Īnstitūtiōnis Ōrātōriae Lĭber Prīmus

Introduction

This is an, as of yet, incomplete audiobook edition of Quintilian’s first book on the theory of rhetoric and education of the Orator, Institutio Oratoria. The text itself comes from the web site The Latin Library (from what edition that text ultimately stems, I do not know), but in a few places, where commentators disagree on the most likely original reading of the text, I have sometimes made changes in accordance with the reading for which I personally found the arguments most convincing. Note however that this text is not intended for research purposes nor as a substitute for a critical edition.

To aid the reader, some sections are possible to fold out, so to speak, in a way that is intended to hint at the grammatical structure of the text. Texts layed out in this way are sometimes refered to as Acceleration Readers. Your browser will need to be able to handle JavaScripts, to perform this un-folding.

Also, and more importantly, I provide recordings of me reading the text in an attempt at a restored classical pronunciation. These I have made not so much to aid the novice in interpreting the text (for my ambition has primarily been a naturalistic rendering, that, I imagine, or at least hope, would not have seemed overtly contrived to a native speaker, and in the process I fear that I have often sacrificed clarity for speed), as to promote the oral reading of Latin, as well as to practice, on the one hand my Latin pronunciation, on the other my oral recitation technique in general, and to personally gain a clearer understanding of the text.

Epistula

[1] M. Făbius Quīntiliānus Tryphōnī suō salūtem. Efflāgitāstī cotīdiānō convīciō ut lĭbrōs quōs ad Mārcellum meum dē īnstitūtiōne ōrātōriā scrīpseram iam ēmittere incĭperem. Nam ipse eōs nōndum opīnābar sătis mātūruisse, quĭbus componendīs, ut scīs, paulō plūs quam biennium tŏt aliōquī negōtiīs dīstrĭctus inpendī: quod tempus nōn tam stĭlō quam inquīsītiōnī operis prŏpe īnfinītī et legendīs auctōribus, quī sunt innŭmerābilēs, dătum est. [2] Ūsus deinde Horātī cōnsĭliō, quī in arte poēticā suādet nē praecipitētur ēditiō nōnumque premātur in annum, dăbam iīs ōtium, ut refrīgerātō inventiōnis amōre dīligentius repetītōs tamquam lēctor perpenderem. [3] Sed sī tantō opere efflāgitantur quam tū adfĭrmās, permittāmus vēla ventīs et ōram solventibus bene precēmur. Multum autem in tuā quoque fĭde ac dīligentiā posĭtum est, ut in mănūs hominum quam ēmendātissimī veniant. Vălē.

