Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

Spāco, cūs, f., = Σπακώ, the nurse of Cyrus, Just. 1, 4 fin.

* spādīcārĭus, ii, m. [spadix], one that dyes a chestnut-brown color, Firm. Math. 3, 7 med.

spādīcum, i, v. spadix.

spādix, īcis, comm., = σπἀδιξ.

  1. I. Lit., a palm-branch broken off, together with its fruit; spadica Dorici vocant avulsum e paimā termitem cum fructu, Gell. 2, 26, 10; 3, 9, 9.
    In the collat. form spādīcum: termites et spadica cernit assidua, Amm. 24, 3, 12.
  2. II. Transf. (as in Greek).
    1. A. Date-brown, nut-brown, chestnut-brown: rutilus et spadix phoenicei συνώνυμος, Geli. 2, 26, 9 sq.: honesti (equi) Spadices glaucique, Verg. G. 3, 82.
    2. B. A kind of stringed instrument, condemned as effeminate by Quint. 1, 10, 31.

spădo, ōnis, m., = σπάδων.

  1. I. Lit., one who has no generative power, an impotent person (whether by nature or by castration; hence more gen. Than castratus), Dig. 50, 16, 128; 23, 3, 39; 28, 2, 6; 1, 7, 2; 40, 2, 14; opp. castratus, Just. Inst. 1, 11, 9.
    Of horses, Veg. 6, 7, 2.
    1. B. In partic., a castrated person, a eunuch, Liv. 9, 17, 16; Quint. 11, 3, 19; Plin. 13, 4, 9, § 41; Hor. Epod. 9, 13; Juv. 14, 91 al.
  2. II. Transf., of unfruitful or seedless plants, Col. 3, 10, 15; Plin. 13, 4, 8, § 38; of a reed without down, id. 16, 36, 66, § 170.

* spădōnātus, ūs, m. [spado], the state of a spado, impotency, Tert. Cult. Fem. 9.

spădōnīnus, a, um, adj., seedless (Plinian): laurus, Plin. 15, 30, 39, § 130.

spădōnĭus, a, um, adj. [spado, II.], unfruitful, barren, seedless (Plinian): mala, Plin. 15, 14, 15, § 51.

spaerīta, ae, f., = σφαιρίτης, a kind of round cake, Cato, R. R. 82.

spagas, a kind of pitch found in Asia, Plin. 14, 20, 25, § 123.

Spalā̆thra, ae, f., = Σπάλαθρα, a city on the Thessalian coast, Plin. 4, 9, 16, § 32.

spălax, ăcis, f., = σπάλαξ, a plant, otherwise unknown, Plin. 19, 6, 31, § 99.

Spalei, ōrum, m., a people on the Tanais, Plin. 6, 7, 7, § 22.

Spărāx, m., the name of a slave, Plaut. Rud. 3, 2, 43.

spargănĭon, ii, n., = σπαργάνιον, the plant bur-weed, Plin. 25, 9, 63, § 109.

1. spargo, si, sum, 3 (old inf. spargier, Hor. C. 4, 11, 8), v. a. [Sanscr. root sparç, to touch, sprinkle; M. H. Germ. Sprengen; cf. Gr. σπείρω], to strew, throw here and there, cast, hurl, or throw about, scatter; to bestrew; to sprinkle, spatter, wet; to bespatter, bedew, moisten, etc. (freq. and class.; syn. sero).

