Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

gnārus, a, um (also ante- and postclass. form gnārŭris, e, Plaut. Most. 1, 2, 17; id. Poen. prol. 47; Aus. Ep. 22, 19; Arn. 3, 113; and cf.: gnaruris γνώριμος, Gloss. Philox.
Another form is ‡ nārus, like navus, notus, acc. to Cic. Or. 47, 158), adj. [Sanscr. gna-, ganāmi, know; Gr. γιγνώσκω; Lat. gnosco, nosco, narrare, etc.], knowing or acquainted with a thing; skilful, practised, expert (syn. doctus, eruditus, peritus).

  1. I. Lit. (rare but class.); constr. with gen., or with a rel. or object-clause; ante- and post-class. with acc.
          1. (α) With gen.: nec loci gnara sum, Plaut. Rud. 1, 3, 28: loci, Sall. Fragm. ap. Prisc. p. 700 P.; rei publicae, Cic. Brut. 64, 228: armorum et militiae, Col. 1 praef. § 4: artis, Just. 11, 7: temporis, Plin. 9, 8, 9, § 30; cf. Tac. Agr. 6: si modo vinitor gnarus est iis utendi, Col. 4, 25, 1: nostri tergi, Plaut. As. 3, 2, 6: venandi, Vulg. Gen. 25, 27.
          2. (β) With rel.clause: Periclem uberem et fecundum fuisse, gnarumque, quibus orationis modis, etc., Cic. Or. 4, 15: nemine gnaro aut opinante, quidnam coepturus esset, Suet. Calig. 46.
          3. (γ) With object-clause: Hasdrubal satis gnarus, Hannibalem transitus quosdam pretio mercatum, Liv. 23, 29, 5; cf. id. 33, 5, 4; Tac. H. 2, 29; 65; 5, 19 al.: concha cum manum videt, comprimit sese operitque opes suas, gnara propter illas se peti, Plin. 9, 35, 55, § 110.
          4. (δ) With acc.: simul gnarures vos volo esse hanc rem mecum, Plaut. Most. 1, 2, 17: ut mecum sitis gnarures, id. Poen. prol. 47.
  2. II. Transf., pass., known (for the usual notus; post-Aug.; very rare, except in Tac.): in paludem gnaram vincentibus, Tac. A. 1, 63: idque nulli magis gnarum quam Neroni, id. ib. 15, 61; cf.: gnarum id Caesari, id. ib. 1, 5 (opp. incognita), App. Mag. p. 281, 9.
    Absol.: conspicui eoque gnari, Tac. A. 6, 35.
    Comp. not in use.
    Sup., Sol. 51 fin.

Năbătaea (Năbăthaea), ae, f., = Ναβαταια, a country in Arabia Petræa, Plin. 21, 18, 72, § 120.
Hence,

  1. A. Năbă-thaeus (scanned Năbătaeus, Năbāthaeus, Sid. Carm. 5, 284), a, um, adj., = Ναβαθαῖος, of or belonging to Nabathæa, Nabathœan: saltus, Juv. 11, 126.
    Plur.: Năbătaei or Năbăthaei, ōrum, m., = Ναβαταῖοι or Ναβαθαῖοι, the Nabathæans, Plin. 6, 28, 32, § 144; 12, 20, 44, § 98; Auct. B. Alex. 1, 1; Tac. A. 2, 57; Amm. 14, 8, 12.
    1. 2. Poet., transf., for Arabian, Eastern, Oriental: Eurus ad Auroram Nabathaeaque regna recessit, Ov. M. 1, 61: Nabathaei flatus Euri, Luc. 4, 63.
  2. B. Năbăthes, ae, m., a Nabathæan, Sen. Herc. Oet. 160.

Nabdalsa, ae, m., a distinguished Numidian, a general of Jugurtha, Sall. J. 70, 2. ††

    1. 1. nabis, is, f., or nabun [Ethiopic], a camelopard, Plin. 8, 18, 27, § 69; Sol. 30.

