Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

com-mŏvĕo (conm-), mōvi, mōtum, 2 (contr. forms: commōrunt, Lucr. 2, 766; commōrat, Turp. ap. Non. p. 278, 2; Ter. Phorm. 1, 2, 51; commōrit, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 1; Hor. S. 2, 1, 45; commossem, Cic. Planc. 37, 90; commosset, id. Verr. 2, 3, 18, § 45; commosse, id. ib. 2, 5, 37, § 96; id. Fam. 7, 18, 3), v. a., to put something in violent motion, to move; both of removing from a place and backwards and forwards in a place; to shake, stir (freq. in every period and species of composition).

  1. I. Lit.
    1. A. To remove from a place, to carry away, displace, to start, set in motion, move: neque miser me commovere possum prae formidine, Plaut. Am. 1, 1, 181; id. Truc. 4, 3, 44: facilius est currentem incitare quam commovere languentem, Cic. de Or. 2, 44, 186: columnas, id. Verr. 2, 1, 55, § 145: castra ex eo loco, to move forward, decamp, id. ib. 2, 5, 37, § 96; cf. aciem, to set the line in motion, Liv. 2, 65, 5; 9, 27, 10: se ex eo loco, Cic. Fin. 5, 15, 42: se domo, id. Fam. 9, 5, 2: me Thessalonicā, id. Att. 3, 13, 1: te istinc, id. Fam. 6, 20, 3: agmen loco. to force back, cause to retreat, Sisenn. ap. Non. p. 58, 20; so, hostem, Liv. 9, 40, 9; 10, 29, 9: cervum, Verg. A. 7, 494: molem, Val. Fl. 2, 33: nummum, i. e. to use in business, Cic. Font. 5, 11 (1, 1); id. Fl. 19, 44: ais, si una littera commota sit, fore tota ut labet disciplina. Utrum igitur tibi litteram videor an totas paginas commovere? id. Fin. 4, 19, 53.
      Sacra, t. t., to move or carry about the sacred utensils, images, etc., for religious use, Verg. A. 4, 301 Serv.; cf. Cato, R. R. 134, 4: ancilia, Serv. ad Verg. A. 8, 3: tripodes, Sen. Med. 786.
      Hence, humorously: mea si commovi sacra, if I put my instruments (artifices, tricks, etc.) in motion, Plaut. Ps. 1, 1, 107.
      Prov.: glaebam commosset in agro decumano Siciliae nemo, would have stirred a clod, Cic. Verr. 2, 3, 18, § 45.
    2. B. To set in motion in a place, to move hither and thither, to shake, agitate, disturb.
      1. 1. Of things: magni commorunt aequora venti, Lucr. 2, 766: alas, Verg. A. 5, 217; cf.: penna commota volucris, Sil. 6, 59; Sen. Agam. 633.
      2. 2. Of persons, with se: quis sese commovere potest, cujus ille (sc. Roscius) vitia non videat? can stir, Cic. de Or. 2, 57, 233: num infitiari potes temeā diligentiā circumclusum commovere te contra rem publicam non potuisse, id. Cat. 1, 3, 7; Nep. Ages. 6, 3; Liv. 2, 54, 6; cf.: Lanuvii hastam se commovisse, id. 21, 62, 4.
  2. II. Trop.
    1. A. (Acc. to I. A.) To move, drive back, distodge, refute, confute: nunc comminus agamus experiamurque, si possimus cornua commovere disputationis tuae, Cic. Div. 2, 10, 26: si convellere adoriamur ea, quae commoveri non possunt, id. de Or. 2, 51, 205.
    2. B. (Acc. to I. B.) To throw into disorder, physical or mental; to unbalance, unsettle, shake, disturb (rare but class.): adflantur alii sidere, alii commoventur statis temporibus alvo, nervis, capite, mente, Plin. 2, 41, 41, § 108: perleviter commotus fuerat … (postea) eum vidi plane integrum, Cic. Q. Fr. 2, 5, 2: Bacchi sacris commota, Poët. ap. Cic. Div. 1, 36, 80: commotus habebitur, i. e. mente captus, frantic, crazed, Hor. S. 2, 3, 209; cf.: commota mens, id. ib. 2, 3, 278; Plin. 36, 21, 40, § 152; and: commotus mente, id. 23, 1, 16, § 23.
      1. 2. To move in mind or feeling, to make an impression upon, to excite, rouse, shake, disquiet, disturb, affect, etc.
