Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

nŏmisma (nŭm-), ătis (also num-misma, Ven. Vit. S. Martin. 2, 338), n., = νόμισμα, a piece of money, a coin (not ante-Aug.).

  1. I. Lit.
    1. A. In gen.: acceptos, regale nomisma, Philippos, Hor. Ep. 2, 1, 234: largae nomismata mensae, Mart. 12, 62, 11: immensa nomismata, Ser. Samm. 28, 525.
    2. B. In partic., a coin not in circulation, a medal, Dig. 34, 2, 27 fin.: nomismata aurea vel argentea vetera, ib. 7, 1, 28.
      Esp., a medal or token given to the knights at the door of the theatre, and entitling the bearer to be served with wine: cum data sint equiti bis quina nomismata, quare bis deciens solus, Sextiliane, bibis? Mart. 1, 11, 1 sq.
  2. * II. Transf., a stamp, an image on a coin: en Caesar agnoscit suum Nomisma nummis inditum, Prud. στεφ. 2, 95.

Nortĭa or Nurtĭa, ae, f., a goddess of the Volsinii, prob. Fortuna: quam alii Sortem asserunt, Nemesimque nonnulli, Tychenque quam plures, aut Nortiam, Mart. Cap. 1, § 88: in templo Nortiae Etruscae Deae, Liv. 7, 3, 7: si Nortia Tusco Favisset, i. e. Sejanus, Juv. 10, 74; Tert. Apol. 24.

Nuba, ae, m., v. Nubae fin.

Nūbae, ārum, m., = Νοῦβαι,

  1. I. a people of Africa, to the south of Egypt, the Nubians, Sil. 3, 269; 7, 664.
    Also called Nūbei, ōrum, Plin. 6, 30, 35, § 192.
  2. II. A people of Arabia and Syria, Plin. 6, 28, 32, § 142.
    In sing.: Nūba, ae, Claud. Stil. 1, 252.

nūbēcŭla, ae, f. dim. [nubes], a little cloud.

  1. I. Lit., Plin. 18, 35, 82, § 356.
    1. B. Transf., something cloudy or dark, a dark spot: mala urina, in quā veluti furfures atque nubeculae apparent, Plin. 28, 6, 19, § 68: smaragdi variā nubeculā improbati, id. 37, 5, 18, § 68: nubeculae et caligationes suffusionesque oculorum, id. 29, 6, 38, § 123; 20, 7, 26, § 61.
  2. II. Trop., a gloomy expression of countenance: frontis tuae nubecula, Cic. Pis. 9, 20.

nūbes, is, f. (ante-class. collat. form, nūbis, is, m.: nubis ater, Plaut. Merc. 5 2, 38: nubs for nubes, Liv. Andron. ap. Serv. Verg. A. 10, 636; cf. Aus. Idyll. de Monosyll. Hist. 12, 4) [Sanscr. nabhas, vapor, cloud; Gr. νέφος, νεφέλη; Lat. nubilus, nebula; cf. nimbus, nubo], a cloud.

  1. I. Lit.: aër concretus in nubes cogitur, Cic. N. D. 2, 39, 101: id. Ac. 2, 22, 70: atra nubes Condidit lunam, Hor. C. 2, 16, 2: candida, Vulg. Apoc. 14, 14: aestivis effusus nubibus imber, Verg. G. 4, 312; Ov. M. 8, 339: venti nubes abigunt, Plin. 2, 47, 48, § 126: nube deprendere volucrem jaculis, to bring down a bird from the sky, Sil. 16, 566: usque ad nubes, up to heaven, Vulg. Psa. 35, 6; id. Jer. 51, 9.
    Poet.: Sabaeae nubes, the smoke of frankincense, Stat. S. 4, 8, 2.
    1. B. Transf.
      1. 1. A cloud, a dark spot: sudare nubemque discutere, i. e. by the breath, Plin. 33, 8, 44, § 127: crystalla infestantur plurimis vitiis, maculosā nube, etc., id. 37, 2, 10, § 28.
      2. 2. A cloud, thick multitude, dense mass, swarm: locustarum tantae nubes, Liv. 42, 10, 7: Pomptinum velut nubibus locustarum coopertum, id. 42, 2, 4: levium telorum, id. 38, 26: obruti velut nube jaculorum a Balearibus conjectā, id. 21, 55, 6: peditum equitumque, id. 35, 49: (volucrum), Verg. A. 12, 254: nigro glomeratur pulvere nubes, id. ib. 9, 33: muscarum, Plin. 29, 6, 34, § 106: pulveris, Curt. 4, 15, 32: (volucrum) nubem sonoram, Juv. 13, 167: farrea nubes, i. e. porrigo capitis, furfures, Ser. Samm. 3, 34: nubes testium, Vulg. Hebr. 12, 1.
  2. II. Trop.
    1. A. A cloud, for something unreal or unsubstantial, a phantom: nubes et inania captare, Hor. A. P. 230.
    2. B. Cloudiness, of a gloomy countenance, of sleep, of drunkenness, of blindness (poet.): deme supercilio nubem, Hor. Ep. 1, 18, 94; Sil. 8, 612: meri, Val. Fl. 3, 65: soporis, Stat. Achill. 1, 646: mortis, id. S. 4, 6, 72: frontis opacae, id. Th. 4, 512.
    3. C. A gloomy or mournful condition: pars vitae tristi cetera nube vacet, Ov. Tr. 5, 5, 22: omni detersus pectora nube, Stat. S. 1, 3, 109.
    4. D. A veil, obscurity, concealment: fraudibus obice nubem, Hor. Ep. 1, 16, 62.
    5. E. A cloud, storm-cloud, i. e. a threatening appearance or approach of misfortune, war: nubem belli, dum detonet omnis, Sustinet, Verg. A. 10, 809: consurgens in Italiā nubes trucis et cruenti belli, Just. 29, 3.

nūbĭfer, ĕra, ĕrum, adj. [nubes-fero],

  1. I. cloud-bearing, cloud-capped (poet.): Apenninus, Ov. M. 2, 226: rupes, Val. Fl. 599.
  2. II. Cloud-bringing: Notus, Ov. H. 3, 58: Eurus, Sil. 10, 323: ver, Luc. 5, 415.

nūbĭfĭcus, a, um [nubes-facio], producing clouds: aether, Anthol. Lat. 5, 24, 2.

* nūbĭfŭgus, a, um, adj. [nubes-fugio], cloud-chasing: nubifugus Boreas, Col. poët. 10, 288.

nūbĭgĕna, ae, comm. [nubes-gigno], cloud-born, born of clouds or of a cloud (poet.).

  1. I. In gen.: amnes, Stat. Th. 1, 365: nimbi, Prud. Hamart. 486: clipei, the Ancilia (so called because they fell from the sky), Stat. S. 5, 2, 131.
  2. II. In partic.
    1. A. The Centaurs, whom Ixion begot of a cloud, Stat. Th. 5, 263; Ov. M. 12, 211; 541; cf. Hyg. Fab. 62.
    2. B. Phrixus, as the son of Nephele: Phrixus nubigena, Col. poët. 10, 115.

nūbĭger, ĕra, ĕrum, adj. [nubes-gero], borne by the clouds (late Lat.): pluvias, Cassiod. Un. praef.

nūbĭgōsus, a, um, adj. [nubes], full of clouds, cloudy (post-class.): aër, Claud. Mamert. Stat. Anim. 1, 7 dub.

nūbĭla, v. nubilus, 2. b.

nūbĭlārĭum, ĭi (collat. form ‡ nūbĭ-lāre, is, Inscr. Orell. 4369), n. [nubes], a shed or barn, in which corn was kept from the rain: aedificium facere oportet, sub quod tectum totam fundi subicere possis messem, quod vocant quidam nubilarium, Varr. R. R. 1, 13, 5; Col. 1, 6, 24; 2, 20, 3; Pall. 1, 36, 2.

nūbĭlis, e, adj. [nubo], marriageable: filia, Cic. Clu. 5, 11: virgo, Liv. 29, 13: jam plenis nubilis annis, Verg. A. 7, 53: nubiles anni, Ov. M. 14, 335.

nūbĭlo, v. a. and n. [nubilum], to be cloudy or overcast; to make cloudy, to overcast.

