Lewis & Short

Parsing inflected forms may not always work as expected. If the following does not give the correct word, try Latin Words or Perseus.

grātŭītus (grātŭĭtum, Stat. S. 1, 6, 16), a, um, adj. [gratia], that is done with, out pay, reward, or profit; free, spontaneous, voluntary, gratuitous (class.): ea (examina apium) vel aere parta vel gratuita contingunt, Col. 9, 8, 1: quid? liberalitas gratuitane est an mercenaria? si sine praemio benigna est, gratuita: si cum mercede, conducta, Cic. Leg. 1, 18, 48; cf.: probitas gratuita, id. Fin. 2, 31, 99: hominum caritas et amicitia gratuita est, id. N. D. 1, 44, 122: ne gratuita quidem suffragia, purchased, id. Planc. 22, 54; cf.: comitia gratuita, i. e. at which no gratuities were distributed to voters, id. Att. 4, 15, 8; id. Q. Fr. 2, 15, b, 4: pecunia, i. e. without interest, Plin. Ep. 3, 11, 2: cum debitor gratuita pecunia utatur, Paul. Sent. 2, 5, 1; so, usus pecuniae, Suet. Aug. 41: milies sestertio proposito, id. Tib. 48; and perh. also, fenus, lending without interest, id. Caes. 27: universi milites gratuitam et sine frumento stipendioque operam (obtulerunt), id. ib. 68: cadaverum et ruderum gratuita egestio, id. Ner. 38: gratuita in Circo loca, free places, id. Calig. 26: subsellia, free benches, id. Ner. 17: navis, a free ship or boat, Sen. Ben. 6, 19: furor, innate, spontaneous, Liv. 2, 42, 6: crudelitas, unprovoked, id. 3, 37, 8: praeterita parricidia, without effect, in vain, id. 1, 47, 1: AVGVSTALIS, without pay, Inscr. Orell. 3918; SO, SACERDOS, Inscr. ap. Maff. Mus. Ver. 80, 3: largis gratuitum cadit rapinis, Stat. S. 1, 6, 16: odium aut est ex offensa, aut gratuitum, unprovoked, Sen. Ep. 105, 3 (al. gratuito).
Hence, adv.: grātŭīto, without pay or profit, for naught, gratis, gratuitously: hic (Polygnotus) et Athenis porticum, quae Poecile vocatur, gratuito (pinxit), cum partem ejus Micon mercede pingeret, Plin. 35, 9, 35, § 59; Tac. A. 11, 22 fin.: neque tamen eloquentiam gratuito contingere, without cost, id. ib. 11, 7: multorum causas et non gravate et gratuito defendentis, Cic. Off. 2, 19, 66: cum mediocribus multis gratuito civitatem in Graecia homines impertiebant, for no particular reason, id. Arch. 5, 10; cf.: ne per otium torpescerent manus aut animus, gratuito potius malus atque crudelis erat, Sall. C. 16, 3 Kritz: gratuito nemo bonus est, id. H. 1, 48, 9.