2. Nabis, idis, m., = Νάβις, a king of Sparta, about 200 B. C., Liv. 29, 12, 14; 31, 25, 3; 34, 24, 6.

nablia, ōrum, v. naulia.

nablĭo, ōnis, m., one who plays the nablium (naulium): nablio, ψάλτης, Gloss. Philox.

nablĭum or nablum, i, n., a musical instrument of ten or twelve strings, played with both hands; a kind of harp, of Phœnician origin, i. q. naulium.
Form nablium, Ov. A. A. 3, 327.
Form nablum, Vulg. 1 Chron. 15, 16 sqq.; id. 1 Macc. 13, 51.

nablizo, 1, v. a., to play the nablium (naulium): nablizo, ψάλλω, Gloss. Philox.

nabun, v. 1. nabis.

nacca (nacta, natta), ae, m., = νάκτης (pure Lat. fullo), a fuller: naccae appellantur vulgo fullones, ut ait Curiatius, quod nauci non sint, i. e. nullius pretii. Idem sentit et Cincius. Quidam aiunt, quod omnia fere opera ex lanā nacae dicantur a Graecis, Paul. ex Fest. p. 166 Müll.; App. M. 9, p. 227, 22.

naccīnus (nactīnus), a, um, adj. [nacca], of or belonging to a fuller: naccina truculentia, i. e. fullonis, App. M. 9, p. 229, 36.

Nacŏlēa (Nacŏlīa, Nacolĭa), ae, f., = Νακόλεια, Νακολια, a city in Great Phrygia, Amm. 26, 9, 7.

nacta, ae, m., v. nacca.

nactus, a, um, Part., from nanciscor.

nae, vulgar form for (v. 3. ne), particle of assurance, verily, truly.

naenĭa, v. nenia.

Naevĭa porta, v. 2. Naevius, A.

Naevĭānus, v. 2. Naevius, B.

1. naevĭus, a, um, adj. [naevus], that has a mole on his body, Arn. 3, 108 dub. (al. naevinos).

2. Naevĭus, a [naevus; hence, prop., one born with a mole or birth-mark], name of a Roman gens. The most celebrated member of it is Cn. Naevius, a Roman epic and dramatic poet, born A. U. C. 480. He made the first Punic war, in which he had served, the subject of a poem, in which he so boldly satirized the nobility, especially the Metelli, that he was forced into exile at Utica, where he died, A. U. C. 550, Cic. Brut. 15, 60; id. Tusc. 1, 1, 3; Gell. 1, 24, 2; 17, 21, 45.
Hence,

  1. A. Naevĭus, a, um, adj., of or belonging to a Nævius, Nœvian: porta Naevia, Liv. 2, 11; cf. Varr. L. L. 5, § 163 Müll.: Naevia silva dicta juxta Romam, quod Naevi cujusdam fuerit, Paul. ex Fest. p. 168 ib.: Naevia olea, Col. 12, 48.
  2. B. Naevĭānus, a, um, adj., Nævian; i. e.,
    1. 1. Of or belonging to the poel Nævius: Hector, Cic. Fam. 5, 12: scripta, id. Brut. 15: modi, id. Leg. 2, 15.
    2. 2. Of or belonging to (another) Nævius: pira, Col. 5, 10, 18; 12, 10, 4; Cels. 2, 24.

naevŭlus, i, m. dim. [naevus], a little mole on the body, a wart (post-Aug.), Gell. 12, 1, 7: minores aliae insulae, ut naevuli quidam, per apertas Ponti sunt sparsae regiones, App. de Mundo, p. 59, 27; cf. Fronto Ep. 1, 2 med. Mai.

naevus, i, m. [for gnaevus, root gna-, gen-, of genus, gnatus, a mark born with one; cf.: natus, natura, etc.], a mole or wart on the body.