Prooemium

[1] Post impetrātam studiīs meīs quiētem, quae per vīgintī annōs ērŭdiendīs iuvenibus inpenderam, cum ā mē quīdam familiāriter postulārent ut aliquid dē rătiōne dīcendī compōnerem, diū sum equĭdem reluctātus, quod auctōrēs utriusque linguae clārissimōs non ignōrābam multa quae ad hŏc opus pertinērent dīligentissimē scrīpta posterīs relīquisse. [2] Sed quā ego ex causā faciliōrem mihi vĕniam meae dēprecātiōnis arbitrābar fore, hāc accendēbantur illī măgis, quod inter dīversās opīniōnēs priōrum et quāsdam etiam inter sē contrāriās difficilis esset ēlēctiō, ut mihi sī nōn inveniendī nŏva, at certē iūdicandī dē veteribus iniungere lăbōrem nōn iniūstē vidērentur. [3] Quamvīs autem nōn tam mē vinceret praestandī quod exigēbātur fīdūcia quam negandī vĕrēcundia, lātius sē tamen aperiente mātĕriā plūs quam imponēbātur ŏneris sponte suscēpī, simul ut plēniōre obsequiō dēmerērer amantissimōs meī, simul nē vulgārem vĭam ingressus aliēnīs dēmum vestīgiīs īnsisterem. [4] Nam cēterī fere quī artem ōrandī litterīs trādidērunt ita sunt exōrsī quăsĭ perfectīs omnī aliō genere doctrīnae summam in ēloquentiae mănum impōnĕrent, sīve contemnentēs tamquam parva quae prius dĭscimus studia, sīve nōn ad suum pertinēre officium opinātī, quandō dīvīsae professiōnum vĭcēs essent, seu, quod proximum vērō, nūllam ingeniī spērantēs grātiam circā rēs etiamsī necessāriās, procul tamen ab ostentātiōne posĭtās, ut operum fāstīgia spectantur, latent fundamenta. [5] Ego cum exīstimem nihil artī ōrātōriae aliēnum sine quō fierī non posse ōrātōrem fatendum est, nec ad ūllius reī summam nisi praecēdentibus initiīs pervenīrī, ad minōra illa, sed quae sī neglegās nōn sit maiōribus locus, dēmittere mē nōn recūsābō, nec aliter quam sī mihi trādātur ēducandus ōrātor studia eius fōrmāre ab īnfantiā incipiam. [6] Quod opus, Mārcelle Vītōrī, tibi dĭcāmus, quem cum amīcissimum nōbīs tum exĭmiō litterārum amōre flagrantem nōn propter haec mŏdŏ, quamquam sint magna, dignissimum hōc mūtuae inter nōs cāritātis pignŏre iūdicābāmus, sed quod ērŭdiendō Gĕtae tuō, cuius prīma aetas manifēstum iam ingeniī lūmen ostendit, nōn inūtilēs fore librī vidēbantur quōs ab ipsīs dīcendī velut incūnābulīs per omnīs quae modo aliquid ōrātōrī futūrō cōnferant artĭs ad summam eius operis perdūcere dēstīnābāmus, [7] atque eō magis quod duŏ iam sub nōmine meō librī ferēbantur artis rhētŏrĭcae neque ēdĭtī ā mē neque in hŏc comparātī. Namque alterum sermōnem per bīduum habitum puerī quibus id praestābātur excēperant, alterum plūribus sānē diebus, quantum notandō cōnsequī potuerant, interceptum bonī iuvenēs sed nimium amantēs meī tĕmĕrāriō ēditiōnis honōre vulgāverant. [8] Quārē in hīs quŏque librīs erunt eadem aliqua, multa mūtāta, plūrima adiecta, omnia vērō compositiōra et quantum nōs poterimus ēlăbōrāta.

