Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

rumpo, rūpi, ruptum (inf. paragog. rumpier, Afran. Com. 127), 3, v. a. [root rup], to break, burst, tear, rend, rive, rupture; to break asunder, burst in pieces, force open, etc. (very freq. and class.; a favorite word of the Aug. poets; cf. frango).

  1. I. Lit.: SI MEMBRVM RVPIT NI CVM EO PACIT TALIO ESTO, Lex XII. Tab. ap. Fest. S. V. TALIO, p. 274; and ap. Gell. 20, 1, 14; cf. Cato ap. Prisc. p. 710 P.: vincula, Lucr. 3, 83; Cic. Cat. 4, 4, 8; id. Tusc. 1, 30, 74; Prop. 4, 10, 4; Verg. A. 10, 233 al.: catenas, Prop. 3, 13, 11; Hor. S. 2, 7, 70; Ov. Am. 3, 11, 3: frena pudoris, Prop. 4, 18, 3: obstantia claustra, Hor. Ep. 1, 14, 9: teretes plagas (aper), id. C. 1, 1, 28: pontem, to break down, Liv. 7, 9; cf.: rupti torrentibus pontes, Quint. 2, 13, 16: montem aceto (Hannibal), Juv. 10, 153: Alpes, Sil. 11, 135: arcum, Phaedr. 3, 14, 10: plumbum (aqua), Hor. Ep. 1, 10, 20: carinam (sinus Noto remugiens), id. Epod. 10, 20: tenta cubilia tectaque, id. ib. 12, 12: vestes, Ov. M. 6, 131; cf.: tenues a pectore vestes, id. A. A. 3, 707: sinus pariterque capillos, id. M. 10, 722: linum ruptum aut turbata cera, Quint. 12, 8, 13: praecordia ferro, to penetrate, Ov. M. 6, 251; 5, 36; cf.: guttura cultro, to cut, id. ib. 15, 465: colla securi, id. ib. 12, 249: nubem (vis venti), to sunder, rive, Lucr. 6, 432: fulmen nubes rumpit, Sen. Q. N. 2, 58, 1: spiritus rumpit nubes, id. ib. 2, 54, 3: ruptae nubes et in pronum solutae, id. ib. 5, 12, 1: caelum, Sil. 3, 196: polum, id. 1, 135: turbo ruptus, breaking or bursting forth, Verg. A. 2, 416 et saep.: tuā causā rupi ramices, burst, ruptured, Plaut. Merc. 1, 2, 30: suos ramices, id. Poen. 3, 1, 37: inflatas vesiculas, Cic. Div. 2, 14, 33: pectora fremitu (leones), Lucr. 3, 297: illius immensae ruperunt horrea messes, filled to repletion, Verg. G. 1, 49; Col. 10, 307: frugibus rupta congestis horrea, Sid. 1, 6: ilia, Cat. 11, 20; 80, 7; Verg. E. 7, 26; cf. with a personal object: rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua, Dum, etc., Hor. Ep. 1, 19, 15.
    Esp. reflexively, to burst or split one’s self, to burst, split, etc.: me rupi causā currendo tuā, Plaut. Merc. 1, 2, 43; id. Capt. prol. 14; Lucil. ap. Non. 88, 11; 382, 23: ut me ambulando rumperet, Ter. Hec. 3, 4, 21: non, si te ruperis, Par eris, Hor. S. 2, 3, 319.
    Mid.: ego misera risu clandestino rumpier, to burst, split, Afran. ap. Non. 382, 21 (Com. Rel. p. 154 Rib.); so, frigidus in pratis cantando rumpitur anguis, Verg. E. 8, 71: quā (licentiā audacium) ante rumpebar, nunc ne movear quidem, could have burst, Cic. Q. Fr. 3, 9, 1: et inflatas rumpi vesiculas, id. Div. 2, 14, 33; cf.: rumpantur iniqui, Vicimus, Prop. 1, 8, 27: miser Rumperis (sc. irā) et latras, Hor. S. 1, 3, 136: rumpere viam, iter, etc., to force a passage, make one’s way by force: ferro rumpenda per hostes Est via, a passage must be burst or forced through, Verg. A. 10, 372; cf.: eo nisi corporibus armisque rupere cuneo viam, Liv. 2, 50: rupta via, Quint. 