  1. I. Lit.: naevus in articulo pueriest corporis macula naevus, Cic. N. D. 1, 28, 79: egregio inspersos reprehendas corpore naevos, Hor. S. 1, 6, 67: nullus in egregio corpore naevus erit, Ov. Tr. 5, 13, 14; Plin. 22, 25, 67, § 137; 28, 4, 6, § 34.
  2. II. Trop., a spot, blemish, fault (late Lat.): naevi instar est, ut frater meus, etc., Symm. 3, 34 dub.

Nahanarvāli, ōrum, m., a Germanic people, belonging to the race of the Lygians, Tac. G. 43 (this the better read., v. Orell. ad h. l.; al. Naharvali).

Naharvali, ōrum, v. Nahanarvali.

Nāĭăs, ădis, and more freq. Nāĭs, ĭdis and ĭdos (plur. ĭdas), f., = Ναϊάς and Ναἱς (floating, swimming, that is in the water),

  1. I. a water-nymph, Naiad: illum fontana petebant Numina, Naïades, Ov. M. 14, 328: Aegle Naïadum pulcherrima, Verg. E. 6, 21: Naïs Amalthēa, Ov. F. 5, 115.
    Poet. of mixing wine with water: Naïda Bacchus amat, Tib. 3, 6, 57.
    Adj.: puellae Naïdes, Verg. E. 10, 10.
  2. II. Transf., in gen., a nymph (Hamadryad, Nereid): Naïda vulneribus succidit in arbore factis, Ov. F. 4, 231: inter Hamadryadas celeberrima Naias, id. M. 1, 691: Naïdes aequoreae, id. ib. 14, 557.
  3. III. The surname probably of a freedwoman: Servilia Naïs, Suet. Ner. 3.
    Hence, Nāĭcus, a, um, adj., of the Naids, proceeding from the Naids: dona, Prop. 2, 32, 40.
    1. B. As subst.: Nāĭcus, i, m., a Roman surname, Inscr. Grut. 241, col. 2.
      In fem.: ‡ Nāĭcē, Inscr. Fabr. p. 650, n. 433.

Nāĭs, idis and ĭdos, v. Naias.

nam, conj. [acc. sing. fem. of pronom. stem na-; cf.: ἐγώ-νη, τύ-νη; Lat. ne, nae; masc. num; cf.: tum, tam; quom, quam].