  1. I. Lit., in gen.: semen, Cic. Rosc. Am. 18, 50: semina, id. Div. 1, 3, 6; Quint. 1, 3, 5; 2, 9, 3; Ov. M. 5, 647: humi, mortalia semina, dentes, id. ib. 3, 105: per humum, nova semina, dentes, id. ib. 4, 573: vipereos dentes in agros, id. ib. 7, 122: nummos populo de Rostris, Cic. Phil. 3, 6, 16: venena, id. Cat. 2, 10, 23: nuces, Verg. E. 8, 30: flores, id. A. 6, 884; Hor. Ep. 1, 5, 14: rosas, id. C. 3, 19, 22: frondes, id. ib. 3, 18, 14: hastati spargunt hastas, cast or hurl about, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 287 Vahl.): hastas, id. ap. Macr. 6, 4: tela, Verg. A. 12, 51; Ov. M. 12, 600: harenam pedibus, Verg. E. 3, 87; id. A. 9, 629 et saep.
    Absol.: sagittarius cum funditore utrimque spargunt, hurl, Quadrig. ap. Gell. 9, 1, 1.
    1. B. Esp., of liquids, to sprinkle, scatter: umorem passim toto terrarum in orbi, Lucr. 6, 629: cruorem, id. 2, 195: per totam domum aquas, Hor. Epod. 5, 26 et saep.
  2. II. Transf., to bestrew, strew, scatter upon: spargite humum foliis, bestrew, strew, Verg. E. 5, 40; so, virgulta fimo pingui, id. G. 2, 347: molā caput salsā, Hor. S. 2, 3, 200: gruem sale multo, id. ib. 2, 8, 87: (jus) croco, id. ib. 2, 4, 68: umerum capillis, id. C. 3, 20, 14: tempora canis, Ov. M. 8, 567 al.
      1. 2. To besprinkle, sprinkle, moisten, wet, etc.: saxa spargens tabo, sanie et sanguine atro, sprinkling, wetting, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 44, 107; id. Pis. 19, 43 (Trag. v. 414 Vahl.): aras sanguine multo quadrupedum, Lucr. 5, 1202: aram immolato agno, Hor. C. 4, 11, 8: ora genasque lacrimis, Lucr. 2, 977: debitā lacrimā favillam amici, Hor. C. 2, 6, 23: corpus fluviali lymphā, Verg. A. 4, 635: proximos umore oris, Quint. 11, 3, 56 et saep.: anguis aureis maculis sparsus, sprinkled over, spotted, flecked, Liv. 41, 21, 13: sparsā, non convolutā canitie, Plin. 36, 7, 11, § 55: capreoli sparsis etiam nunc pellibus albo, Verg. E. 2, 41: tectum nitidius, aure aut coloribus sparsum, covered over, Sen. Ben. 4, 6, 2; cf.: priscis sparsa tabellis Livia Porticus, Ov. A. A. 1, 71: sparso ore, adunco naso, with a spotty or freckled face, * Ter. Heaut. 5, 5, 18.
        Absol.: exi, Dave, Age, sparge: mundum esse hoc vestibulum volo, sprinkle, * Plaut. Fragm. ap. Gell. 18, 12, 4: verrite aedes, spargite, Titin. ap. Charis. p. 183 P. (Com. Rel. p. 130 Rib.): qui verrunt, qui spargunt, Cic. Par. 5, 2, 37.
    1. B. To scatter, separate, disperse, divide, spread out (mostly poet. and in post-Aug. prose for the class. dispergere, dissipare): omnibus a rebusPerpetuo fluere ac mitti spargique necesse est Corpora, Lucr. 6, 922: res sparsas et vage disjectas diligenter eligere, Auct. Her. 4, 2, 3: (aper) spargit canes, Ov. M. 8, 343: corpora, id. ib. 7, 442: sparsus silebo, Sen. Herc. Oet. 1394: sparsam tempestate classem vidit, Liv. 37, 13: sparsi per vias speculatores, id. 9, 23: exercitum spargi per provincias, Tac. H. 3, 46 fin.: (natura) sparsit haec (cornua) in ramos, Plin. 11, 37, 45, § 123: fulgentes radios in orbem (gemma), id. 37, 10, 67, § 181: (Sicoris) Spargitur in sulcos, Luc. 4, 142: spargas tua prodigus, you dissipate, squander, waste, Hor. Ep. 2, 2, 195: stare et spargere sese hastis, scatter, disperse, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 154 Vahl.): se in fugam passim spargere, Liv 33, 15, 15: saepe solet scintilla suos se spargere in ignes (shortly before, dissilire and dividi), Lucr. 4, 606: Rhenus ab septentrione in lacus, ab occidente in amnem Mosam se spargit, Plin. 4, 15, 29, § 101: magnum ab Argis Alciden, to separate, part, Val. Fl. 5, 488: sparsis consumptisque fratribus bello intestinae discordiae, Just. 27, 3, 1.
  3. III. Trop.
    1. A. In gen., to distribute, spread abroad, spread, extend: animos in corpora humana, Cic. Sen. 21, 77: omnia spargere ac disseminare, id. Arch. 12, 30: sparserat Argolicas nomen vaga Fama per urbes Theseos, Ov. M. 8, 267: genera enim tractamus in species multas sese spargentia, Plin. 21, 8, 22, § 45: spargit legiones, nova cottidie bello semina ministrat, Tac. H. 2, 76: vestigia fugae, Curt. 5, 13, 18.
    2. B. In partic.
      1. 1. Of speech, to intersperse, interpose, insert a word or words; of a report or rumor, to spread or noise abroad, to circulate, report (so perh. not ante-Aug.; syn. dissemino): cum vigilans Quartae esto partis Ulixes Audieris heres: Ergo nunc Dama sodalis Nusquam est? etc. … Sparge subinde, break in with, Hor. S. 2, 5, 103; cf.’ libris actorum spargere gaudes Argumenta viri, Juv. 9, 84; Quint. 8, 3, 53: spargere voces In vulgum ambiguas, Verg. A. 2, 98: suspitiones, Quint. 7, 2, 12: in parentes crimina, id. 9, 2, 80: fama spargitur, Stat. Th. 9, 33.
        Pass. impers., with obj.-clause: spargebatur insuper, Albinum insigne regis et Jubae nomen usurpare, Tac. H. 2, 58 fin.
      2. 2. Pregn., of time: satis multum temporis sparsimus, wasted, consumed aimlessly, Sen. Ep. 19, 1.
        Hence, sparsus, a, um, P. a., spread open or out: sparsior racemus, Plin. 16, 34, 62, § 146: uberior Nilo, generoso sparsior istro, Ven. Vit. S. Mart. 1, 129.