[9] Ōrātōrem autem īnstituimus illum perfectum, quī esse nisi vir bonus nōn potest, ideōque nōn dīcendī modo exĭmiam in eō facultatem sed omnīs animī virtūtēs exĭgimus. [10] Neque enim hŏc concesserim, rătiōnem rēctae honestaeque vītae, ut quīdam putāvērunt, ad philosophōs rĕlēgandam, cum vir ille vērē cīvīlis et pūblicārum prīvātārumque rērum administrātiōnī accommodātus, quī regere cōnsiliīs urbēs, fundāre lēgibus, ēmendāre iūdiciīs possit, non alius sit profectō quam ōrātor. [11] Quārē, tametsī mē fateor ūsurum quibusdam quae philosophōrum librīs continentur, tamen ea iūre vērēque contenderim esse operis nostrī propriēque ad artem ōrātōriam pertinēre. [12] An, sī frequentissimē dē iūstitiā fortitūdine temperantiā cēterīsque similibus disserendum est, adeō ut vix ūlla possit causa reperīrī in quam nōn aliqua ex hīs incidat quaestiō, eaque omnia inventiōne atque ēlocūtiōne sunt explicanda, dūbitābitur, ubicumque vīs ingeniī et cōpia dīcendī postulātur, ibi partēs ōrātōris esse praecipuās? [13] Fuēruntque haec, ut Cicerō apertissimē colligit, quemadmodum iūncta nātūrā, sīc officiō quŏque cōpulāta, ut īdem sapientēs atque ēloquentēs habērentur. Scĭdit deinde sē studium, atque inertiā factum est ut artēs esse plūrēs vidērentur. Nam ut prīmum lingua esse coepit in quaestū īnstitūtumque ēloquentiae bonīs mălĕ ūtī, cūram mōrum quī dĭsertī habēbantur relīquērunt: [14] ea vērō dēstitūta īnfīrmiōribus ingeniīs velut praedae fuit. Inde quīdam contemptō bene dīcendī labōre ad fōrmandōs animōs stătuendāsque vītae lēgēs regressī partem quĭdem potiōrem, sī dīvidī posset, retinuērunt, nōmen tamen sibi īnsolentissimum adrogāvērunt, ut sōlī studiōsī sapientiae vocārentur; quod neque summī imperātōrēs neque in cōnsiliīs rērum maximārum ac tōtīus administrātiōne reī pūblicae clārissimē versātī sibi umquam vindicāre sunt ausī: facere enim optima quam prōmittere māluērunt. [15] Ac veterum quidem sapientiae professōrum multōs et honesta praecēpisse et, ut praecēperint, etiam vīxisse facilĕ concesserim: nostrīs vērō temporibus sub hōc nōmine maxima in plērīsque vĭtia latuērunt. Nōn enim virtūte ac studiīs ut habērentur philosophī labōrābant, sed vultum et trīstitiam et dissentientem a cēterīs habitum pessimīs mōribus praetendēbant. [16] Haec autem quae velut prŏpria philosophiae adseruntur, passim tractāmus omnēs. Quis enim nōn dē iūstō, aequō ac bŏnō, modo nōn et vir pessimus, loquitur? Quis nōn etiam rūsticōrum aliqua dē causīs nātūrālibus quaerit? Nam verbōrum proprietās ac differentia omnibus quī sermōnem cūrae habent dēbet esse commūnis. [17] Sed ea et sciet optimē et ēloquetur ōrātor: quī sī fuisset aliquandō perfectus nōn a philosophōrum scholīs virtūtis praecepta peterentur. Nunc necesse est ad eōs [aliquandō] auctōrēs recurrere, qui dēsertam, ut dīxī, partem ōrātōriae artis, meliōrem praesertim occupāvērunt, et velut nostrum repōscere, nōn ut illōrum nōs ūtāmur inventīs, sed ut illōs aliēnīs ūsōs esse doceāmus. [18] Sit igitur ōrātor vir tālis quālis vērē sapiens appellārī possit, nec mōribus modo perfectus (nam id meā quidem opīniōne, quamquam sunt quī dissentiant, satis non est), sed etiam scientiā et omnī facultāte dīcendī; quālis fortāsse nēmō adhūc fuerit, [19] sed nōn ideō mĭnus nōbīs ad summa tendendum est: quod fēcērunt plērīque veterum, quī, etsī nōndum quemquam sapientem repertum putābant, praecepta tamen sapientiae trādidērunt. [20] Nam est certē aliquid cōnsummāta ēloquentia neque ad eam pervenīre nātūra hūmānī ingeniī prohibet. Quod sī nōn contingat, altius tamen ībunt quī ad summa nītentur quam quī praesūmptā dēspērātiōne quō velint ēvādendī prōtinus circā īma substiterint.