9, 4, 63: viam igne, Stat. Th. 8, 469: iter ferro, Sil. 4, 196 (with reserare viam); 15, 782: Alpes, id. 11, 135: rupto sonuit sacer aequore Titan, Val. Fl. 2, 37: cursus, id. ib. 1, 3; Sil. 7, 568 et saep.: rumpere media agmina, to burst through, break through, Verg. A. 12, 683; cf.: proelia misso equo, Prop. 3, 11, 64 (4, 10, 62): ruptā mersum caput obruit undā, Ov. M. 11, 569: mediam aciem, Liv. 26, 5: pugnantibus acies rumpenda, Just. 1, 6, 11: ordines, Liv. 6, 13: aditus, Verg. A. 2, 494: parvos hiatus, Sil. 5, 616: fontem, to break open, cause to break forth, Ov. M. 5, 257: fontes abyssae magnae, Vulg. Gen. 7, 11: se rumpere, to break out, burst forth ( = erumpere): ubi sub lucem densa inter nubila sese Diversi rumpent radii, Verg. G. 1, 446: tantus se nubibus imber Ruperat, id. A. 11, 548: unde altus primum se erumpit Enipeus, id. G. 4, 368; so, rumpi, in mid. force: dum amnes ulli rumpuntur fontibus, id. ib. 3, 428: alicui reditum, to cut off, Hor. Epod. 13, 15.
    Absol.: offendit, fregit, rumpit, icit poculo, wounds, Afran. ap. Non. 124, 6 (Com. Rel. p. 173 Rib.); so, si quis rumpet occidetve insciens ne fraus esto, an ancient form of rogation in Liv. 22, 10, 5; cf. Dig. 9, 2, 27, § 17.
  2. II. Trop., to break, violate, destroy, annul, make void, interrupt, etc.: hunc quisquamfoedera scientem neglexisse, violasse, rupisse dicere audebit? Cic. Balb. 5, 13; so, foedera, Lucr. 2, 254; Auct. Her. 4, 14, 20; Liv. 9, 1; 21, 10; Hor. Ep. 1, 3, 35: foedus, Liv. 3, 25, 5; 42, 40, 3: imperium, Curt. 10, 2, 15; Tac. A. 13, 36; id. H. 3, 19: sacramenti religionem, Liv. 28, 27: reverentiam sacramenti, Tac. H. 1, 12: fidem induciarum, pacis, etc., Liv. 9, 40 fin.; 24, 29; Verg. G. 4, 213; Flor. 4, 2, 16: jus gentium, Liv. 4, 17: hostium jus et sacra legationis et fas gentium, Tac. A. 1, 42: rogationes vos rogatas rumpitis, Plaut. Curc. 4, 2, 24: edicta, Hor. C. 4, 15, 22: decreta, Ov. M. 15, 780: leges, Luc. 4, 175: constat, agnascendo rumpi testamentum, is made void, Cic. de Or. 1, 57, 241; cf.: jura testamentorum ruptorum aut ratorum, id. ib. 1, 38, 173: nuptias, Hor. C. 1, 15, 7: amores, Verg. A. 4, 292: condiciones pacis, Vell. 2, 48, 5: obsequium, Suet. Galb. 16: fata aspera, Verg. A. 6, 882: fati necessitatem humanis consiliis, Liv. 1, 42: ne me e somno excitetis et rumpatis visum, break in upon, interrupt, Cic. Rep. 6, 12, 12; so, somnum, Verg. A. 7, 458; cf. Sen. Ep. 51, 12: sacra, Verg. A. 8, 110: carmina, Tib. 2, 3, 20: novissima verba, Ov. A. A. 1, 539: ut vero amplexus fessi rupere supremos, Val. Fl. 5, 32: strepitu silentia rumpi, Lucr. 4, 583: silentia (verbis), Verg. A. 10, 64; Ov. M. 1, 208; 11, 598; Hor. Epod. 5, 85; Val. Fl. 3, 509; Plin. Pan. 55, 4: diutinum silentium, App. M. 10, p. 239, 14: taciturnitatem, Tac. A. 1, 74: patientiam, Suet. Tib. 24: en age, segnes Rumpe moras, break off, end delay, Verg. G. 3, 43; so, rumpe moras, id. A. 4, 569; 9, 13; Ov. M. 15, 583 Bach, N. cr.; Val. Fl. 1, 306; Mart. 2, 64, 9; Plin. Ep. 5, 11, 2; cf.: rumpunt moras, Luc. 1, 264: otia, Verg. A. 6, 813.
    Poet.: rumpit has imo pectore voces, breaks forth, breaks out in, gives vent to, utters, etc., Verg. A. 11, 377; so, vocem, id. ib. 2, 129; 3, 246; Sil. 8, 301; Tac. A. 6, 20: questus, Verg. A. 4, 553; Claud. Rapt. Pros. 2, 249: gemitum, Sil. 4, 458.

* rumpōtĭnētum, i, n. [rumpotinus], a place planted with low trees to support the vines, Col. 5, 7, 2.

rumpōtĭnus, a, um, adj. [rumpus-teneo].

  1. I. That serves to support the running vines: genus arbusti Gallici, Col. 5, 7, 1; also arbores, id. 5, 7, 1, § 3.
  2. II. Subst.: rumpōtĭnus, i,f., a kind of maple (opulus), Plin. 14, 1, 3, § 12; 24, 19, 112, § 172.