Lewis & Short

2. părĭo, pĕpĕri, părĭtum, and partum, 3 (fut. part. parturam, Plaut. Am. 2, 2, 86; fut. paribis for paries, Pompon. ap. Non. 508, 3; inf. parire, Enn. ap. Varr. L. L. 5, § 59 Müll., and in Diom. p. 378 P.; Plaut. Fragm. ap. Philarg. Verg. E. 2, 63), v. a. [cf. Gr. root πορ- in ἔπορον, gave, πέπρωται, is fated; Lat. portio, partus, puerpera, perh. parare], to bring forth, to bear; of animals, to drop, lay, spawn, etc. (syn. gigno).

  1. I. Lit.: si quintum pareret mater ejus, asinum fuisse pariturum, Cic. de Or. 2, 66, 267: ut ea liberos ex sese pareret, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3: gallinas teneras, quae primum parient, concludat, Cato, R. R. 89; so, quae gallina id ovum peperisset, Cic. Ac. 2, 18, 57; cf.: ova parire solet, etc., Enn. l. l. (Ann. v. 10 Vahl.): nam audivi feminam ego leonem semel parire, Plaut. l. l.
    Of plants, to flower, Plin. 16, 25, 39, § 94.
    1. B. Transf
      1. 1. Of males, to beget (poet.): apud tragicos: et jam leo pariet, at pater est, Quint. 8, 6, 34; Caecil. ap. Non. 464, 22 (in a corrupt passage).
      2. 2. In gen., to bring forth, produce: ligna putrefacta per imbres Vermiculos pariunt, Lucr. 2, 899: ut sarmentum in pariendis colibus vires habeat majores, Varr. R. R. 1, 32, 2; cf. id. ib. 1, 41, 5: fruges et reliqua, quae terra pariat, Cic. N. D. 1, 2; Plin. 16, 37, 68, § 174; 31, 10, 46, § 112: spiritum, Vulg. Isa. 26, 18.
  2. II. Trop., to produce, create, bring about, accomplish, occasion, devise, invent, procure, acquire, etc. (syn.: genero, creo, gigno): ars dicendi habet hanc vim, non ut aliquid pariat et procreet, verum ut educet atque confirmet, Cic. de Or. 2, 87, 356: qui famam multo peperere labore, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 188 (Ann. v. 427 Vahl.): dolorem, voluptatem, Cic. Fin. 1, 15, 49: discidium, Lucr. 1, 220: taedium, Quint. 9, 4, 43: spinosiora multa pepererunt, Cic. Or. 32, 114; so, quibus etiam verba parienda sunt, id. Fin. 3, 1, 3; and: hinc fabulae Scyllam et Charybdim peperere, Just. 4, 1, 13: ne quicquam nobis pariant ex se incommodi, Plaut. Most. 2, 1, 17: alicui aegritudinem, id. Trin. 2, 2, 35: fiduciam, Sall. H. 1, 41, 22 Dietsch: alicni curas, Prop. 1, 18, 23: obsequium amicos, veritas odium parit, Ter. And. 1, 1, 41: sibi maximam laudem, Cic. Off. 2, 13, 47: meis laboribus dignitas salusque pariatur, id. Cat. 4, 1, 1; id. Sull. 17, 49: praedā improbe partā, id. Fin. 1, 16, 51: aliquem honeste partis bonis privare, id. Quint. 23, 74; id. Sull. 28, 77: sibi salutem, Caes. B. C. 3, 69: ante partam rei militaris gloriam amittere, id. B. G. 6, 39: gratiam ingentem apud aliquem, Liv. 34, 44: sibi decus et victoriam, id. 30, 14: amicos officio et fide, Sall. J. 10, 4: alicui somnum mero, Tib. 1, 7, 27 (6, 23): qui sibi letum Insontes peperere manu, Verg. A. 6, 434; Tib. 4, 13, 20.
    Hence, partus, a, um, P. a., that has borne: parta nutrici consociata, etc., the ewe that has dropped the lamb, Col. 7, 4, 3.
    1. B. Gained, acquired.
      Hence, as subst.: parta, ōrum, n., acquisitions, possessions: quod majus dedecus est parta amittere, quam omnino non paravisse, Sall. J. 31, 17; cf. id. C. 51, 42; d. H. 1, 41, 17 Dietsch: tantis parta malis curā majore metuque Servantur, Juv. 14, 303.

1. partus, a, um, Part. and P. a., from 2. pario.

2. partus, ūs (gen. parti, Pac. ap. Non. 486, 6: partuis, Varr. ib. 8; dat. sing. partu, Prop. 1, 13, 30; dat. plur. partibus, App. M. 9, 33), m. [2. pario], a bearing, bringing forth, birth (equally common in the sing. and plur.).

  1. I. In abstr.: propinquitas parti, Pac. ap. Non. 486, 6: cum esset gravida Auria, et jam appropinquare partus putaretur, Cic. Clu. 11, 31; cf. Ov. M. 9, 673: antequam veniret partus ejus, peperit, the time for bearing, Vulg. Isa. 66, 7: Diana adhibetur ad partus, Cic. N. D. 2, 27, 69: maturos aperire partus Lenis, Hor. C. S. 13: partūs discrimen subire, Juv. 6, 592: (Dejanira) Oenei partu edita, begotten, Poët. ap. Cic. Tusc. 2, 8, 20.
    1. B. Trop.: et Graeciae quidem oratorum partus atque fontes vides, i. e. beginnings, Cic. Brut. 13, 49.
  2. II. In concr., the young or offspring of any creature, the fœtus or embryo: bestiae pro suo partu propugnant, Cic. Tusc. 5, 27, 79: Veneri partus suus, Verg. A. 7, 321: partus Missos ad Orcum, Hor. C. 3, 4, 40: tanti partus equae constat, Juv. 6, 626: partum ferre, i. e. to be pregnant, Plin. 8, 32, 50, § 112; so, partum gerere, id. 8, 47, 72, § 187: partum eniti, to bear, bring forth, id. 7, 3, 3, § 34: partum edere, id. 7, 3, 3, § 35: partum reddere, id. 10, 12, 15, § 32: partum abigere, to cause abortion, id. 14, 18, 22, § 116: partum eicere, id. 24, 6, 20, § 30: partum mortuum pellere, id. 22, 21, 26, § 54: partum trahere, id. 20, 8, 30, § 74: partus gravidarum extorquere tormentis, Flor. 3, 4.
    Leg. maxim: partus sequitur ventrem, Gai. Inst. 1, 78; Ulp. Fragm. 5, 9.
    Of plants, Varr. R. R. 1, 8 fin.; Col. 3, 10, 16; Plin. 17, 2, 2, § 13.
    1. B. Trop.: neque concipere aut edere partum mens potest, nisi, etc., Petr. 118.

3. partus, gen., from pars, v. pars init.