[21] Quō magis impetranda erit venia sī nē minōra quidem illa, vērum operī quod īnstituimus nĕcessāria, praeterībō. Nam liber prīmus ea quae sunt ante officium rhētŏris continēbit. Sĕcundō prīma apud rhētŏrem ĕlementa et quae dē ipsā rhētoricēs substantiā quaeruntur tractābimus. [22] Quīnque deinceps inventiōnī (nam huic et dispositiō subiungitur), quattuor ēlocūtiōnī, in cuius partem memŏria ac prōnūntiātiō veniunt, dabuntur. Ūnus accēdet in quō nōbīs ōrātor ipse īnfōrmandus est: ubi quī mōrēs eius, quae in suscipiendīs dĭscendīs agendīs causīs rătiō, quod ēloquentiae gĕnus, quis agendī dēbeat esse fīnis, quae post fīnem stŭdia, quantum nostra valēbit īnfīrmitās disserēmus. [23] Hīs omnibus admīscēbitur, ut quisque lŏcus postulābit, docendī rătiō quae nōn eōrum modo scientiā quĭbus sōlīs quīdam nōmen artis dedērunt studiōsōs īnstruat et, ut sīc dīxerim, iūs ipsum rhētŏricēs interpretētur, sed ălĕre fācundiam, virēs augēre ēloquentiae possit. [24] Nam plērumque nūdae illae artēs nĭmiae subtīlitātis adfectātiōne frangunt atque concīdunt quidquid est in ōrātiōne generōsius, et omnem sūcum ingeniī bĭbunt et ossa dētĕgunt, quae ut esse et adstringī nervīs suīs dēbent, sīc corpore operienda sunt. [25] Ideōque nōs nōn partĭculam illam, sīcutī plērīque, sed quidquid ūtile ad īnstituendum ōrātōrem putābāmus in hōs duŏdecim librōs contulimus, breviter omnia dēmōnstrātūrī: nam sī quantum dē quāque rē dīcī potest persequamur, fīnis operis nōn reperietur. [26] Illud tamen in prīmīs tēstandum est, nihil praecepta atque artēs valēre nisi adiuvante nātūrā. Quāpropter eī cui dēerit ingenium nōn magis haec scrīpta sint quam dē agrōrum cultū stĕrĭlibus terrīs. [27] Sunt et alia ingenita cuique adiūmenta, vōx, lătus patiens lăbōris, valētūdō, cōnstantia, decor, quae sī mŏdica optigērunt, possunt rătiōne ampliārī, sed nōnnumquam ita dēsunt ut bona etiam ingeniī studiīque corrumpant: sīcut haec ipsa sine doctōre perītō, studiō pertinācī, scrībendī legendī dīcendī multā et continuā exercitātiōne per sē nihil prōsunt.

I. [Quemadmodum prima elementa tradenda sunt]

[1] Igitur nato filio pater spem de illo primum quam optimam capiat: ita dīligentior a prīncipiis fiet. Fălsa enim est querēla, paucissimis hominibus vim percipiendi quae trādantur esse concessam, plērosque vērō laborem ac tempora tărditate ingenii perdĕre. Nam contrā plures reperias et faciles in excōgitando et ad dĭscendum prōmptos. Quippe id est homini naturale, ac sicut ăves ad vŏlātum, equi ad cŭrsum, ad saevĭtiam fĕrae gignuntur, ita nobis propria est mentis agitatio atque sollertia: unde ŏrīgō animi caelestis crēditur. [2] Hĕbĕtes vero et indociles non magis secundum naturam hominis eduntur quam prōdĭgiōsa corpora et monstrīs insignia, sed hi pauci admodum fuerunt. Argūmentum, quod in pueris ēlūcet spes plurimorum: quae cum emoritur aetate, manifēstum est non naturam defecisse sed curam. »Praestat tamen ingenio alius alium.« [3] Concedo; sed plūs efficiet aut mĭnus: nēmō reperitur qui sit studio nihil consecutus. Hŏc qui pervīderit, prōtinus ut erit părens factus, ācrem quam maxime datur curam spei futuri oratoris inpendat.

[4] Ante omnia ne sit vĭtiōsus sermō nūtrīcibus: quas, si fieri posset, sapientes Chrȳsippus optavit, cĕrtē quantum res patērētur optimas eligi voluit. Et morum quidem in his haud dŭbiē prĭor rătiō est, rēctē tamen etiam loquantur. [5] Has primum audiet puer, harum verba effingere ĭmitando cōnābitur, et naturā tĕnācissimi sumus eorum quae rŭdibus animis percepimus: ut săpor quo nŏva inbuas vāsa dūrat, nec lānarum colores quibus simplex ille candor mūtatus est ēlui possunt. Et haec ipsa magis pertinaciter haerent quae dēteriora sunt. Nam bona facile mūtantur in peius: quandō in bonum verteris vitia? Non adsuescat ergō, ne dum infans quidem est, sermoni qui dēdĭscendus sit.