  1. I. To introduce a confirmation or explanation, for (always in prose beginning the sentence; cf.: enim, etenim, and v. infra C.).
    1. A. Introducing an explanation or fuller statement of something already said.
      1. 1. In gen.: is pagus appellabatur Tigurinus. Nam omnis civitas Helvetia in quattuor pagos divisa est, Caes. B. G. 1, 12, 4: quibus rebus auditissuas quoque copias in tres partes distribuerunt. Nam praesidio e regione castrorum relictoreliquas copias, etc., id. ib. 7, 61, 5: neque solum colent inter se ac diligent, sed etiam verebuntur. Nam maximum ornamentum amicitiae tollit, qui ex tollit verecundiam, Cic. Lael. 22, 82; id. Part. Or. 11, 38; id. Or. 43, 147; cf.: pandite atque aperite propere januam hanc Orci, opsecro. Nam equidem haut aliter esse duco, Plaut. Bacch. 3, 1, 2.
      2. 2. Esp.
          1. (α) To introduce an explanatory parenthetical clause: omni ratione colenda justitia est, tum ipsa per sese (nam aliter justitia non esset), tum, etc., Cic. Off. 2, 12, 42: et in insulā quae est in Fibrenonam hoc, opinor, illi alteri flumini nomen estsermoni reliquo demus operam sedentes, id. Leg. 2, 1, 1: tamen is ad id locorum talis vir (nam postea ambitione praeceps datus est), consulatum adpetere non audebat, Sall. J. 63, 6; Sen. Ep. 40, 9.
          2. (β) To resume the course of thought after a parenthetical interruption: hic vero simulatque me mare transisse cognovit (audi, audi, atque attende … ), nam simul ac me Dyrrachium attigisse audivit, etc., Cic. Planc. 41, 98: duplex inde Hannibali gaudium fuit (neque enim quidquam eorum, quae apud hostes agerentur, eum fallebat): nam et liberam Minucii temeritatem se suo modo capturum, et sollertiae Fabii dimidium virium decessisse, Liv. 22, 28, 1.
          3. (γ) To introduce an example, or several examples, illustrating a general statement, for example, for instance: sed vivo Catone minores natu multi uno tempore oratores floruerunt. Nam et A. Albinuset litteratus et disertus fuit. Nam Q. Metellus … in primis est habitus eloquens, Cic. Brut. 21, 81: quin etiam easdem causas ut quisque egerit utile erit scire. Nam de domo Ciceronis dixit Calidius, et pro Milone orationem Brutus exercitationis gratiā scripsit, Quint. 10, 1, 23; 8, 6, 38; Prop. 3 (4), 1, 23.
    2. B. Introducing a ground or reason for a fact, command, or principle.
      1. 1. In gen.: quamobrem, Quirites, celebratote illos dies cum conjugibus ac liberis vestris: nam multi saepe honores dīs immortalibus justi habiti sunt, sed profecto justiores numquam, Cic. Cat. 3, 10, 23: vires vitaque corpus meum nunc deserit omne: nam me visus homo pulcher, etc., Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40: quidilectum habere noluerit. Nam sociorum auxilia aut ita imbecilla sunt, ut non multum nos juvare possint, etc., Cic. Fam. 15, 1, 11.