  1. I. Lit.: si nubilare coeperit, Varr. R. R. 1, 13, 5.
          1. (β) Impers. pass.: ubi nubilabitur, Cato, R. R. 88, 2.
    1. B. Transf., to be cloudy, dull: nubilans fulgor carbunculi, Plin. 37, 7, 25, § 94.
  2. II. Trop., to cloud over, to obscure (post-class.): lucem dei, Paul. Nol. Carm. 10, 37.

nūbĭlōsus, a, um, adj. [nubilus], cloudy (post-class.): caligo, App. M. 11, p. 260, 29: dies, Sol. 30, § 33.

nūbĭlus, a, um, adj. [nubes], cloudy, overcast, lowering (poet. and in post-Aug. prose).

  1. I. Lit.: caelum, Plin. 16, 26, 46, § 109: dies, id. 2, 35, 35, § 100: annus, Tib. 2, 5, 76.
      1. 2. Subst.
        1. a. nūbĭlum, i, n., a cloudy sky, cloudy weather: venti, qui nubilum inducunt, Plin. Ep. 2, 17, 7: differre aliquid propter nubilum, Suet. Ner. 13: vitandos soles atque ventos et nubila etiam ac siccitates. Quint. 11, 3, 27.
          In abl.: nubilo, in cloudy weather, Plin. 7, 60, 60, § 215: aranei sereno texunt, nubilo texunt, id. 11, 24, 28, § 84.
        2. b. In plur.: nū-bĭla, ōrum, n., the clouds: Diespiter lgni corusco nubila dividens, Hor. C. 1, 34, 5: caput inter nubila condit, Verg. A. 4, 177: nubila dissicere, Ov. M. 1, 328: nubila conducere, id. ib. 1, 572: nubila inducere et pellere, id. ib. 7, 202; Plin. Pan. 30, 3.
    1. B. Transf.
      1. 1. Cloud-bringing, cloudy: nubilus Auster, Ov. P. 2, 1, 26; Plin. 2, 47, 48, § 127; Claud. Laud. Stil. 1, 287.
      2. 2. Dark, gloomy: Styx, Ov. F. 3, 322: via nubila taxo, id. M. 4, 432: Tibris, id. ib. 14, 447: Arcas, dwelling in the infernal regions, Stat. Th. 4, 483.
      3. 3. Dark, of color: nubilus color margaritae, Plin. 9, 35, 54, § 108; Mart. 8, 51, 4.
  2. II. Trop.
    1. A. Beclouded, troubled: ita nubilam mentem Animi habeo, Plaut. Cist. 2, 1, 5: Mars nubilus irā, Stat. Th. 3, 230.
    2. B. Gloomy, sad, melancholy: toto nubila vultu, Ov. M. 5, 512: oculi hilaritate nitescunt et tristitiā quoddam nubilum ducunt, Quint. 4, 3, 27; cf. Plin. 2, 6, 4, § 13; Stat. S. 5, 3, 13: nubila tempora, Ov. Tr. 1, 1, 40; 1, 9, 6: nubila nascenti seu mihi Parca fuit, unfavorable, adverse, id. ib. 5, 3, 14.

nūbis, is, m., a cloud, v. nubes.

* nūbĭvăgus, a, um, adj. [nubes-vagor], wandering among the clouds: meatus, Sil. 12, 102.

nūbo, psi, ptum, 3, v. a. and n. (acc. to Prisc. p. 789 P., the ancients used the construction nubere aliquem; hence part. pass.: nuptus, a, um; v. fin.) [root in Sanscr. nabhas; Germ. Nebei; Gr. νέφος, νεφέλη; Lat.: nubes, nebula, nimbus; cf. νύμφη], to cover, veil.

  1. I. In gen. (very rare): jubet ut udae virgines nubant rosae. Auct. Pervig. Ven. 22: quod aqua nubat terram, Arn. 3, 118.
  2. II. In partic., of a bride: alicui, to cover, veil herself for the bridegroom, i. e. to be married to him; to marry, wed (class. and freq.); constr. with dat. or absol.: nuptam esse; also with cum; post-class. also with apud: quo illae nubent divites Dotatae? Plaut. Aul. 3, 5, 15: virgo nupsit ei, cui Caecilia nupta fuerat, Cic. Div. 1, 46, 104: deam homini nubere, Aug. Civ. Dei, 4, 27: locuples quae nupsit avaro, Juv. 6, 141; 591: regis Parthorum filius, quocum esset nupta regis Armeniorum soror, Cic. Fam. 15, 3, 1: AmphitruoQuicum Alcumenast nupta, Plaut. Am. prol. 99: dum cum illo nupta eris, id. As. 5, 2, 20: cum in familiam clarissimam nupsisses, Cic. Cael. 14, 34: in familiae luctum, id. Clu. 66, 188: ut una apud duos nupta esset, Gell. 1, 23, 8: si qua voles apte nubere, nube pari, Ov. H. 9, 32: posse ipsam Liviam statuere nubendum post Drusum, Tac. A. 4, 40: tu nube atque tace, Juv. 2, 61.
    In the sup.: nam quo dedisti nuptum, abire nolumus, Plaut. Stich. 1, 2, 83; cf.: uxor, invita quae ad virum nuptum datur, id. ib. 1, 2, 85: Mamilio filiam nuptum dat, Liv. 1, 49: ultro nuptum ire, Plaut. Cas. prol. 86: nuptum locare virginem, Ter. Phorm. 5, 1, 25: propinquas suas nuptum in alias civitates collocāsse, Caes. B. G. 1, 18: nuptum mitti, Sall. Fragm. ap. Arus. Mess.
    Impers. pass.: cujusmodi hic cum famā facile nubitur, Plaut. Pers. 3, 1, 58: praestruxit, hic quidem nubi, ubi sit et mori, Tert. c. Marc. 4, 38.
    Pers.: neque nubent neque nubentur, Vulg. Matt. 22, 30.
    1. B. Transf.
      1. 1. Of a man, to marry, be married (poet. and in post-class. prose): pontificem maximum rursus nubere nefas est, Tert. ad Uxor. 1, 7: nec filii sine consensu patrum rite et jure nubent, id. ib. 2, 11; Hier. Ep. 22, n. 19; Vulg. Luc. 20, 34: viri nupti, Varr. ap. Non. 480. 3.
        So, comically, of a man who is ruled by his wife, Non. 143, 24 sq.: uxorem quare locupletem ducere nolim, Quaeritis? uxori nubere nolo meae, will not be my wife’s wife, Mart. 8, 12, 2.
        Also of unnatural vice: nubit amicus, Nec multos adhibet, Juv. 2, 134; Mart. 12, 42; Lampr. Heliog. 10; Cod. Just. 9, 9, 31.
      2. 2. In mal. part.: haec cotidie viro nubit, Plaut. Cist. 1, 1, 45; cf. id. Cas. 2, 8, 45 sqq.; Mart. 1, 24, 4.
      3. 3. Of plants, to be wedded, i. e. tied to others: vites in Campano agro populis nubunt, Plin. 14, 1, 3, § 10: et te, Bacche, tuos nubentem junget ad ulmos, Manil. 5, 238: populus alba vitibus nupta, Plin. 18, 28, 68, § 266.
        Hence, nuptus, a, um, P. a., married, wedded: ex quā hic est puer et nupta jam filia, Cic. Sest. 3, 6.
        Subst.: nūpta, ae, f., a married woman, bride, wife: nova nupta, Ter. Ad. 4, 7, 33; Juv. 2, 120: pudica, Liv. 3, 45, 6; Ov. F. 2, 794: nupta virum timeat, id. A. A. 3, 613; Tac. G. 18; Sen. Contr. 3, 21, 9; Juv. 6, 269; 3, 45.
        Comically, in the masc.: novus nuptus, of a man married in jest as a woman to another man, Plaut. Cas. 5, 1, 6 (cited in Prisc. p. 789 P.).
        Transf.: nupta verba, which should not be spoken by the unmarried, Paul. ex Fest. p. 170 Müll.

nubs, is, f., v. nubes init.

nŭcālis, e, adj. [nux], like a nut (postclass.): palmulae nucales, Cael. Aur. Acut. 2, 37.

nŭcāmenta, ōrum, n. [nux] (things in the shape of nuts; hence), fir-cones, etc., Plin. 16, 10, 19, § 49.

* nŭcella, ae, f. dim. [nux], a little nut, Apic. ap. Barth. Adv. 34, 18.

Nūcĕrĭa, ae, f., the name of several cities.