* 2. spargo, ĭnis, f. [1. spargo], a sprinkling, spray: salis, Ven. Ep. ad Felic. 3.

* sparsĭlis, e, adj. [1. spargo], that may be scattered or dispersed: tanta sparsilia eorum, qui Deo adulantur, Tert. Pud. 2.

sparsim, adv. [sparsus, from 1. spargo], scatteredly, dispersedly, here and there (postclass. and very rare): defluere, App. M. 10, p. 255, 39: commeninisse haec, Gell. 11, 2, 5: dicere, Lact. 1, 2, 6.

sparsĭo, ōnis, f. [1. spargo].

  1. I. A sprinkling of perfumes in the theatres (post-Aug.): quis feret hominem de sparsionibus dicentem odoratos imbres? Sen. Contr. 5, praef. § 9; id. Q. N. 2, 9, 1; Inscr. Orell. 6166.
  2. * II. A scattering of presents in the theatre, Stat. S. 1, 6, 66.

* sparsīvus, a, um, adj. [1. spargo], of or for hurling: pila, Petr. 27 dub. (al. prasina).

sparsus, a, um, Part. and P. a., from 1. spargo.

Sparta, ae (Gr. acc. Sparten, Ov. M. 10, 170), f., = Σπάρτη.

  1. I. The famous capital of Laconia, more usually called Lacedaemon, near the mod. Mistra, Plin. 4, 5, 8, § 16; Plaut. Poen. 3, 3, 50; 3, 3, 53; Cic. Rep. 2, 23, 43; 2, 33, 58; id. tusc. 2, 14, 34; id. Off. 2, 22, 77; Verg. A. 2, 577 al.
    Poet. collat. form Spartē, ēs, f., Prop. 3, 14 (4, 13), 1; Ov. M. 6, 414; 10, 170; 10, 217 al.
    In Greek form, Cicero, in allusion to Euripides, has the word twice proverbially: Σπάρταν ἔλαχες, ταύταν κόσμει, i. e. Sparta is your country, make the most of it, Cic. Att. 4, 6, 2; cf. id. ib. 1, 20, 3.
    Hence,
    1. A. Spartānus, a, um, adj., Spartan (mostly poet. for the class. Lacedaemonius): Hermione, Prop. 1, 4, 6: virgo, Verg. A. 1, 316: gens, Ov. M. 3, 208: lex, Prop. 3, 14 (4, 13), 21: disciplina, Liv. 38, 17: canes, Luc. 4, 441: discus, Mart. 14, 164: saxum, marble, id. 1, 56, 5; Curt. 10, 10, 14; Petr. 105; Val. Max. 2, 6, 1; 4, 6, ext. 3; Sen. Suas. 2, 16.
      Subst.: Spartānus, i, m., a Spartan (mostly poet. and post-Aug.), Plaut. Poen. 3, 5, 25; Val. Max. 3, 2, ext. 3 al.
      Plur., Nep. Pelop. 2, 4; Tac. A. 2, 60; 3, 26; Curt. 7, 19, 39; Just. 2, 11; Claud. Cons. Mall. Theod. 153.
    2. * B. Spartĭātĭcus, a, um, adj., Spartan: res, Plaut. Poen. 3, 4, 9.
    3. * C. Spartĭăcus, a, um, adj., Spartan: Taenaros, App. M. 1, p. 102, 25.
    4. * D. Spartĭcus, a, um, adj., Spartan: myrtus, Verg. Cul. 398 Sill. N. cr.
    5. E. Spar-tĭātes, ae, m., a Spartan, Plaut. Poen. 3, 5, 35; Cic. Tusc. 1, 43, 102; 2, 15, 36; 2, 16, 37; 5, 27, 77; id. Div. 1, 34, 76.
  2. II. Transf., Greece, Naev. B. Pun. 1, 9.