      2. 2. Esp., introducing the speaker’s reason for a particular form of statement, etc.: Phoenices alias urbes in orā maritumā condiderenam de Carthagine silere melius puto quam parum dicere, Sall. J. 19, 1; cf. Mercuri (nam te docilis magistro Movit Amphion lapides canendo), etc., Hor. C. 3, 11, 1; so in a question: una domus erat, idem victus isque communisnam quid ego de studiis dicam cognoscendi semper aliquid, etc., Cic. Lael. 27, 104: nam quid ego de cotidiano sermone querimoniāque populi Romani loquar? id. Verr. 2, 1, 49, § 129.
      3. 3. Loosely, introducing the speaker’s reason for saying what precedes: nam ego ad Menaechmum nunc eo (I have said this), for, etc., Plaut. Men. 1, 1, 20; id. Trin. 1, 1, 3 Brix ad loc.
        So esp. after a general remark, introducing its illustration in the case in hand, Plaut. Truc. 1, 1, 58 Spengel ad loc.; id. Most. 5, 1, 3; id. Mil. 2, 1, 17.
      4. 4. In a still looser connection, introducing a particular fact or argument in support of what precedes, but, now, certainly: L. Sisennae omnis facultas ex historiā ipsius perspici potest, quae cum facile vincat superiores, tum indicat quantum absit a summoNam Q. Hortensii admodum adulescentis ingenium simul aspectum et probatum est, Cic. Brut. 64, 228; 43, 161; id. Div. 2, 31, 66; 2, 32, 68: at prooemium aliquando et narrationem dicit malus homo et argumenta sic, ut nihil sit in his requirendum. Nam et latro pugnabit acriter, virtus tamen erit fortitudo, Quint. 2, 20, 10.
      5. 5. Ellipt., in reply to a question or remark, where the answer is implied, and nam introduces the reason for it; for assuredly, certainly: nos hunc Heracliensem, multis civitatibus expetitumde nostrā civitate eiciemus? Nam si quis minorem gloriae fructum putat ex Graecis versibus percipi quam ex Latinis, vehementer errat, Cic. Arch. 10, 22 sq.: numquid ergo hic Lysimachus, felicitate quādam dentibus leonis elapsus, ob hoc cum ipse regnaret mitior fuit? Nam Telesphorum Rhodium amicum suum … in caveā velut novum animal aliquodpavit, Sen. de Ira. 3, 17, 3; cf.: de eis rebus, inquit Crassus, quibus sciam poteroque. Tum ille: nam quod tu non poteris aut nescies, quis nostrum tam impudens est, qui se scire aut posse postulet? Cic. de Or. 1, 22, 101.
        So with particles of asseveration: mehercule, hercule, edepol, etc.: tamen tibi a me nulla orta est injuria. Aes. Nam hercle etiam hoc restat, i. e. not yet; for that is to come hereafter, Ter. Ad. 2, 1, 36: sume, posce, prome quidvis: te facio cellarium. Er. Nam nisi hercle manticinatus probe ero, fusti pectito, Plaut. Capt. 4, 2, 115: dicunt ei fere nullam esse columnam, quae ad perpendiculum esse possit. Nam mehercule, inquit, sic agamus: columnae ad perpendiculum exigantur, Cic. Verr. 2, 1, 51, § 133.
    3. C. The conjunction nam sometimes follows a word of the clause (poet. and perh. not ante-Aug.; v. Lachm. ad Lucr. p. 246): prohibent nam cetera Parcae Scire, Verg. A. 3, 379: solam nam perfidus ille Te colere, id. ib. 4, 421; 10, 585; 1, 444: olim nam quaerere amabam, Hor. S. 2, 3, 20; 41: ego nam videor mihi sanus, id. ib. 2, 3, 302: his nam plebecula plaudit, id. Ep. 2, 1, 186.
  2. II. In transitions.