  1. I. A city in Campania, with the appellation Alfaterna, the modern Nocera, Liv. 9, 41, 3; 23, 15; 27, 3; Cic. Agr. 2, 31, 86; id. Balb. 11, 28.
    Hence,
    1. B. Nūcĕ-rīnus (Nŭc-, Paul. Nol. Carm. 26, 517), a, um, adj., of or belonging to Nuceria, Nucerian: ager, Liv. 9, 38.
      In plur.: Nū-cĕrīni, ōrum, m., the Nucerians, Liv. 27, 3.
  2. II. A city in Umbria, now Nocera, whose inhabitants are called Nucerini Favonienses and Camelani, Plin. 3, 14, 19, § 114.

nŭcētum, i, n. [nux], a wood where nut-trees grow, Stat. S. 1, 6, 12; Tert. adv. Valent. 20.

nŭcĕus, a, um, adj. [nux], of a nut-tree: fibulae unde fiant, aridae iligneae, ulmeae, nuceae, ficulneae, etc., Cato, R. R. 31; id. ap. Plin. 16, 39, 75, § 193: virga nucea, Hier. Ep. 53, n. 8.

* nŭcĭfrangĭbŭlum, i, n. [nux-frango], qs. a nut-cracker, comically for a tooth, Plaut. Bacch. 4, 2, 16.

nŭcĭnus, a, um, adj. [nux], = nuceus, of a nut-tree (late Lat.): mensae, Schol. Juv. 11, 117: virga, Ambros. Jacob. 2, 4, 19.

nŭcĭpersĭcum, i, n. [nux-persicum], a peach grafted on a nut-tree, a nut-peach: persica, nucipersica, Mart. 13, 46 in lemm.

nŭcĭprūnum, i, n. [nux-prunus], a plum grafted on a nut-tree, a nut-plum, Plin. 15, 13, 12, § 41.

nū̆clĕātus, a, um, adj. [nucleus], having a kernel or stone, stoned: uva passa, nucleata, Scrib. Comp. 223 dub. (al. enucleata).

nū̆clĕo, āre, v. n. [nucleus], to become kernelly, hard: nucleantibus mamillis, Theod. Prisc. 4, 2.

nū̆clĕŏlus, i, m. dim. [nucleus], a little nut, Plin. Val. 1, 48.

nū̆clĕus (nŭcŭlĕus), i, m. [for nuculeus, from nux], a little nut.

  1. I. Lit.
    1. A. A nut; applied also to fruits resembling a nut: nucleus amygdalae, Plin. 15, 13, 12, § 42: avellanae, id. 37, 4, 15, § 56: pinearum nucum, id. 15, 10, 9, § 35; cf. pineus, Cels. 2, 22.
      Prov.: e nuce nuculeum qui esse vult, frangit nucem, he who would eat the kernel of a nut breaks the nut, i. e. he who desires an advantage should not shun the labor of earning it, Plaut. Curc. 1, 1, 55: nuculeum amisi, retinui pigneri putamina, I have lost the kernel and kept the shell, id. Capt. 3, 4, 122.
    2. B. The hard, uneatable kernel, the stone of fruits: nuculei olivarum, Plin. 37, 11, 73, § 188: persicorum, id. 23, 7, 67, § 132: cerasorum, id. 23, 7, 72, § 141: lignosus nucleus, id. 13, 19, 34, § 112: acini, id. 23, 1, 9, § 13.
  2. II. Transf.
    1. A. The kernel, the inner part, inside of a thing: nucleus gallae, Plin. 24, 4, 5, § 10: myrrhae, id. 12, 16, 35, § 70: allii, id. 19, 6, 34, § 111: conchae, pearls, id. 9, 35, 55, § 111.
    2. B. The kernel, i. e. the hardest, firmest, most solid part of a thing: pinguitudinis (terrae), Plin. 17, 6, 4, § 42: ferri, id. 34, 14, 41, § 144; 36, 25, 62, § 187: insuper ex testā nucleus inducatur, Vitr. 7, 1.

Nūcrae, ārum, f., a city of Italy (in Samnium or Campania), otherwise unknown. Sil. 8, 566.

1. nŭcŭla, ae, f. dim. [nux], a small nut, Plin. 15, 22, 24, § 87: nuculas Praenestinos antiqui appellabant, quod inclusi a Poenis Casilini famem nucibus sustentārunt, vel quod in earum regione plurima nux minuta nascitur, Paul. ex Fest. p. 172 and 173 Müll.; cf. Liv. 23, 19.

2. Nŭcŭla, ae, m., a Roman proper name, Lucil. ap. Cic. de Or. 2, 62, 253; Cic. Phil. 6, 5, 14; 8, 9, 26; 11, 6, 13.

nŭcuncŭlus, i, m. dim. [nux], perh. a kind of nut-cake, Not. Tir. p. 176.

nūdātĭo, ōnis, f. [nudo], a stripping naked, nakedness (post-Aug.), Plin. 28, 6, 19, § 69: femorum, Hier. Ep. 22, n. 8.

nūdē, adv., v. nudus fin.

nūdĭpĕdālĭa, ĭum, n. [nudipes].

  1. I. A religious procession of persons with bare feet, the barefoot festival, celebrated in seasons of great drought, to procure a fall of rain: cum stupet caelum et aret annus, nudipedalia denuntiantur, magistratus purpuras ponunt, fasces retro avertunt, precem indigitant, hostiam instaurant, Tert. Jejun. 16; id. Apol. 40; cf. Petr. 44; Sil. 3, 28.
  2. II. A going barefoot: nudipedalia exercere, Hier. in Ep. ad Galat. 4, 8.

nūdĭpēs, ĕdis, adj. [nudus-pes], barefoot, barefooted, Tert. Pall. 5.

nūdĭtas, ātis, f. [nudus] ( = γυμνότης, Gloss.), bareness, nakedness, exposure (late Lat.): pudere eum nuditatis suae coepit, Lact. 2, 12, 18: vestire pauperem sine suā nuditate, Sulp. Sev. Vit. Mart. 2, 2; Aug. Civ. Dei, 14, 17 init.: in fame et siti et nuditate, Vulg. Deut. 28, 48; ib Rom. 8, 35; ib. 2 Cor. 11, 27: capitis, Tert. de Virg. Vel. 12 ext.: patris, Lact. 2, 13, 5.

  1. B. Transf., bareness, want, Cod. Th. 9, 42, 13; cf. id. ib. 9, 42, c. 12.

nŭdĭus [num (i. e. nunc) and dius = dies; the ending accommodated to that of the following numeral], it is now the … day since, always in connection with ordinal numbers; as, nudius tertius, three days ago, the day before yesterday: nudius quartus, four days ago, etc.: nudius tertius videtur compositum ex nunc et die et tertio, Paul. ex Fest. p. 170 Müll.: heri et nudius tertius, Quartus, quintus, sextus, etc., Plaut. Most. 4, 2, 40: nam ego Lemno advenio Athenas nudius tertius, id. Truc. 1, 1, 74: nudius sextus quoi talentum mutuom dedi reposcam, id. Trin. 3, 2, 101; cf. Afran. ap. Charis. p. 192 P.: nudius tertius dedi ad te epistulam longiorem, Cic. Att. 14, 11, 1; here, nudius quintus natus quidem ille est, Plaut. Truc. 2, 6, 28: recordamini, qui dies nudius tertiusdecimus fuerit, Cic. Phil. 5, 1, 2: a nudius quartā die, Vulg. Act. 10, 30.

nŭdĭustertĭānus, a, um, adj. [nudius-tertianus], made three days ago, or the day before yesterday, M. Aur. ap. Front. Ep. ad M. Caes. 5, 59 Mai.; cf.: nudius tertianus, τριθημερινός, Gloss. Philox.

nūdo, āvi, ātum, 1, v. a. [nudus], to make naked or bare; to strip, bare, lay bare, expose to view, uncover (syn.: exuo, detego, revelo).