[6] In parentibus vero quam plurimum esse erŭdītionis optaverim. Nec de patribus tantum loquor: nam Gracchorum eloquentiae multum contulisse accepimus Corneliam mātrem, cuius doctissimus sermō in posteros quoque est epistulis traditus, et Laelia C. filia reddidisse in loquendo paternam ēlegantiam dīcitur, et Hortēnsiae Q. filiae ōrātiō apud triumviros habita legitur non tantum in sexūs honorem. [7] Nec tamen ii quibus discere ipsis non contĭgit minorem cūram docendi līberos habeant, sed sint propter hŏc ipsum ad cetera magis dīligentes.

[8] De pueris inter quos ēdŭcābitur ille huic spei dēstinatus idem quod de nūtrīcibus dictum sit. De paedăgōgis hoc amplius, ut aut sint ērŭdīti plānē, quam primam esse curam velim, aut se non esse eruditos sciant. Nihil est peius iis qui paulum aliquid ultrā primas litteras prōgressi falsam sibi scientiae persuāsionem induerunt. Nam et cēdere praecipiendi partibus indignantur et velut iure quodam potestatis, quo fere hŏc hominum genus intumescit, imperiosi atque interim saevientes stultitiam suam perdocent. [9] Nec minus error eorum nocet mōribus, sī quĭdem Leōnides Alexandri paedagōgus, ut a Babylōnio Diŏgĕne traditur, quibusdam eum vitiis inbuit quae rōbustum quoque et iam maximum rēgem ab illā institutione puerili sunt persecuta.

[10] Si cui multa videor exigere, cogitet oratorem institui, rem ărduam etiam cum ei fōrmando nihil defuerit, praeterea plura ac difficiliora superesse: nam et studio perpĕtuo et praestantissimis praeceptoribus et plurimis dĭsciplīnis opus est. [11] Quāpropter praecipienda sunt optima: quae si quis grăvabitur, non rătioni defuerint sed homini.

Si tamen non continget quālēs maximē velim nūtrīces pueros paedagōgos habere, at unus cĕrtē sit adsiduus loquendi non imperītus, qui, si quă erunt ab iis praesenti ălumno dicta vitiosē, corrigat prōtĭnus nec insīdĕre illi sĭnat, dum tamen intellegatur id quod prius dixi bonum esse, hoc remedium.

[12] A sermone Graeco puerum incipere malo, quia Latinum, qui pluribus in usu est, vel nobis nōlentibus perbĭbet, simul quia disciplinis quoque Graecis prius instituendus est, undĕ et nostrae flūxērunt. [13] Non tamen hŏc adeo superstitiose fieri velim ut diu tantum Graecē loquatur aut dĭscat, sicut plerisque moris est. Hōc enim accĭdunt et oris plurima vitia in peregrinum sonum corrupti et sermonis; cui cum Graecae fĭgurae adsiduā consuetudine haeserunt, in diversā quoque loquendi ratione pertinacissime durant. [14] Non longe itaque Latina subsequi debent et cito pāriter ire. Ita fiet ut, cum aequali curā linguam utramque tueri coeperimus, neutra alteri officiat.