    1. A. Introducing a new subject as of secondary importance; but now, on the other hand: nam quod rumores distulerunt malivoli, Multas contamināsse Graecas, dum facit Paucas Latinas: factum hic esse id non negat, Neque se pigere, Ter. Heaut. prol. 19: nam quod purgas eos, quos ego mihi scripsi invidisse, etc., Cic. Att. 3, 15, 2: nam quod negas te dubitare quin magnā in offensā sim apud Pompeium hoc tempore, non video causam cur ita sit, id. ib. 9, 2, a, 2; id. Off. 2, 13, 47: nam auguralis libros ad commune utriusque nostrum otium serva, id. Fam. 3, 11, 4: nam Vestae nomen a Graecis est, i. e. though that of Janus, before named, is Latin, id. N. D. 2, 27, 67; id. Div. 2, 31, 66; 2, 32, 68; Quint. 1, 11, 7; 10, 1, 9.
    2. B. Esp., in referring to a consideration too obvious to require discussion, for obviously, for it is certain, etc.: postremo hoc in pectus tuum demitte, numquam populum Romanum beneficiis victum esse: nam bello quid valeat, tute scis, Sall. J. 102, 11; Liv. 39, 26, 3; Cic. Tusc. 4, 23, 52; Tac. H. 4, 76.
  3. III. In interrogations, emphatically, expressing wonder or emotion in the questioner; cf. Gr. γάρ.
    1. A. With an interrogative.
      1. 1. Beginning a sentence (anteclass. and poet.): perdidisti omnem operam? Ep. Nam quī perdidi? but how? but why? Plaut. Ep. 1, 2, 29: nam quem ego adspicio? id. Poen. 5, 3, 3: quid ego ago? Tr. Nam quid tu, malum, me rogitas quid agas? id. Most. 2, 1, 21: nam quae haec anus est exanimata a fratre quae egressa’st meo? Ter. Phorm. 5, 1, 5: nam quid ita? id. Eun. 5, 2, 58: nam quem? alium habui neminem, id. ib. 4, 4, 13: nam quam ob rem? (= quamnam), Plaut. Am. 2, 1, 2: nam quā me causā extrusisti ex aedibus? id. Aul. 1, 1, 5 et saep.: nam quis te, juvenum confidentissime, nostras Jussit adire domos? Verg. G. 4, 445 (but cf. Forbig. ad loc. and Kritz ad Sall. J. 19, 2): nam quae tam sera moratur Segnities? id. A. 2, 373: bellua multorum es capitum. Nam quid sequar aut quem? Hor. Ep. 1, 1, 76.
      2. 2. Joined as enclitic to an interrogative word: quinam homo hic ante aedīs nostras conqueritur? Plaut. Aul. 4, 9, 17: quidnam id est? id. Trin. 5, 2, 45: quisnam igitur tuebitur P. Scipionis memoriam mortui? Cic. Verr. 2, 4, 36, § 80: O di immortales, ubinam gentium sumus? id. Cat. 1, 4, 9; id. N. D. 1, 10, 24: sed Allobroges diu in incerto habuere quidnam consilii caperent, Sall. C. 41, 1.
        For quianam, v. quia fin.
      3. 3. Separated from the interrogative word: quid tibi ex filio nam, obsecro, aegre est? Plaut. Bacch. 5, 1, 27: quis ea’st nam optuma? id. Aul. 2, 1, 17; 3, 2, 3: quid cerussa opus nam? id. Most. 1, 3, 101: quis est nam ludus in undis? Verg. E. 9, 39.
      4. 4. With num: num tibi nam, amabo, janua est mordax mea? Plaut. Truc. 2, 4, 1: num quid nam tibi molestum est, gnate mi, si, etc., id. As. 5, 1, 3; cf.: comicum est et Terentianum numquidnam, cum exemptis num et nam sufficere ad interrogationem potuisset quid, Donat. ad Ter. And. 1, 4, 8: num nam haec audivit, Ter. Heaut. 3, 2, 6: num quid nam de oratore ipso restat, Cic. Part. Or. 7, 26.
    2. B. Without an interrogative word (very rare): scis nam tibi quae praecepi? Plaut. Pers. 3, 1, 51. (For fuller details, v. Hand, Turs. 4, pp. 1-22.)