  1. I. Lit.
    1. A. In gen.: nudare inter cives corpora, Enn. ap. Cic. Tusc. 4, 33, 70 (Trag. v. 426 Vahl.): hominem nudari ac deligari jubet, Cic. Verr. 2, 5, 62, § 161: nudatum caput, Verg. A. 12, 312: duros nudantia dentes, Lucr. 5, 1064; Quint. 11, 3, 81: gladios, Liv. 28, 33: telum nudatum vaginā, Nep. Dat. 11, 4: viscera, Verg. A. 1, 211: crura, id. G. 2, 7; Tac. A. 6, 33: si interrupto nudaret gurgite pontum, Tib. 4, 1, 75: nudata cacumina silvae Ostendunt, Ov. M. 1, 345: ubera, id. ib. 10, 391: tertia nudandas acceperat area messes, i. e. to be threshed out, id. F. 3, 557.
    2. B. In partic.
      1. 1. In milit. lang., to leave uncovered, leave exposed or defenceless, to expose a place to the enemy: latera sua, Liv. 1, 27: murus nudatus defensoribus, Caes. B. G. 2, 6; Liv. 21, 11: collis nudatus hominibus, Caes. B. G. 7, 44: neque sibi nudanda litora existimabant, id. B. C. 3, 15: ne castra nudentur, id. B. G. 7, 70: praesidiis nudatus, Sall. J. 88, 4; Liv. 30, 2, 5: terga fugā nudant, Verg. A. 5, 586.
      2. 2. Pregn., to strip, spoil, plunder: spoliavit nudavitque omnia, Cic. Verr. 1, 5, 14: agros nudare populando, Liv. 44, 27: opibus, id. 42, 50: quem praeceps alea nudat, Hor. Ep. 1, 18, 21: moveat cornicula risum Furtivis nudata coloribus, id. ib. 1, 3, 19: nec nuder ab illis, Ov. Tr. 1, 6, 7.
  2. II. Trop.
    1. A. To lay bare, expose: te evolutum illis integumentis dissimulationis tuae nudatumque perspicio, Cic. de Or. 2, 86, 350: vis ingenii etiamsi hac scientiā juris nudata sit, id. ib. 1, 38, 172.
    2. B. To lay bare, make visible, expose, betray, disclose: defectionem, Liv. 35, 32: nec illi primo statim creati nudare, quid vellent, id. 24, 27: fama equestris pugnae nudavit voluntates hominum, id. 42, 63: ne poena ejus consilia adversus Romanos nudaret, id. 40, 24: animos, id. 33, 21; Hor. S. 2, 5, 47: ingenium res Adversae nudare solent, celare secundae, id. ib. 2, 8, 74: alicui amorem, Tib. 4, 7, 2.
    3. C. To deprive of, strip of: nudata omnibus rebus tribunicia potestas, Caes. B. C. 1, 7: nudatos opere censorio aut sententiā judicum de ambitu condemnatos restituit, those who had been stripped by the censor of their rights and privileges, Suet. Caes. 41 (al. notatos): cum tuo exercitusque tui praesidio nudatam Italiam viderint, Liv. 28, 42.

* nūdŭlus, a, um, adj. dim. [nudus], naked, bare: loca nudula, Hadr. Carm. ap. Spart. Hadr. 25.

nūdus, a, um, adj. [for nugdus; root nag-, nig-, to make bare; Sanscr. nagna, naked; cf. Germ. nackt; Eng. naked], naked, bare, unclothed, uncovered, exposed.

  1. I. Lit.
    1. A. In gen.: membra nuda dabant terrae, Lucr. 5, 970 Lachm. N. cr. (not nudabant): tamquam nudus nuces legeret, in ventrem abstulisse, Cic. de Or. 2, 66, 265: nudus membra Pyracmon, Verg. A. 8, 425: nuda pedem, Ov. M. 7, 183: capite nudo, bareheaded, Sall. J. 94, 1: pedibus nudis, Hor. S. 1, 8, 24: costae nudae tegmine, Sil. 5, 449.
      Esp., without the toga, in one’s tunic: nudus ara, sere nudus, Verg. G. 1, 299; Petr. 92; Aur. Vict. Vir. Illustr. 17; cf. Drak. ad Liv. 3, 26, 9.
      Unarmed, unprotected: in maximo metu nudum et caecum corpus ad hostes vortere, his defenceless back, Sall. J. 107, 1; Liv. 5, 45, 3.
      Prov.: vestimenta detrahere nudo, i. e. to get something out of one who has nothing, or to draw blood from a stone, Plaut. As. 1, 1, 79.
      Of things: silex nuda, not covered with turf, Verg. E. 1, 15: ensis, id. A. 12, 306: sedit humo nudā, Ov. M. 4, 261: et quodcumque jacet nudā tellure cadaver, on the bare ground, unburied, Luc. 6, 550; so of unburied bodies, id. 8, 434; Stat. Th. 8, 73: nudum nemus, leafless, Sen. Herc. Oet. 281.
          1. (β) With gen.: loca nuda gignentium, bare of vegetation, Sall. J. 79, 6: nudus Arboris Othrys, Ov. M. 12, 512.
    2. B. In partic.
      1. 1. Stripped, spoiled, vacant, void, deprived, or destitute of, without.
          1. (α) With abl.: urbs nuda praesidio, Cic. Att. 7, 13, 1: praesidiis, Liv. 29, 4, 7: nudus agris, nudus nummis, Hor. S. 2, 3, 184: nudum remigio latus, id. C. 1, 14, 4; Sil. 16, 46.
          2. (β) With ab: Messana ab his rebus sane vacua atque nuda est, Cic. Verr. 2, 4, 2, § 3.
          3. (γ) With gen.: mors famae nuda, Sil. 4, 608.
          4. (δ) Absol.: heri quod homines quattuor In soporem conlocāstis nudos, Plaut. Am. 1, 1, 147: partem istam subselliorum nudam atque inanem reliquerunt, Cic. Cat. 1, 7, 16.
      2. 2. Poor, needy, destitute, forlorn: quem tu semper nudum esse voluisti, Cic. Fl. 21, 51: senecta, Ov. H. 9, 154: senectus, Juv. 7, 35: quis tam nudus, ut, etc., id. 5, 163: sine amicis, sine hospitibus, plane nudum esse ac desertum, Cic. Verr. 2, 4, 66, § 148.
  2. II. Transf.
    1. A.
      1. 1. In gen., bare, mere, pure, simple, sole, alone, only: nuda ista si ponas, judicari qualia sint non facile possim, Cic. Par. 3, 2, 24: ira Caesaris, Ov. Tr. 3, 11, 17: locorum nuda nomina, Plin. 3, praef. § 2: virtus nudo homine contenta est, Sen. Ben. 3, 18, 2: nuda rerum cognitio, Plin. Ep. 5, 8, 4: nuda virtus, Petr. 88: nudā manu captare fontem, i. e. without a cup, Sen. Hippol. alt. 519.
        So freq. in jurid. Lat.: nudo animo adipisci quidem possessionem non possumus: retinere tamen nudo animo possumus, Paul. Sent. 5, tit. 2: etiam nudus consensus sufficit obligationi, Dig. 44, 7, 51; Gai. Inst. 3, 154.
      2. 2. Esp., in phrases.
          1. (α) Nudum pactum, a bare agreement, i. e. a contract without consideration: ex nudo enim pacto inter cives Romanos actio non nascitur, Paul. Sent. 2, 14, 1.
          2. (β) Nudum jus, an unexecuted right: qui nudum jus Quiritium in servo habet, is potestatem habere non intellegitur, Gai. Inst. 1, 54; 3, 166.
    2. B. In partic.
      1. 1. Simple, unadorned: Commentarii (Caesaris) nudi sunt, recti et venusti, omni ornatu orationis tamquam veste detractā, Cic. Brut. 75, 262: brevitas nuda atque inornata, id. de Or. 2, 84, 341: quoniam dicendi facultas non debeat esse jejuna atque nuda, id. ib. 1, 50, 218: nuda et velut incompta oratio, Quint. 8, 6, 41; cf. id. 2, 4, 3; Ov. A. A. 3, 747: sedit humo nudā, nudis incompta capillis, Ov. M. 4, 261.
      2. 2. Undisguised, unadorned, not veiled or obscured: veritas, Hor. C. 1, 24, 7: nudissima veritas, Cael. Aur. Chron. 1, 5, 176: simplex ac nuda veritas, Lact. 3, 1, 3: nuda verba, unveiled, i. e. obscene words, Plin. Ep. 4, 14, 4.
        Hence, adv.: nūdē, nakedly, simply (post-class.): aliquid tradere breviter ac nude, Lact. 3, 1, 11.

nūgācissĭmē, adv., v. nugax fin.

nūgācĭtas, ātis, f. [nugae], a trifling playfulness, drollery (late Lat.), Aug. Ep. 67; id. de Musica, 6 init.

nūgae, ārum, f. [etym. dub.; old form naugae; cf.: naucum, nux], jokes, jests, idle speeches, trifles, trumpery, nonsense (syn. ineptiae).