Spartăcus, i, m.

  1. I. A celebrated Thracian gladiator, who carried on the war of the gladiators against the Romans, Cic. Har. Resp. 12, 26; Liv. Epit. 95; Sall. H. 3, 67, 12 sq. Dietsch; Flor. 3, 20, 2; Vell. 2, 30, 4; Hor. C. 3, 14, 19; id. Epod. 16, 5 al.
  2. II. Meton., an epithet of Mark Antony: certamen cum percussore, cum latrone, cum Spartaco, Cic. Phil. 4, 6, 15.

Spartānus, a, um, v. Sparta, A.

spartārĭus, a, um, adj. [spartum], of or belonging to broom, bearing broom: Carthago, New Carthage, in Spain, Plin. 31, 8, 43, § 94.
Plur. subst.: spartārĭa, ōrum, n., places where broom grows, Plin. 11, 8, 8, § 18.

spartĕŏlus, i, m. [sparteus], a watchman against fire (so called from the ropes made of broom that were used at fires), Schol. Juv. 14, 305; Tert. Apol. 39 med.

spartĕus, a, um, adj. [spartum], of broom, made or consisting of broom: funes, Cato, R. R. 3 fin.; Col. 12, 52, 8: spirae, Pac. ap. Fest. p. 330 Müll. (Trag. Rel. p. 107 Rib.): serilia, id. ap. Fest. p. 343 (Rib. 1. 1. p. 91): urnae, amphorae, Cato, R. R. 11, 2: solea, Col. 6, 12, 2: helcium, App. M. 9, p. 220, 20.
As subst.: spartĕa, ae, f., a shoe made of broom, Col. 6, 12, 3; 6, 15, 1; Pall. 1, 24, 2; id. Nov. 7, 6; Veg. 1, 26, 3 al.

Sparti and Spartoe (dissyl.), ōrum, m., = Σπάρτοι (the Sown, from σπείρω), the armed men who sprang up from the dragon’s teeth sown by Cadmus, Hyg. Fab. 178; Amm. 19, 8, 11; Varr. ap. Gell. 17, 3, 4; Lact. 3, 4, 9.

Spartĭăcus, a, um, v. Sparta, C.

Spartĭānus, i, m.: Aelius, a Roman historian of the time of Diocletian, one of the scriptores Historiae Augustae; v. Teuffel, Röm. Lit. p. 887 sqq.

Spartĭātes, ae, v. Sparta, E.

Spartĭātĭcus, a, um, v. Sparta, B.

Spartĭcus, a, um, v. Sparta, D.

spartŏpŏlĭos, i, f., = σπαρτοπόλιος, an unknown kind of precious stone, Plin. 37, 11, 73, § 191 (Jan. dub.; al. spartopolia).

spartum (-ton), i, n., = σπάρτον,

  1. I. a plant originally growing in Spain, of which ropes, mats, nets, etc., were made (still called in Spain esparto), Spanish broom: Stipa tenacissima, Linn.; Plin. 19, 2, 7, § 26; 24, 9, 40, § 65; Varr. ap. Gell. 17, 3, 4; id. R. R. 1, 23, 6; Liv. 22, 20.
  2. II. Transf., a rope made of broom, Plin. 28, 4, 11, § 46; 35, 11, 40, § 137.

spărŭlus, i, m. dim. [2. sparus], a kind of fish, a bream, Ov. Hal. 106; Mart. 3, 60, 6.

1. spărus, i, m. (neutr. collat. form, plur. spara, Lucil. ap. Fest. pp. 330 and 331 Müll.; and id. ap. Non. 224, 2), a small missile weapon with a curved blade, a huntingspear (syn. venabulum), Varr. and Sisenn. ap. Non. 555, 20 sq.; Sall. C. 56, 3; Liv. 34, 15; Verg. A. 11, 682 Serv.; Sil. 3, 388; 8, 523; Isid. 12, 6, 31.