nāma, ătis, n., = νᾶμα, a fluid, liquid: DEDICAVIT NAMA CVNCTIS, Inscr. Orell. 1914: NAMA SEBESIO, ib. 1915.

Namnētes, um, m.,

  1. I. a people in Celtic Gaul, near the site of Nantes, Caes. B. G. 3, 9, 10; Plin. 4, 18, 32, § 107.
    In sing.: Namnis, Inscr. Orell. 188.
  2. II. Transf., the capital of the Namnetes, the modern Nantes, Ven. Ep. 3.

nam-que (also written nanque), cong., an emphatic confirmative particle, a strengthened nam, closely resembling that particle in its uses, but introducing the reason or explanation with more assurance; Gr. και γάρ, for indeed, for truly, for (class. and freq., only before a vowel, and in Cicero and Cæsar always, like nam, beginning the proposition; rarely before a consonant, and not in Cæs., Cic. Div. 1, 30, 62; id. de Or. 3, 2, 6; id. Tusc. 3, 20, 65; Nep. Them. 6, 2; id. Ages. 2, 1; Sall. J. 41, 5; 85, 35; Hirt. B. G. 8, 28, 4; Ant. ap. Cic. Phil. 13, 20, 45; Balb. ap. Cic. Att. 9, 13, A. 2; and freq. in Liv.; v. Krebs, Antibarb. p. 732 sq.): pol mihi fortuna magis nunc defit quam genus: namque regnum suppetebat mi, etc., Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 395 Vahl.): namque ita me di ament, Plaut. Bacch. 1, 2, 3: in quo vix dicere audeo, quam multa saecula hominum teneantur. Namque ut olim deficere sol hominibus exstinguique visus est, etc., Cic. Rep. 6, 22, 24: namque illud quare, Scaevola, negāsti? etc., id. de Or. 1, 16, 71: namque hoc praestat amicitia propinquitati, etc., id. Lael. 5, 19: namque tum Thraces eas regiones tenebant, Nep. Milt. 1, 2; 8, 1; id. Them. 6, 2; id. Alc. 1, 2 al.: namque umeris suspenderat arcum, Verg. A. 1, 318; 390: namque etsi, etc., id. ib. 2, 583: namque est ille, pater quod erat meus, Hor. S. 1, 6, 41.
Poet., like nam, after an address. Aeolenamque tibi, etc., Verg. A. 1, 65: pleonastic, namque enim tu, credo, mi imprudenti obrepseris, Plaut. Trin. 1, 2, 23 (Ritschl, nempe enim).
Placed after a word: is namque numerus, Varr. ap. Gell. 3, 10: virgini venienti in forum (ibi namque in tabernis litterarum ludi erant), etc., Liv. 3, 44; 4, 31: frumentum namque ex Etruriā, etc., id. 4, 13, 2; 6, 8, 8; 9, 25, 2; 22, 50, 3: frui namque pace, id. 4, 9, 2; 5, 11, 6; 6, 4, 8; 9, 37, 1 al.; omnia namque ista, etc., Quint. 9, 4, 32: mire namque, id. 9, 2, 29: pinxere namque effigies herbarum, Plin. 25, 2, 4, § 8: duodecim namque populos, etc., Flor. 1, 5, 5: non me impia namque Tartara habent, Verg. A. 5, 733: non hoc mihi namque negares, id. ib. 10, 614.

1. nāna, ae, v. nanus, I. B.

2. Nana, ae, f., a nymph, daughter of Sangarius and mother of Atys, Arn. 5, p. 158.

nancĭo, īre, v. a., and nancĭor, īri, v. dep. a. [root nac-, v. nanciscor], to get, gain, obtain (post-class.): si nanciam populi desiderium, Gracch. ap. Prisc. p. 888 P.: in foedere Latino: PECVNIAM QVIS NANCITOR (i. e. nancitur) HABETO, Paul. ex Fest. p. 166 Müll.

nanciscor, nactus and nanctus (cf. Mai. ad Cic. Rep. 1, 10, 16; Drak. ad Liv. 24, 31; 25, 30;

  1. I. inf. nanciscier, Plaut. As. 2, 2, 59), 3, v. dep. a. [Sanscr. naç, obtain; Gr. ἐνεκ- in ἤνεγκα, etc.; cf.: ἀνάγκη, necesse] (in pass. signif, nactus, v. infra fin.), to get, obtain, receive a thing (esp. by accident or without one’s co-operation), to meet with, stumble on, light on, find a thing (syn.: offendo, reperio, deprehendo): unde anulum istum nactus? Ter. Hec. 5, 3, 27: quoniam nacti te, inquit, sumus aliquando otiosum, Cic. Fin. 1, 5, 14: nactus sum etiam, qui Xenophontis similem esse se cuperet, id. Or. 9, 32: cum plus otii nactus ero, id. Fam. 3, 7, 1; id. N D. 3, 36, 87: immanes beluas nanciscimur venando, id. ib. 2, 64, 161; id. Fam. 13, 7, 4: eum Philolai commentarios esse nanctum, id. Rep. 1, 10, 16 Mai.: Cato sic abiit a vitā, ut causam moriendi nactum se esse gauderet, id. Tusc. 1, 30, 74: se in silvas abdiderunt, locum nacti, egregie et naturā et opere munitum, Caes. B. G. 5, 9; hence, to possess by birth, to have by nature: maleficam (naturam) nactus est in corpore fingendo, Nep Ages. 8; of evil as well as good fortune: quod sim nactus mali, Ter. And. 5, 6, 3: ex nuptiis tuis si nihil nanciscor mali, id. Phorm. 3, 3, 10.
    Esp., to catch, contract by infection or contagion: nactus est morbum, Nep. Att. 21, 2: febrim, to contract or catch a fever, Suet. Tit. 10: milvo est quoddam bellum quasi naturale cum corvo, ergo alter alterius ubicumque nactus est ova, frangit, Cic. N. D. 2, 49, 125.
  2. II. Transf., to light upon, meet with, reach, find; of inanim. things or living beings: meum quod rete et hami nacti sunt, meum potissimum est, Plaut. Rud. 4, 3, 46: vitis claviculis suis quicquid est nacta, complectitur, Cic. Sen. 15, 52: nactus idoneam ad navigandum tempestatem, Caes. B. G. 4, 23: nactusque silentia ruris Exululat, having reached the quiet country, Ov. M. 1, 232: nactus, as passive, App. M. 7, 15; Hyg. Fab. 1 and 8.