  1. I. Lit.: aufer nugas, away with your jesting, Plaut. Truc. 4, 4, 7: nugas postulare, id. Trin. 2, 4, 40; id. Truc. 2, 1, 20; id. Merc. 2, 4, 1: huncine hominem tantis delectatum esse nugis? Cic. Div. 2, 13, 30.
    Hence, nugas agere, to play the fool: nisi argentum dederit, nugas egerit, Plaut. Men. prol. 54; so, maximas nugas agis, id. As. 1, 1, 78; and ellipt. without ago: quo illum sequar? in Persas? nugas, nonsense! id. Pers. 4, 7, 7; id. Most. 5, 1, 38.
    Of verses, trifles: nescio quid meditans nugarum, Hor. S. 1, 9, 2; cf. Cat. 1, 4; Mart. 9, 1, 5 (cf. also: versūs et cetera ludicra, Hor. Ep. 1, 1, 10).
    Of the songs of hired female mourners at a funeral: haec sunt non nugae: non enim mortualia, Plaut. As. 4, 1, 63.
    Acc. to Nonius, Plautus called women’s finery nugae, Non. 144, 30; v. nugivendus.
  2. II. Transf. (abstr. pro concreto), jesters, jokers, droll fellows: amicos habet meras nugas, Cic. Att. 6, 3, 5: ego Hephaestum … Niciam, ego nugas maximas omni meā comitate sum complexus, id. Q. Fr. 1, 2, 2 comites Graeculi, quocumque ibat: tum in comitatu nugarum nihil, id. Mil. 21, 55.

nūgālis, e, adj. [nugae], frivolous, trifling, worthless, empty (post-class.): theoremata, Gell. 1, 2, 6; Mart. Cap. 1, § 2 Kopp (al. nugalas): scholica quaedam, id. 4, 1, 1; 7, 17, 3: illa olim nugalia conscripsi, trifles, bagatelles, Front. de Fer. Als. 3 Mai.

nūgālĭtas, ātis, f. [nugalis], foolery, nonsense: nugalitas, σαπρότης, Gloss. Philox.: nugalitas, φλυαρότης, Gloss. Lat. Graec.

nūgāmenta, ōrum, n. [nugae], trifles, trash, App. M. 1, p. 113, 31; cf.: nugamenta, ὑθλήματα, Gloss. Lat. Graec.

nūgas, v. nugax init.

nūgātor, ōris, m. [nugor],

  1. I. a jester, joker, babbler, trifler, silly person; hence, too, a braggart, a swaggerer: illic nugator nili, non nauci’st homo, Enn. ap. Paul. ex Fest. s. v. naucus, p. 166 Müll. (Com. v. 10 Vahl.); Lucil. ap. Non. 35, 24; Plaut. Trin. 4, 2, 91; 5, 2, 14: nimius, id. Capt. 2, 2, 25: vae tibi nugator! id. Mil. 4, 2, 86: non vero tam isti (lacerti), quam tu ipse nugator, Cic. Sen. 9, 27: neque in istum nugatorem, tamquam in aliquem testem, invehar, id. Fl. 16, 38; Liv. 38, 56: homo nihili et nugator, Gell. 15, 2, 2: iste nugator libellus, Aus. Idyll. 11 praef.: cessas nugator? Pers. 5, 127.
  2. II. Perh., a debauchee, Prud. Cath. 2, 29.

nūgātōrĭē, adv., v. nugatorius fin.

nūgātōrĭus, a, um, adj. [nugator], trifling, worthless, useless, futile, nugatory: nugatoriae artes, i. e. lies, Plaut. Trin. 4, 2, 2: boves Ligustici, worthless, useless, Varr. R. R. 2, 5, 9; so, unguentum, id. L. L. 7, § 64 Müll.: ad probandum res infirma nugatoriaque, Cic. Caecin. 23, 64: illud valde leve est ac nugatorium, id. Fam. 11, 2, 3: in malā nugatoriāque accusatione, id. Rosc. Am. 15, 42: genus argumentationis, not to the point, Auct. Her. 2, 20, 31: genus deorum, Aug. Civ. Dei, 4, 27.
As subst.: nū-gātōrĭus, ii, m., a worthless fellow, nugatorium vocant, Sen. Ep. 36, 2.
Hence, adv.: nūgātōrĭē, triflingly, frivolously: tenuiter et nugatorie respondere, Auct. Her. 4, 36, 48.

nūgātrix, īcis, adj. [nugator], trifling, frivolous: nugatrix acies, i. e. luxurious, Prud. Psych. 433.

nūgax, ācis (collat. form indecl. ‡ nugas, σαπρός, Gloss. Philox.; so, ‡ nugas, inutilis, Gloss. Vet.; cf. Don. p. 1749 P.; Charis. p. 1; 15; 22; 120 ib.; Diom. p. 286 P.; Prisc. p. 649; 701 ib.; Val. Prob. 1464 and 1478 ib.), adj. [nugor], jesting, trifling, frivolous, Varr. ap. Non. 355, 22: qui tam nugax esset, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 15, 1: nugax es, Petr. 52; Ambros. Ep. 58, 6 ext.
Adv.
only sup.: nūgācissimē (-sŭmē), in the most trifling manner, Plaut. Trin. 3, 3, 90.

nūgī̆gĕrŭlus, i, v. nugivendus.

Nūgĭpălamlŏquĭdes, is, m. [nugaepalam-loqui], a public talker of nonsense, a comically formed name, Plaut. Pers. 4, 6, 21 Ritschl N. cr.

nūgĭvendus, i, m. [nugae-vendo], a dealer in female finery: ubi nugivendis res solutast omnibus, Plaut. Aul. 3, 5, 51: nugivendos Plautus dici voluit omnes eos qui aliquid mulieribus vendant. Nam omnia quibus matronae utuntur nugas voluit adpellari, Plautus in Aulularia, etc.; Non. 144, 29 sq. (But the best MSS. of Plautus read nugigerulis, Wagn. ad loc.)

nūgo, ōnis, m. [nugae], a buffoon, trifler, worthless fellow (Appuleian): nugo et corruptor, App. M. 5, p. 172, 2: nugonem castigare, id. ib.

nūgor, ātus, 1, v. dep. n. [id.].

  1. I. To jest, trifle, play the fool, talk nonsense ( = φλυαρεῖν; syn. ludo): Democritus non inscite nugatur, ut physicus, Cic. Div. 2, 13, 30: cum aliquo, Hor. S. 2, 1, 73; cf. id. Ep. 2, 1, 93.
  2. II. To trick, cajole, cheat: nugatur sciens, Plaut. Cas. 5, 4, 11: non mihi nugari potes, id. Ep. 3, 4, 42; id. Trin. 4, 2, 55.

nūgŭlae, ārum, f. dim. [nugae], jokes, jests, trifles: nugulas ineptas aggarrire, Mart. Cap. 1, p. 1 Grot. (dub.; Kopp: nugales ineptias, § 2).

Nuithōnes, um, m., a Germanic people near the Elbe, Tac. G. 40.

nullā-tĕnus [cf. eā-tenus, etc.], adv., in nowise, by no means (post-class.): immortalitatis sedem nullatenus obtinebis, Mart. Cap. 2, § 135; Cod. Just. 8, 10, 12, § 3.

nullĭbi, adv. [nullus-ibi], nowhere (postclass.), Vitr. 7, 1, 4 (dub.); cf. οὐδαμῶς, nullibi, Gloss. Gr. Lat.

nullĭfĭcāmen, ĭnis, n. [nullifico], a despising, contempt (eccl. Lat.): nullificamen populi, Tert. adv. Marc. 3, 7, and 17, from Psalm 21, 7.

nullĭfĭcātĭo, ōnis, f. [nullifico], a despising, contempt (eccl. Lat.): quae ignominia? quae nullificatio? Tert. adv. Marc. 4, 14 fin.

nullĭfĭco, āre, v. a. [nullus-facio], to esteem lightly; to despise, contemn (eccl. Lat.), Tert. adv. Psych. 15; Hier. Ep. 135.

nullus, a, um, (gen. m. nulli, Plaut. Ps. 4, 7, 99 Ritschl; Ter. And. 3, 5, 2; Cic. Rosc. Com. 16, 48; gen. f. nullae, Plaut. Mil. 3, 1, 207; v. Ritschl ad h. l.; dat. m. nullo, Caes. B. G. 6, 13; dat. f. nullae, Prop. 1, 20, 35; and cf. Cato ap. Prisc. p. 694 P.; Caecil. ib. p. 678; gen. usu. nullīus, but nullĭus, Lucr. 1, 224; 926; 4, 1; Hor. Epod. 16, 61; id. Ep. 1, 1, 14), adj. [ne-ullus], not any, none, no.