2. spărus, i, m., a kind of fish, the gilt-head, gilt-bream: Sparus aurata, Linn.; Cels. 2, 18 med.

spasmus, i, m., = σπασμός, a cramp, convulsion, spasm (post-Aug. for convulsio), Plin. 22, 8, 9, § 21; 24, 7, 24, § 40; 30, 12, 36, § 110; Scrib. Comp. 171; Cael. Aur. Acut. 2, 3, 18.
Collat. form spasma, ătis, n., = σπάσμα, Plin. 28, 17, 72, § 237.

spastĭcus, a, um, adj., = σπαστικός, afflicted with the cramp or spasms, spastic, Plin. 20, 22, 89, § 243; 21, 19, 17, § 132; 25, 5, 24, § 60.

Spătălē, ēs, f., = σπατάλη, deliciae, the name of a nymph, Claud. Nupt. Hon. 167; Mart. 2, 52, 2.

spătălĭum, v. spathalium.

spatalō-cinaedus, i, m. [σπαταλός], a lewd person, Petr. 23, 3.

spătangĭus, ii, m., = σπάταγγος, a kind of sea-urchin, Cod. Th. 14, 20, 1.

spătha, ae, f., = σπάθη.

  1. I. A broad, flat, wooden instrument for stirring any liquid, a spattle, spatula, Col. 12, 42, 3; Plin. 34, 11, 26, § 111; Scrib. Comp. 45; Cels. 7, 12 fin.; 8, 15.
  2. * II. A batten, or broad piece of wood, used by the early weavers for driving home the threads of the woof or tram, Sen. Ep. 90, 20.
  3. III. A broad, two-edged sword without a point (the Italian spada), Veg. Mil. 2, 15; Tac. A. 12, 35 fin.; App. M. 1, p. 103, 39; 9, p. 236, 28; Spart. Hadr. 10; Capitol. Max. jun. 3; Tert. Cult. Fem. 13.
  4. IV. A spathe of a palmtree, Plin. 16, 26, 48, § 112.
  5. V. A kind of tree, called also elate, Plin. 23, 5, 53, § 99; Scrib. Comp. 269 (called also spathe, Plin. 12, 28, 62, § 134 al.).

spăthălĭum (spătăl-) or -ĭon, ii, n., = σπαθάλιον and σπατάλιον, a kind of bracelet, Plin. 13, 25, 52, § 142; Inscr. Orell. 2510; Tert. Cult. Fem. 13.

spăthē, ēs, v. spatha, V.

spăthŭla, ae, v. 1. spatula.

spătĭātor, ōris, m. [spatior], one who walks about, a promenader, Cato ap. Fest. p. 344 Müll.; and id. ap. Macr. S. 2, 10 med.

spătĭŏlum, i, n. dim. [spatium], a small space (post-class.), Pall. 1, 38; Arn. 4 fin.

spătĭor, ātus, 1, v. dep. n. [id.].

  1. I. To take a walk, to walk about, promenade (class.; cf.: ambulo, deambulo): cum resideret, deinde spatiaretur, Cic. Rosc. Am. 21, 59: in xysto, id. Opt. Gen. 3, 8: aggere in aprico, Hor. S. 1, 8, 15: Pompeiā in umbrā (i. e. porticu), Prop. 4 (5), 8, 75: Pompeiā sub umbrā, Ov. A. A. 1, 67: in porticibus, Petr. 90: summā harenā, Ov. M. 2, 573 et saep.
  2. II. In gen., to walk about or along, to go, proceed, = incedere (poet. and in postAug. prose): (Dido) ante ora deum pingues spatiatur ad aras, Verg. A. 4, 62: lato arvo, Ov. M. 4, 87; cf. id. ib. 11, 64; Quint. 11, 3, 131; cf. id. 11, 3, 135: cornix sola in siccā secum spatiatur harena, Verg. G. 1, 389: pompa spatietur, will move along, Prop. 2, 13, 19 (3, 5, 3): lato spatiata campo, Sil. 4, 71.
    1. B. Transf., of things, to spread out, expand: spatiantia passim Bracchia compescit, Ov. M. 14, 629: spatiantes alae, his spreading wings, id. ib. 4, 364: radices in summā tellure spatiantur, Plin. 17, 10, 12, § 65: intus, ut in metallis, spatiante venā, id. 17, 8, 4, § 45: morbum nosse, et vires ejus, antequam spatientur, opprimere, Sen. Ira, 3, 10, 4.

spătĭōsē, adv., v. spatiosus fin.

spătĭōsĭtas, ātis, f. [spatiosus], wideness, spaciousness: exactissima, Sid. Ep. 2, 2 med.

spătĭōsus, a, um, adj. [spatium], roomy, of great extent, ample, spacious; poet., large, long, broad, etc. (mostly poet. and in postAug. prose; not in Cic.; syn.: latus, amplus, laxus).