[15] Quidam litteris instituendos qui minores septem annis essent non putaverunt, quod illa primum aetas et intellectum disciplinarum capere et laborem pătī posset. In qua sententia Hēsiŏdum esse, plurimi tradunt qui ante grammăticum Aristŏphănen fuerunt (nam is primus ὑποθήκας, in quo libro scriptum hoc invenitur, negavit esse huius poetae); [16] sed alii quoque auctores, inter quos Ĕrătŏsthĕnēs, idem praeceperunt. Melius autem qui nūllum tempus vacare curā volunt, ut Chrȳsippus. Nam is, quamvīs nūtrīcibus triennium dĕdĕrit, tamen ab illis quoque iam fōrmandam quam optimis institutis mentem infantium iudicat. [17] Cur autem non pertineat ad litteras aetas quae ad mores iam pértinet? Neque ignoro toto illo de quo loquor tempore vix tantum effici quantum conferre unus posteā possit annus; sed tamen mihi qui id senserunt videntur non tam dĭscentibus in hac parte quam docentibus pĕpĕrcisse. [18] Quid melius alioqui facient ex quo loqui poterunt (faciant enim aliquid necesse est)? Aut cur hŏc quantulumcumque est usque ad septem annos lŭcrum fāstīdiāmus? Nam certe quamlibet parvum sit quod contulerit aetas prior, maiora tamen aliqua discet puer ipso illo anno quo minora dĭdĭcisset. [19] Hoc per singulos prōrŏgātum in summam prōficit, et quantum in infantiā praesūmptum est temporis adulēscentiae adquīrĭtur. Idem etiam de sĕquentibus annis praeceptum sit, ne quod cuique dĭscendum est sērō dĭscere incipiat. Non ergō perdamus prīmum stătim tempus, atque eo mĭnus quod inĭtia litterarum solā memoriā constant, quae non modo iam est in parvis, sed tum etiam tenācissima est. [20] Nec sum adeō aetatium inprūdens ut instandum prōtĭnus tenerīs acerbē pŭtem exigendamque plānē operam. Nam id in primis căvēre oportebit, ne studia qui amare nondum potest oderit et amāritūdinem semel perceptam etiam ultrā rŭdes annos refŏrmīdet. Lūsus hic sit, et rogetur et laudetur et numquam non fecisse se gaudeat, aliquando ipso nōlente doceatur alius cui invideat, contendat interim et saepius vincere se putet: praemiis etiam, quae capit illa aetas, evocetur.