  1. I. In gen.: semita nulla. Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 44 Vahl.): nulla videbatur aptior persona, Cic. Lael. 1, 4: praecepta, id. Off. 1, 37, 132: lites, id. de Or. 1, 26, 118: elephanto beluarum nulla prudentior, id. N. D. 1, 35, 97: nullo pacto, id. Mur. 13, 28: nullo certo ordine, Caes. B. G. 2, 11: nullo discrimine, Verg. A. 1, 574: aliter sine populi jussu nulli earum rerum consuli jus est, no consul has the right, Sall. C. 29, 3 (al. nullius): nulla verius quam ubi ea cogitentur, hostium castra esse, Liv. 22, 53, 8 Weissenb. (al. nullo): nullum meum minimum dictum, not the slightest word on my part, id. Fam. 1, 9, 21: nullusdum, none as yet: nulladum via, Liv. 5, 34; 29, 11: nulli rei esse, to be good for nothing: nequam hominem dixerunt nulli rei, neque frugis bonae, Gell. 7, 11, 1; 13, 30, 3: nullius partis esse, on neither side, Asin. Poll. ap. Cic. Fam. 10, 31, 2.
    1. B. Subst.: nullus, ī̆us, m., for nemo, no one, nobody (rare in Cic.): Pi. Qui scire possum? Chry. Nullus plus, Plaut. Bacch. 2, 2, 12: sunt nulli, Cic. Off. 1, 37, 132: ut nullo egeat, id. Lael. 9, 30: ego quidem nulli vestrum deero, Liv. 6, 18, 8: nulli ea placere sententia, id. 37, 15, 1: ab nullo repetere beneficia, Sall. J. 96, 2: aut nullo aut quam paucissimis praesentibus, id. ib. 109, 1: nullo poscente, Verg. G. 1, 128: nullo hostium sustinente novum ac velut infernum aspectum, Tac. G. 43: a nullo ante nos prodita, Plin. 18, 28, 69, § 279: nullus denique tam abjectae condicionis fuit, cujus, etc., Suet. Calig. 35: hoc nullus nisi arte assequi potest, Quint. 8 prooem. § 16: nulli non parta libertas est, Curt. 5, 8, 14.
      Fem.: nulla, ī̆us, Plaut. Aul. 3, 5, 24; Ter. Heaut. 5, 3, 20; Prop. 2, 3, 1; 3, 24 (31), 41; Ov. R. Am. 747; Just. 28, 4, 4.
      In plur. (rare): nam, reor, nullis, si vita longior daretur, posset esse jucundior, Cic. Tusc. 1, 39, 93: nullis adversus Romanos auxilia denegabant, Hirt. B. G. 8, 45, 1: nullis defendentibus, Nep. Them. 4, 1: nullis magis opus esse magistris vivendi quam plerisque qui, etc., Lact. 3, 15, 10; Verg. G. 2, 10; Sen. Ep. 73, 1; Tac. A. 2, 77 fin.; id. H. 2, 20: nulli duo, not two, no two: nullas duas in tot milibus hominum indiscretas effigies exsistere, Plin. 7, 1, 1, § 8; so, ita fit, ut nulli duo concinant, id. 3, 1, 3, § 16: nullus alter, nullus unus, no other, no one: scelestiorem nullum illuxere alterum, Plaut. Bacch. 2, 3, 22: nullā re unā magis oratorem commendari, quam, etc., Cic. Brut. 59, 216; cf.: ut unum signum Byzantii ex maximo numero nullum haberent, id. Prov. Cons. 4, 7: nullus non, every: nullā rerum suarum non relictā inter hostes, Liv. 8, 26: nullo non se die extulit, Sen. Ep. 12, 8; Suet. Caes. 76: non nullus; v. nonnullus.
      In the neutr., nul-lum, nullī̆us, nothing (rare for nihil): Grai praeter laudem nullius avari, Hor. A. P. 324: nullius acrior custos, quam libertatis fuit, Flor. 1, 26: nullo sibi relicto praeter querelas, etc., Amm. 14, 1, 4: nullum magnum quod extremum est, Sen. Ep. 4, 3: nullo magis studia, quam spe gaudent, Quint. 2, 4, 43.
      Abl. nullo, for nullā re (post-Aug.): nullo magis exterritus est quam quod, etc., Tac. A. 3, 15: nullo magis Caesarem Augustum demeruit, Sen. Ben. 2, 25, 1: deus nullo magis hominem separavit a ceteris animalibus quam dicendi facultate, Quint. 2, 16, 12; 2, 4, 13; 5, 14, 14.
    2. C. (Mostly conversational.) Nullus, = non, not, not at all: at tu edepol nullus creduas, Plaut. Trin. 3, 1, 5; id. Rud. 4, 4, 91: is nullus venit, id. As. 2, 4, 2: memini, tametsi nullus moneas, Ter. Eun. 2, 1, 10; id. Hec. 1, 2, 3 (cf. II. C. infra): Philotimus non modo nullus venit, sed, etc., Cic. Att. 11, 24, 4: Sextus ab armis nullus discedit, id. ib. 15, 22; cf. id. ib. 15, 29, 1: nolite arbitrari, me, cum a vobis discessero, nusquam aut nullum fore, id. Sen. 22, 79: hereditas quae nulla debetur, id. Verr. 2, 2, 17, § 44; id. Rosc. Am. 44, 128.
  2. II. In partic.
    1. A. Of no account or moment, insignificant, trifling: igitur tu Titias et Appuleias leges nullas putas? Cic. Leg. 2, 6, 14: nullum vero id quidem argumentum est, id. Tusc. 2, 5, 13: sed vides nullam esse rem publicam, nullum senatum, etc., id. Q. Fr. 3, 4, 1; Nep. Phoc. 1, 2: in his tam parvis atque tam nullis, Plin. 11, 2, 2, § 2: alia fuere, quae illos magnos fecere, quae nobis nulla sunt, Sall. C. 52, 21.
    2. B. Null, of no value: ut sine his studiis vitam nullam esse ducamus, Cic. de Or. 2, 5, 20; Luc. 1, 589.
    3. C. Nullus sum, I am lost, undone, it’s all over with me (ante-class.): si id factum est, ecce me nullum senem, Plaut. Cas. 2, 4, 26; cf. id. Most. 2, 1, 41; id. Merc. 1, 2, 52; 104: nullu’s, Geta, nisi, etc., Ter. Phorm. 1, 4, 1; cf. id. And. 3, 4, 20.

num, adv. [an acc. m., of which nam is the acc. f.], an interrog. particle, usually implying that a negative answer is expected.