  1. I. Lit.: stabulum, Col. 6, 2, 2: insula, Plin. 4, 12, 26, § 82: loca, Quint. 11, 2, 18: aequor, Plin. 4, 1, 1, § 4: amnis, id. 4, 20, 34, § 112: colles, Luc. 6, 106: volumina fumi, id. 3, 505: taurus (opp. parva vipera), Ov. R. Am. 421: corpus, id. M. 3, 56: ossa pectoris (with ingentes umeri), Val. Fl. 4, 244: mergus in guttura, Ov M. 11, 754: limes, id. ib. 15, 849: ulmus, id. ib. 14, 661: frons cornibus, id. ib. 3, 20 (Merkel, speciosa): voces, i. e. of many syllables (corresp. to amplitudo dactyli), Quint. 9, 4, 136 et saep.
    Comp.: spatiosiora quam decem pedum, Col. 5, 5, 3 (opp. contractiora): Andromache spatiosior aequo, Ov. A. A. 2, 645; id. Am. 1, 14, 3: quo non spatiosior alter innumeras cepisse rates, Sil. 8, 481 al.
    Sup.: spatiosissima sedes hominum deorumque, Plin. Pan. 63 fin.
  2. II. Trop.
    1. A. Of time, long, long-continuing, prolonged: nox, Ov. H. 1, 9: tempus, id. Am. 1, 8, 81: aevum, id. M. 8, 529: senectus, id. ib. 12, 186: vetustas, id. ib. 15, 623: bellum, id. ib. 13, 206.
    2. B. Of other things, great, comprehensive: magna et spatiosa res est sapientia: vacuo illi loco opus est, Sen. Ep. 88, 33.
      Adv.: spătĭōsē.
      1. 1. Widely, greatly, extensively, Plin. 19, 5, 29, § 92; 31, 11, 47, § 129.
        Comp., Plin. Ep. 3, 18, 1; Ov. Am. 3, 6, 85.
      2. 2. Long; comp., at a later time, Prop. 3, 20, 11 (4, 20, 3).

spătĭum, ii, n. [root spa-, to draw; Gr. σπάω; span-, to stretch; Gr. σπάνις, want; cf.: πένομαι, πένης; Germ. spannen; Dor. σπάδιον (= στάδιον), race-course; cf. Lat. penuria], room, a space (very freq. and class.).