[21] Parva docemus oratorem instituendum professi, sed est suă etiam studiis infantiă, et ut corpŏrum mox fortissimorum ēdŭcātio a lacte cūnīsque initium dūcit, ita fŭtūrus eloquentissimus edidit aliquando vāgītum et loqui primum incertā voce temptavit et haesit circā fōrmas litterarum: nec, si quid discere satis non est, ideo nec necesse est. [22] Quodsī nēmō reprehendit patrem qui haec non nĕglegenda in suo filio putet, cur imprŏbetur si quis ea quae domi suae recte faceret in pūblicum promit? Atque eo magis quod minora etiam facilius minores percipiunt, et ut corpora ad quosdam membrorum flĕxūs fōrmari nisi tĕnera non possunt, sic animos quoque ad pleraque dūriores rōbur ipsum facit. [23] An Phĭlippus Măcĕdŏnum rēx Ălexandro filio suo prima litterarum elementa tradi ab Aristŏtĕle summo eius aetatis philosopho voluisset, aut ille sŭscēpisset hoc officium, si non studiorum inĭtia et a perfectissimo quōque optimē trăctari et pertinere ad summam credidisset? [24] Fingamus igitur Alexandrum dari nobis, impositum gremio dignum tantā curā infantem (quamquam suus cuique dignus est): pudeatne me in ipsis statim elementis etiam brevia docendi monstrare compendia? Neque enim mihi illud saltem placet, quod fieri in plurimis video, ut litterarum nomina et contextum prius quam formas parvoli discant. [25] Obstat hoc agnitioni earum, non intendentibus mox animum ad ipsos ductūs dum antecedentem memoriam secuntur. Quae causa est praecipientibus ut, etiam cum satis adfixisse eas pueris recto illo quo primum scribi solent contextu videntur, retro agant rursus et varia permutatione turbent, donec litteras qui instituuntur facie norint, non ordine: quapropter optime sicut hominum pariter et habitus et nomina edocebuntur. [26] Sed quod in litteris obest in syllabis non nocebit. Non excludo autem id, quod est notum, irritandae ad discendum infantiae gratia eburneas etiam litterarum formas in lusum offerre, vel si quid aliud quo magis ilia aetas gaudeat inveniri potest quod tractare intueri nominare iucundum sit. [27] cum vero iam ductus sequi coeperit, non inutile erit eos tabellae quam optime insculpi, ut per illos velut sulcos ducatur stilus. Nam neque errabit quemadmodum in ceris (continebitur enim utrimque marginibus neque extra praescriptum egredi poterit) et celerius ac saepius sequendo certa vestigia firmabit articulos neque egebit adiutorio manum suam manu super imposita regentis. [28] Non est aliena res, quae fere ab honestis neglegi solet, cura bene ac velociter scribendi. Nam cum sit in studiis praecipuum, quoque solo verus ille profectus et altis radicibus nixus paretur, scribere ipsum, tardior stilus cogitationem moratur, rudis et confusus intellectu caret: unde sequitur alter dictandi quae transferenda sunt labor. [29] Quare cum semper et ubique, tum praecipue in epistulis secretis et familiaribus delectabit ne hoc quidem neglectum reliquisse. [30] Syllabis nullum compendium est: perdiscendae omnes nec, ut fit plerumque, difficillima quaeque earum differenda, ut in nominibus scribendis deprehendantur. [31] Quin immo ne primae quidem memoriae temere credendum: repetere et diu inculcare fuerit utilius et in lectione quoque non properare ad continuandam eam vel adcelerandam, nisi cum inoffensa atque indubitata litterarum inter se coniunctio suppeditare sine ulla cogitandi saltem mora poterit. Tunc ipsis syllabis verba complecti et his sermonem conectere incipiat: [32] incredibile est quantum morae lectioni festinatione adiciatur. Hinc enim accidit dubitatio intermissio repetitio plus quam possunt audentibus, deinde cum errarunt etiam iis quae iam sciunt diffidentibus. [33] Certa sit ergo in primis lectio, deinde coniuncta, et diu lentior, donec exercitatione contingat emendata velocitas. [34] Nam prospicere in dextrum, quod omnes praecipiunt, et providere non rationis modo sed usūs quoque est, quoniam sequentia intuenti priora dicenda sunt, et, quod difficillimum est, dividenda intentio animi, ut aliud voce aliud oculis agatur. Illud non paenitebit curasse, cum scribere nomina puer, quemadmodum moris est, coeperit, ne hanc operam in vocabulis vulgaribus et forte occurrentibus perdat. [35] Protinus enim potest interpretationem linguae secretioris, id est quas Graeci γλώσσας vocant, dum aliud agitur ediscere, et inter prima elementa consequi rem postea proprium tempus desideraturam. Et quoniam circa res adhuc tenues moramur, ii quoque versus qui ad imitationem scribendi proponentur non otiosas velim sententias habeant, sed honestum aliquid monentīs. [36] Prosequitur haec memoria in senectutem et inpressa animo rudi usque ad mores proficiet. Etiam dicta clarorum virorum et electos ex poetis maxime (namque eorum cognitio parvis gratior est) locos ediscere inter lusum licet. Nam et maxime necessaria est oratori, sicut suo loco dicam, memoria; et ea praecipue firmatur atque alitur exercitatione et in his de quibus nunc loquimur aetatibus, quae nihildum ipsae generare ex se queunt, prope sola est quae iuvari curā docentium possit. [37] Non alienum fuerit exigere ab his aetatibus, quo sit absolutius et expressior sermo, ut nomina quaedam versūsque adfectatae difficultatis ex pluribus et asperrime coeuntibus inter se syllabis catenatos et veluti confragosos quam citatissime volvant (χαλινοὶ Graece vocantur): res modica dictu, quā tamen omissā multa linguae vitia, nisi primis eximuntur annis, inemendabili in posterum pravitate durantur.

That’s all for now. More may come.

Back to the index.