  1. I. In a direct interrogation (no corresp. term in English).
          1. (α) Num esse amicum suspicari visus est? Plaut. Merc. 1, 2, 102; Ter. And. 2, 2, 29: num igitur tot ducum naufragium sustulit artem gubernandi? aut num imperatorum scientia nihil est, quia, etc., Cic. Div. 1, 14, 24: num exspectatis, dum L. Metellus testimonium dicat? id. Verr. 2, 3, 53, § 122; id. Rep. 1, 11, 17: num barbarorum Romulus rex fuit? id. ib. 1, 37, 58.
          2. (β) Followed by an, contmuing the inquiry: num furis, an prudens ludis me obscura canendo? Hor. S. 2, 5, 58: num iratum timemus Jovem? … an ne turpiter faceret, Cic. Off. 3, 28, 102.
          3. (γ) Esp., with quis, quando ( = aliquis, aliquando): numquis hic est? nemo est, Ter. Eun. 3, 5, 1: num quae trepidatio? num qui tumultus? Cic. Deiot. 7, 20: num quando perditis civibus vexillum defuturum putatis? id. Phil. 5, 11, 29.
          4. (δ) Num quid (also numquid) vis? do you wish any thing further? is there any thing else? a very common form of leave-taking, Plaut. Am. 1, 3, 44; 46; 3, 3, 15 et saep.; cf. Ter. Eun. 2, 3, 49 Don.; Cic. Att. 6, 3, 6; 5, 2, 2; Liv. 6, 34, 7; for which, also: numquid me vis? Plaut. Cist. 1, 1, 119; id. Mil. 2, 6, 92; and elliptically: numquid me? Plaut. Poen. 3, 6, 6.
            (ε) Numquid is also used adverbially; v. numquid.
            (ζ) Joined to nam and ne numnam, numne, in anxious and surprised inquiry: eho numnam hic relictus custos? Ter. Eun. 2, 2, 55: numne vis me ire ad cenam? Plaut. Truc. 2, 6, 65: deum ipsum numne vidisti? Cic. N. D. 1, 31, 88; id. Lael. 11, 36 (so B. and K., Halm. But Ritschl, Opusc. 2, 248, denies the Latinity of the form numne; cf. Hand, Turs. 4, 79; and, contra, Rib. Lat. Part. p. 13).
  2. II. In an indirect interrogation, whether: quaero, num aliter ac nunc eveniunt, evenirent? Cic. Fat. 3, 6: videte, num dubitandum vobis sit, omni studio ad id bellum incumbere, id. Imp. Pomp. 7, 19: jusserunt speculari, num sollicitati animi sociorum essent, Liv. 42, 19: exsistit hoc loco quaedam quaestio subdifficilis: num quando amici novi, digni amicitiā veteribus sint anteponendi, Cic. Lael. 19, 67; so, num quando, id. Phil. 5, 11, 29; id. Vatin. 6, 17: num quis, id. Att. 13, 8; id. Clu. 38, 105; id. Off. 1, 3, 7: videamus ergo, num expositio haec longior demum esse debeat, whether this explanation should not be a little longer still, Quint. 4, 2, 79: consultus, num etvellet, whether he did not also wish, Suet. Aug. 18.

Nŭma, ae, m., a Roman proper name.

  1. I. Numa Pompilius, the second king of Rome, Liv. 1, 18 sq.; Cic. Rep. 2, 13, 25; 2, 18, 33; Ov. F. 2, 69; id. ib. 3, 305 sqq.; Juv 3, 16; 8, 156 al.
  2. II. Numa Marcius (Martius), a Sabine, a friend of the former and high-priest, Liv. 1, 20; Tac. A. 6, 11.

Nŭmāna, ae, f.,

  1. I. a sea-coast town in Picenum, now Umana, Plin. 3, 13, 18, § 111; Sil. 8, 433; Mel. 2, 4, 6.
    Hence,
  2. II. Nŭ-mānas, ātis, adj., Numanian, Inscr. Grut. 446, 1 and 2; Inscr. Don. cl. 5, n. 1.

Nŭmantĭa, ae, f.,

  1. I. a city in Hispania Tarraconensis, captured and destroyed by Scipio Africanus the Younger, now Garray, Liv. Ep. 47; 54 sq.; Cic. Off. 1, 11, 35; Flor. 2, 18; Eutr. 4, 17; Mel. 2, 6, 4.
    Hence,
  2. II. Nŭmantīnus, a, um, adj., Numantine. De Numantino foedere, made by C. Mancinus, but not ratified by the Senate, Cic. Rep. 3, 18, 28; id. Fin. 2, 17, 54.
    Subst.: Nŭ-mantīnus, i, m., a surname given to Scipio Africanus, as the taker of Numantia; cf. Ov. F. 1, 596.
    In plur. Nŭ-mantīni, ōrum, m., the Numantines, Juv. 8, 11; Liv. Ep. 59.

nūmārĭus, v. nummarius.

Nŭmānus, i, m., a Rutulian, surnamed Remulus, Verg. A. 9, 592.

nūmātĭo, v. nummatio.

nūmātus, v. nummatus.

numella, ae, f., a kind of shackle or fetter, for crimmals, slaves, and cattle: numella genus vinculi, quo quadrupedes deligantur, solet autem ea fieri nervo, aut corio crudo bovis, ut plurimum, Paul. ex Fest. p. 173 Müll.; less trust worthy is the explanation of Nonius: numellae machinae genus ligneum ad discruciandos noxios paratum, quo et collum et pedes immittunt. Plautus Asinaria (3, 2, 5): nervos, catenas, carcerem, numellas, pedicas, boias, Non. 144, 25 sq.; Col. 7, 8, 6: ubi potest etiam numella fabricari, ut, etc., id. 6, 19, 2 (al. numelli; al. numellae).

numellus, i, m., v numella fin.

nūmen, ĭnis, n. [for nuimen, root nu-; Gr. νεύω, nod; Lat. nuo in re-nuo, etc], prop., a nodding with the head, a nod: numen quasi nutus dei ac potestas dicitur, Paul. ex Fest. p. 173 Müll.
Hence, trop., a nod, i. e. command, will.

  1. * I. In gen.: ad numen mentis momenque moveri, Lucr. 3, 144 (but id. 2, 632, and 4, 179, the correct reading is momine, v. Lachm.).
  2. II. In partic., the divine will, the will or power of the gods, divine sway (the class. signif. of the word): numen dicunt esse imperium, dictum ab nutu: numina sunt, quojus imperium maximum esse videatur, Varr. L. L. 7, § 85 Müll.: deo, cujus numini parent omnia, Cic. Div. 1, 53, 120: multa saepe prodigia vim ejus (Cereris) numenque declarant, id. Verr. 2, 4, 49, § 107: di inmortales suo numine atque auxilio sua templa atque urbis tecta defendunt, id. Cat. 2, 13, 29: numen interdictumque deorum immortalium, id. Pis. 21, 48: nox et Diana, Nunc, nunc adeste, nunc in hostiles domos Iram atque numen vertite, Hor. Epod. 5, 54.
    To Fortune: nullum numen abest, si sit prudentia, Juv. 10, 365.
    Hence, transf., of the will, might, authority of powerful persons: flectere tenta Caesareum numen, numine, Bacche, tuo, Ov. Tr. 5, 3, 45; cf. id. P. 4, 13, 24: annuite, Patres Conscripti, nutum numenque vestrum invictum Campanis, Liv. 7, 30; cf.: quanta potestas, quanta majestas, quantum denique numen, sit historiae, Plin. Ep. 9, 27, 1.
    1. B. Godhead, divinity, deity, divine majesty, etc.: numina Palladis, Verg. A. 3, 543: per Dianae numina, Hor. Epod. 17, 3: venerantur numina nymphae, Mygdonidesque nurus, Ov. M. 6, 44: audispositas ut glaciet nives Puro numine Juppiter, Hor. C. 3, 10, 8.
      Concr., a divinity, deity, a god, goddess: caeleste numen, Liv. 1, 21, 1; Val. Max. 2, 4, 4; 5, 1, 3; Amm. 19, 1, 4: summum, Sen. Q. N. 7, 30, 4; Amm. 15, 8, 9; 17, 7, 3 al.: templa et effigies numinum, Tac. A. 1, 10; 1, 73; 3, 71; 15, 45; Suet. Calig. 22: nos magna precati Numina, Verg. A. 3, 634: si quem Numina laeva sinunt, id. G. 4, 7: promissaque numine firmat, i. e. by calling a god to witness, by an oath, Ov. M. 10, 430: vadimus immixti haud numine nostro, the divinity not with us, Verg. A. 2, 396, cf. sqq.: hospes numinis Idaei, Juv. 3, 138: in contumeliam numinum, Plin. Pan. 11: Titus numinibus aequatus est, id. ib. 35: numinis loco habere, Tac. G. 8: numina quibus sacrificabat, Val. Max. 5, 10, ext. 2: ea numina, i. e. Apollo and Diana, Tac. A. 3, 61; Plin. 4, 7, 12, § 25; 18, 13, 35, § 132.
      Of the manes of a beloved person: juro per illos manes, numina mei doloris, Quint. 6 prooem. § 10 Spald.

nŭmĕrābĭlis, e, adj. [numerus], that can be numbered or counted, numerable (poet. and very rare): calculus, Ov. M. 5, 588: populus utpote parvus, easily numbered, Hor. A. P. 206.
Hence, nŭmĕrābĭlĭ-ter, adv., Ps.-Aug. Spec. 20.

nŭmĕrālis, e, adj. [numerus], of or belonging to number, numeral: numerale nomen, in gram., a numeral, Prisc. pp. 579 and 581 P.