  1. I. Lit.
    1. A. In gen.: est natura loci spatiumque profundi, Quod neque percurrere flumina possint, Nec, etc. … Usque adeo passim patet ingens copia rebus; Finibus exemptis, Lucr. 1, 1002; 5, 370; 1, 389: locus ac spatium, quod inane vocamus, id. 1, 426; cf. id. 1, 523: per totum caeli spatium diffundere sese (solis lux), id. 4, 202; cf.: tres pateat caeli spatium non amplius ulnas, Verg. E. 3, 105: flumen Dubis paene totum oppidum cingit: reliquum spatium, quā flumen intermittit, mons continet, Caes. B. G. 1, 38: temporibus rerum et spatiis locorum animadversis, id. B. C. 3, 61 fin.: quod spatium non esset agitandi, Nep. Eum. 5, 4: spatium loci, Quint. 8, 3, 84: spatio distante, Ov. M. 11, 715.
    2. B. In partic.
      1. 1. A (limited) space, distance, interval (syn. intervallum): siderum genus spatiis immutabilibus ab ortu ad occasum commeans, Cic. N. D. 2, 19, 49: magno spatio paucis diebus confecto, Caes. B. G. 3, 29: itineris spatium, id. B. C. 1, 24 fin.: viae spatium, the distance, length, Ov. M. 8, 794: trabes paribus intermissae spatiis (shortly before: paribus intervallis), Caes. B. G. 7, 23; cf.: alios ineunt cursus aliosque recursus Adversi spatiis, Verg. A. 5, 584 Coningt. ad loc.: hic locus aequo fere spatio ab castris utrisque aberat, Caes. B. G. 1, 43: inter duas acies tantum erat relictum spatii, ut, etc., id. B. C. 3, 92: cum Viridorix contra eum duum milium spatio consedisset, id. B. G. 3, 17: magnum spatium abesse, id. ib. 2, 17: quo tanta machinatio ab tanto spatio institueretur? id. ib. 2, 30: tormentorum usum spatio propinquitatis interire, id. B. C. 2, 16 fin.: jamque tenebat Nox medium caeli spatium, Hor. S. 2, 6, 101: illi medio in spatio chorus Occurrit, Verg. A. 10, 219: dimidium fere spatium confecerat, cum, etc., Nep. Eum. 9, 1: spatium discrimina fallit, the distance, Ov. M. 8, 577.
        1. b. Size, bulk, extent: dum spatium victi considerat hostis (serpentis), Ov. M. 3, 95: elephantis, Luc. 9, 732: oris Et colli, ov. M. 2, 672: dat spatium collo, id. ib. 3, 195: breve lateris, Juv. 6, 503; cf.: quod sit homini spatium a vestigio ad verticem, Plin. 7, 17, 17, § 77: spatia montis, id. 35, 1, 1, § 2: spatium admirabile rhombi, very large, Juv. 4, 39: vasti corporis, Sen. Hippol. 806: plantae Herculis, Gell. 1, 1, 2: trahit aures in spatium, in length, i. e. lengthens them out, Ov. M. 11, 176; so, in spatium, id. ib. 2, 197; 7, 783; Sil. 13, 562.
      2. 2. An open space for walking, racing, etc., in.
        1. a. A walk, promenade; a public place or square, etc. (cf. ambulatio): urbs delubris distincta spatiisque communibus, Cic. Rep. 1, 26, 41: templaque et innumeris spatia interstincta columnis, i. e. colonnades, porticos, Stat. S. 3, 5, 90: quin igitur ad illa spatia nostra sedesque pergimus, ubi cum satis erit deambulatum, requiescemus, Cic. Leg. 1, 4, 14: spatia silvestria, id. ib. 1, 5, 15: orator ex Academiae spatiis, id. Or. 3, 12 (quoted by Quint. 12, 2, 23, and by Tac. Or. 32): Academiae non sine causā nobilitata spatia, Cic. Fin. 5, 1, 1: locus planis Porrectus spatiis, in level spaces, i. e. plains, Hor. Ep. 1, 7, 42: ille actus habenā Curvatis fertur spatiis, Verg. A. 7, 381.
        2. b. A race-course, track: sicut fortis equus, spatio qui saepe supremo Vicit Olympia, Enn. Ann. 18, 22: nec vero velim quasi decurso spatio a calce ad carceres revocari, Cic. Sen. 23, 83: amat spatiis obstantia rumpere claustra, Hor. Ep. 1, 14, 9: cum carceribus sese effudere quadrigae, Addunt in spatia, Verg. G. 1, 513 Forbig. ad loc.: hic ad Elei metas et maxuma campi Sudabit spatia, id. ib. 3, 202: signoque repente Corripiunt spatia audito, id. A. 5, 316: tritumque relinquunt Quadrijugi spatium, Ov. M. 2, 168; cf.: equi Pulsabant pedibus spatium declivis Olympi, id. ib. 6, 487: abstulere me velut de spatio Graeciae res immixtae Romanis, Liv. 35, 40, 1: nobilis equos cursus et spatia probant, Tac. Or. 39.
        3. c. Poet., in gen., room or space in a building: Phocus in interius spatium pulchrosque recessus Cecropidas ducit, the inner space, the interior, Ov. M. 7, 670.