          1. (α) With abl.: commorat hominem lacrimis, Turp. ap. Non. p. 278, 2: aliquem nimiā longinquitate locorum ac desiderio suorum, Cic. Imp. Pomp. 9, 23: aut libidine aliquā aut metu, id. Off. 1, 29, 102; id. Font. 16, 36 (12, 26): ludis, id. Mur. 19, 40: quis enim, cum sibi fingit aliquid et cogitatione depingit, non simul ac se ipse commovit atque ad se revocavit, sentit, etc., aroused, id. Ac. 2, 16, 51: et amore fraterno et existimatione vulgi, Caes. B. G. 1, 20: adfectibus, Quint. 9, 4, 4: doctā voce, id. 2, 16, 9: cujus atrocitate, id. 6, 1, 32: vix sum apud me, ita animus commotu’st metu, Spe, gaudio, Ter. And. 5, 4, 34; Quint. 1, 2, 30: commota vehementi metu mens, Lucr. 3, 153.
          2. (β) Absol.: commorat omnes nos, Ter. Phorm. 1, 2, 51: cum aliqua species utilitatis objecta est, commoveri necesse est, one must be affected by it, it must make an impression on one, Cic. Off. 3, 8, 35: nihil me clamor iste commovet, id. Rab. Perd. 6, 18: si quos adversum proelium et fuga Gallorum commoveret, Caes. B. G. 1, 40: in commovendis judiciis, Cic. de Or. 2, 45, 189; cf.: commotus ab oratore judex, Quint. 6, 2, 7: qui me commorit, flebit, provoke, rouse, Hor. S. 2, 1, 45: Neptunus graviter commotus, Verg. A. 1, 126: domo ejus omnia abstulit quae paulo magis animum cujuspiam aut oculos possent commovere, Cic. Verr. 2, 2, 34, § 83; Quint. 12, 10, 50: dormiunt; pol ego istos commovebo, awake, arouse, Ter. Heaut. 4, 4, 8: porticus haec ipsa et palaestra Graecarum disputationum memoriam quodammodo commovent, stir up, awaken, revive, Cic. de Or. 2, 5, 20.
            Of things: aes alienum, to demand, Tac. A. 6, 17: commotā principis domo, id. ib. 4, 52 init.: si umquam vitae cupiditas in me fuisset, egoomnium parricidarum tela commossem? provoked, Cic. Planc. 37, 90.
          3. (γ) With in and abl.: qui cum ingeniis conflictatur ejus modi, Neque commovetur animus in re tamen, Ter. And. 1, 1, 67: vidi enim vos in hoc nomine, cum testis diceret, commoveri, Cic. Verr. 2, 4, 56, § 125: in hac virgine commotus sum, i. e. in love, Ter. Eun. 3, 5, 19.
          4. (δ) With ex and abl.: nam cum esset ex aere alieno commota civitas, Cic. Rep. 2, 33, 58; Auct. B. Afr. 57, 72.
            (ε) With ad and acc.: nec sane satis commoveor animo ad ea. quae vis canenda, Cic. ad Q. Fr. 3, 5, 4: homines ad turpe compendium, Auct. Her. 4, 40, 52.
            (ζ) With ut and subj.: adeone me ignavom putas, ut neque me consuetudo neque amor Commoveat neque commoneat, ut servem fidem? Ter. And. 1, 5, 45: tua nos voluntas commovit, ut conscriberemus, etc., Auct. Her. 1, 1, 1.
        1. b. Of the passions, etc., to rouse, stir up, excite, produce, generate: belli magnos commovit funditus aestus, moved the waves of strife from their foundations, Lucr. 5, 1434; cf.: commovere tumultum aut bellum, Cic. Verr. 2, 5, 8, § 20: misericordiam, invidiam, iracundiam, id. de Or. 2, 47, 195; cf.: commovere miserationem, Quint. 6, 1, 46; 10, 1, 64: magnum et acerbum dolorem, Cic. Verr. 2, 4, 21, § 47: invidiam aliquam in me, id. Phil. 3, 7, 18: summum odium in eum, id. Inv. 1, 54, 103: bilem, id. Att. 2, 7, 2: multorum scribendi studia, id. N. D. 1, 4, 8: adfectus, Quint. 4, prooem. § 6; 5, 8, 3; cf.: adfectus vehementer commotos (opp. lenes), id. 6, 2, 9.
    3. C. In discourse: nova quaedam, to start new doctrines, adduce novelties, Cic. Ac. 2, 6, 18.
      Hence, commōtus, a, um, P. a., moved, excited, aroused: genus (dicendi) in agendo, Cic. de Or. 3, 9, 32; cf.: Fimbria paulo fervidior atque commotior, id. Brut. 34, 129: incidere in rem commotam (i. e. amorem), Sen. Ep. 116, 5: animus commotior, Cic. Div. 1, 37, 80: commotius ad omnia turbanda consilium, Liv. 6, 14, 9 Weissenb. ad loc.: Drusus animo commotior, more violent, passionate, Tac. A. 4, 3; cf.: commotus ingenio, id. ib. 6, 45; and: Agrippina paulo commotior, id. ib. 1, 33: commoto similis, to one provoked, enraged, Suet. Aug. 51; cf. id. Tib. 51.
      Sup. and adv. apparently not in use.