Nŭmĕrārĭa ae, f. [numerus], Arithmetic, personified, the genius of number, Mart. Cap. 7, § 802.

nŭmĕrārĭus, ii, m. [numerus].

  1. I. An arithmetician, Aug. in Psa. 146, § 11; id. Lib. Arb. 2, 11.
  2. II. An accountant, keeper of accounts: numerarii vocati sunt, qui publicum nummum aerariis inferunt, Isid. Orig. 9, 4; Amm. 19, 9; Sid. Ep. 1, 11; 2, 1; 5, 7; Cod. Just. 12, tit. 50: De numerariis, actuariis, etc.

nŭmĕrātĭo, ōnis, f. [numero], a counting out, paying, payment (post-Aug.): ubi numeratio exigetur, Col. 1, 8, 13; 11, 1, 24: ab isto fiet numeratio, Sen. Ep. 18, 4; 26, 8: numeratio pecuniae rei, non litterarum, facit obligationem, Gai. Inst. 3, 131 sq.

nŭmĕrātor, ōris, m. [numero], a counter, numberer (late Lat.): numerator siderum, Aug. Conf. 5, 4.

nŭmĕrātus, a, um, Part. and P. a., from numero.

Nŭmĕrĭa, ae, f. [numerus].

  1. I. The goddess of counting: Numeria, quae numerare doceat, Aug. Civ. Dei, 4, 11.
  2. II. The goddess of speedy birth, Varr. ap. Non. 352, 31 sq.

* 1. nŭmĕrĭus, a, um, adj. [numerus], of or belonging to number, numeral: aestimatio, Jul. Val. Res Gest. Alex. M. 3, 58 Mai.

2. Nŭmĕrĭus, ii, m., abbrev. N., a Roman praenomen: qui celeriter erant nati, fere Numerios praenominabant, Varr. ap. Non. 352, 29. Concerning the introduction of this praenomen into the Fabian gens, v. Paul. ex Fest. p. 170 Müll. So, Numerius (abbrev. N.) Fabius Buteo, Liv. 41, 28: N. Fabius Vibulanus, a consul, id. 4, 43: Numerius, Numestius, Cic. Att. 2, 22, 7; 24, 1, 5.
(Fem. Numeria was not in use, Varr. L. L. 9, § 55 Müll.)

3. Nŭmĕrĭus, a,

  1. I. the name of a Roman gens. So, Q. Numerius Rufus, a tribune of the people, A. U. C. 697, an enemy of Cicero, Cic. Sest. 33, 72; 38, 82; 43, 94.
    Hence,
  2. II. Nŭmĕrĭānus, a, um, adj., of or belonging to a Numerius, Numerian: raudusculum, Cic. Att. 7, 2, 7.

1. nŭmĕro, āvi, ātum, 1, v. a. [numerus], to count, reckon, number (syn. recenseo).

  1. I. Lit.: si singulos numeremus in singulas (civitates), Cic. Rep. 3, 4, 7: ea, si ex reis numeres, innumerabilia sunt; si ex rebus, modica, id. de Or. 2, 32, 137: numerare per digitos, Ov. F. 3, 123: votaque pro dominā vix numeranda facit, that can hardly be counted, almost innumerable, Tib. 4, 4, 12: amores divūm numerare, Verg. G. 4, 347: pecus, id. E. 3, 34: viros, Sil. 7, 51: milites, Luc. 3, 285: aureos voce digitisque numerare, Suet. Claud. 21: numera sestertia qumque omnibus in rebusnumerentur deinde labores, Juv. 9, 41 sq.: numera senatum, said to the consul by a senator opposed to a bill, and who considered that there was not a quorum of senators present; like the phrase to demand a call of the House, Paul. ex Fest. p. 170 Müll.: ne quid ad senatum consule! aut numera, Cic. Att. 5, 4, 2 Orell. N. cr.: posset rem impedire, si, ut numerarentur, postularet, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 2 (cf. also Plin. Pan. 76).
    In law, of days granted for deliberation, etc.: continui dies numerantur, Gai. Inst. 2, 173; cf.: tempus numeratur, id. ib. 2, 172.
    1. B. In partic., of money, to count out, pay out, pay: stipendium numerare militibus, Cic. Pis. 36, 88: pecuniam de suo, id. Att. 16, 16, A, § 5; id. Fl. 19, 44; Nep. Ep. 3, 6: talenta, Suet. Caes. 4: aliquid usurae nomine, id. ib. 42: alicui pensionem, Liv. 29, 16: magnam pecuniam numerare, Caes. B. C. 3, 3.
      Absol., Plaut. As. Perioch. 4.
  2. II. Trop.
    1. A. To reckon, number as one’s own, i. e. to have, possess (rare): donec eris felix, multos numerabis amicos, Ov. Tr. 1, 9, 5: triumphos, Juv. 6, 169: tum licet a Pico numeres genus, id. 8, 131: veterani tricena aut supra stipendia numerantes, Tac. A. 1, 35.
    2. B. To account, reckon, esteem, consider as any thing.
      With two acc.: Sulpicium accusatorem suum numerabat, non competitorem, Cic. Mur. 24, 49: hos non numero consulares, id. Fam. 12, 2, 3: stellas singulas numeras deos, id. N. D. 3, 16, 40; id. Phil. 13, 4, 7: quae isti bona numerant, id. Tusc. 5, 15, 44; cf.: sapientes cives, qualem me et esse et numerari volo, id. Fam. 1, 9, 18: is prope alter Timarchides numerabatur, id. Verr. 2, 2, 70, § 169: numerare aliquid beneficii loco, id. Fam. 2, 6, 1: mors in beneficii parte (al. partem) numeretur, id. Phil. 11, 1, 3: voluptatem nullo loco, id. Fin. 2, 28, 90: aliquid in bonis, id. Leg. 2, 5, 12; id. Fin. 1, 9, 31: aliquid in actis, id. Phil. 1, 8, 19: Herennius in mediocribus oratoribus numeratus est, id. Brut. 45, 166: aliquem in septem (sc. sapientibus), id. Par. 1, 1, 8.
      With inter: ipse honestissimus inter suos numerabatur, Cic. Rosc. Am. 6, 16: aliquem inter decemviros, Liv. 3, 35, 3: quae jactura inter damna numerata non est, Just. 2, 5, 11; Lact. 2, 12, 4; Val. Max. 1, 6, 11: numerabatur inter ostenta deminutus magistratuum numerus, Tac. A. 12, 64; id. G. 29; id. Or. 12; Plin. Ep. 4, 15, 1; 5, 3, 6; Quint. 3, 7, 18 al.: inter amicos, Ov. P. 4, 9, 35: aliquem post aliquem, Tac. H. 1, 77: Thucydides numquam est numeratus orator, Cic. Brut. 45, 166.
      Hence, nŭmĕrātus, a, um, P. a., counted out, paid down: argentum, Plaut. Pers. 4, 3, 57; hence, in ready money, in cash: hic sunt quinque argenti lectae numeratae minae, id. Ps. 4, 7, 50: duo talenta argenti numerata, id. As. 1, 3, 41: (vendidit aedis) praesentariis Argenti minis numeratis, id. Trin. 4, 3, 75: dos uxoris numerata, Cic. Caecin. 4, 11: pecunia, id. Fl. 32, 80.
      Hence, subst.: nŭmĕrātum, i, n., ready money, cash: quae tua est suavitas nolles a me hoc tempore aestimationem accipere; nam numeratum, si cuperem, non haberem, Cic. Fam. 5, 20, 9: ut numerato malim quam aestimatione, id. Att 12, 25, 1; Liv. 36, 21 fin.; Hor. Ep. 2, 2, 166: in numerato, in ready money: testamento edixit relinquere in numerato HS DC, Plin. 33, 10, 47, § 135: proferre in numerato, id. 33, 3, 17, § 55; Gai. Inst. 2, 196; 3, 141.
      Hence,
    3. B. Trop.: in numerato habere, to have in readiness (a phrase of Augustus): dictum est de actore facile dicente ex tempore, ingenium eum in numerato habere, Quint. 6, 3, 111; cf. Sen. Contr. 2, 13 fin.

2. nŭmĕrō, adv., v. numerus fin.

nŭmĕrōsē, adv., v. numerosus fin.

A maximum of 100 entries are shown.