      3. 3. Transf., the action of walking, a walk, promenade; a turn, course: cum in ambulationem ventum esset, Scaevolam, duobus spatiis tribusve factis, dixisse, etc., Cic. de Or. 1, 7, 28; cf. id. Rep. 1, 12, 18; Suet. Aug. 83: si interdum ad forum deducimur, si uno basilicae spatio honestamur, Cic. Mur. 34, 70: septem spatiis circo meruere coronam, Ov. Hal. 68: (agitatores) septimo spatio palmae appropinquant, Sen. Ep. 30, 13.
  2. II. Trop.
    1. A. Of time.
      1. 1. In gen., a space of time, interval, period: spatia omnis temporis non numero dierum sed noctium finiunt, Caes. B. G. 6, 18: spatium praeteriti temporis, Cic. Arch. 1, 1: quantum fuit diei spatium, as the portion of the day allowed, Caes. B. G. 2, 11 fin.: annuum spatium, id. B. C. 3, 3: annuum, menstruum, diurnum, nocturnum, Cic. Inv. 1, 26, 39: dierum triginta, id. Verr. 2, 2, 39, § 96: parvo dilexit spatio Minoida Theseus, Prop. 2, 24, 43 (3, 19, 27): spatio brevi, Hor. C. 1, 11, 6: in brevi spatio mutantur secla animantum, Lucr. 2, 77; so, in brevi spatio, Ter. Heaut. 5, 2, 2: aliquid longo spatio tenere, Cic. Off. 2, 23, 81: me ex comparato et constituto spatio defensionis in semihorae curriculum coëgisti, id. Rab. Perd. 2, 6: hoc interim spatio conclave illud concidisse, id. de Or. 2, 86, 353: spatia annorum, Prop. 3 (4), 21, 31: spatium juventae Transire, Ov. M. 15, 225: illa diesincerti spatium mihi finiat aevi, id. ib. 15, 874: post sexagesimum vitae spatium, i. e. after the sixtieth year, Plin. 7, 50, 51, § 170.
      2. 2. In partic.
        1. a. Of a portion of time in which to do any thing, space, time, leisure, opportunity: neque, ut celari posset, tempus spatium ullum dabat, Ter. Hec. 3, 3, 14: nisi tempus et spatium datum sit, Cic. Quint. 1, 4: irae suae spatium et consilio tempus dare, Liv. 8, 32: ubicumque datum erat spatium solitudinis, Ter. Hec. 1, 2, 55: quantum spatii nobis datur, Cic. de Or. 1, 59, 252: tempus inane peto, requiem spatiumque furori, Verg. A. 4, 433: ne properes, oro; spatium pro munere posco, Ov. R. Am. 277: proin quicquid est, da tempus ac spatium tibi. Quod ratio non quit, saepe sanavit mora, Sen. Agam. 2, 129.
          Esp.: spatium (aliquid, nihil spatii, etc.) alicui faciendi or ad faciendum aliquid, time to do a thing: breve spatium’st perferundi quae minitas mihi, Plaut. Capt. 3, 5, 85: ut Ne esset spatium cogitandi ad disturbandas nuptias, Ter. And. 1, 2, 11: quam longum spatium amandi amicam tibi dedi! id. Hec. 4, 4, 62: dare alicui spatium ad se colligendum, Cic. Caecin. 2, 6: ad scribendum, id. Fam. 15, 17, 1: pila in hostes coniciendi, Caes. B. G. 1, 52; 4, 13; Ov. M. 10, 163: nec fuit spatium ad contrahenda castra, Caes. B. G. 7, 40: cum erit spatium, utrumque praestabo, Cic. Att. 5, 14, 1: si spatium ad dicendum habuissemus, id. Verr. 1, 18, 56: spatium sumamus ad cogitandum, id. Fin. 4, 1, 1; id. de Or. 1, 33, 150: sex dies ad eam rem conficiendam spatii postulant, Caes. B. C. 1, 3 fin.: vix explicandi ordines spatium Etruscis fuit, Liv. 2, 46, 3: spatium Vitellianis datum refugiendi, Tac. H. 2, 25.
          Rarely with dat.: spatium quidem tandem adparandis nuptiis, vocandi, sacruficandi dabitur paululum, Ter. Phorm. 4, 4, 20.
        2. b. A year of life: quosdam (morbos) post sexagesimum vitae spatium non accidere, Plin. 7, 50, 51, § 170.
        3. c. Metrical time, measure, quantity: trochaeus, qui est eodem spatio quo choreus, Cic. Or. 57, 193; cf. Quint. 1, 5, 18: neu sermo subsultet imparibus spatiis ac sonis, miscens longa brevibus, etc., id. 11, 3, 43; cf. id. 11, 3, 40; 11, 3, 17 al.
    2. B. (Acc. to I. B.) A path, course, race, track: ut eadem spatia quinque stellae dispari motu cursuque conficiant, Cic. de Or. 3, 45, 178: quid mihi opu’st, decurso aetatis spatio, cum meis gerere bellum? Plaut. Stich. 1, 2, 14: prope jam excurso spatio, Ter. Ad. 5, 4, 6: te vero, mea quem spatiis propioribus aetas Insequitur, Verg. A. 9, 275: deflexit jam aliquantulum de spatio curriculoque consuetudo majorum, Cic. Lael. 12, 40; cf.: quemadmodum simus in spatio Q. Hortensium ipsius vestigiis persecuti, id. Brut. 90, 307: currenti spatium praemonstra, Lucr. 6, 93: pede inoffenso spatium decurrere vitae, Ov. Tr. 3, 4, 33; Sen. Troad. 398.

spătŭla (spăth-), ae, f. dim. [spatha].

  1. * I. A broad piece: porcina, a leg of pork, Apic. 4, 3, § 174 sqq.
  2. * II. A little palmbranch, Vulg. Lev. 23, 40.

spătŭlē, ēs, f., = σπατάλη, lewdness, voluptuousness: spatula eviravit omnes Venerivaga pueros, Varr. ap. Non. 46, 12.