv.: urbānē (acc. to II. A.).
      1. 1. Courteously, civilly, affably, politely, urbanely: severe et graviter et prisce agere, an remisse ac leniter et urbane, Cic. Cael. 14, 33: urbanius agere, id. ib. 15, 36: urbanissime et prudentissime adjuvit, Treb. Gallien. 14.
        More freq.,
      2. 2. Of speech, wittily, acutely, elegantly, happily: aliquem facete et urbane ridere, Cic. Fin. 1, 11, 39: bene et urbane dicere, Quint. 6, 3, 42; 5, 7, 26; 6, 1, 46 al.: interrogare, id. 11, 3, 126: emendare, id. 8, 3, 54: urbanius elabi, id. 2, 11, 2: urbanissime respondere, Gell. 15, 5, 3.