nancītor, v. nancio.

nanctus, v. nanciscor it.

Nanis, ĭdis, f. [nana], a Roman surname, Inscr. Fabr. p. 48, n. 269.

Nannētes, v. Namnetes.

nanque, v. namque.

nans, nantis, Part. and P. a., v. 1. no.

Nantŭātes, um, m., a people in Gallia Narbonensis, at the foot of the Alps, Caes. B. G. 3, 1; 4, 10; Plin. 3, 20, 24, § 137.

nānus, i, m., = νάννος and νᾶνος (cf. Gell. 19, 13, 2 sq.); in vulg. lang.,

  1. I. a dwarf (pure Lat. pumilio): interrogatum a quodam nano, Suet. Tib. 61; Prop. 4 (5), 8, 41; Juv. 8, 32.
    1. B. In fem.: nāna, ae, a female dwarf: nanos et nanas et moriones populo donavit, Lampr. Alex. Sev. 34.
  2. II. Transf.
    1. A. A small horse, Helv. Cinn. ap. Gell. 19, 13, 5; cf. id. ib. § 4.
    2. B. A low, shallow water-vessel: vas aquarium vocant futimquo postea accessit nanus cum Graeco nomine, et cum Latino nomine, Graecā figurā barbatus, Varr. L. L. 5, § 119 Müll.; cf. Paul. ex Fest. p. 176 ib.

năpaeus, a, um, adj., = ναπαῖος,

  1. I. of or belonging to a wooded vale or dell: nymphae napaeae, dell-nymphs, Col. poët. 10, 264.
    Hence,
  2. II. Subst.: Năpaeae, ārum, f., the dell-nymphs: faciles venerare Napaeas, Verg. G. 4, 535; Stat. Th. 4, 255; Nemes. Ecl. 2, 20.

Năpē, ēs, f.,

  1. I. the name of a dog, Ov. M. 3, 214.
  2. II. The name of a woman, Ov. Am. 1, 12, 4.

naphtha (napthas, Sall. ap. Prob. Cathol. 1465 P.), ae, f., = ἡ νάφθα (collat. form of ὁ νάφθας), naphtha: similis (maithae) est natura naphthae: ita appellatur circa Babyloniam et in Astacenis Parthiae profluens bituminis liquidi modo, Plin. 2, 105, 109, § 235; id. 24, 17, 101, § 158; 35, 15, 51, § 179; Amm. 23, 6, 38 (called oleum incendiarium, Veg. Mil. 4, 8 and 18; and: oleum vivum, Grat. Cyn. 434).

nāpīna, ae, f. [napus], a turnip-field, Col. 11, 2, 71.

napurae, ārum, f., straw ropes: nectere ligare significatpontifex minor ex stramentis napuras nectito, id est funiculos facito, quibus sues annectantur, Paul. ex Fest. s. v. nectere, p. 165 Müll.; cf. id. ib. p. 169.

nāpus, i, m., a kind of turnip, a navew, Col. 2, 10, 23; 12, 56, 1; Plin. 18, 13, 35, § 131; 19, 5, 25, § 75; Mart. 13, 20 in lemm.

nāpy, yŏs, n., = νᾶπυ (an old form for σίναπι), mustard: sinapi Athenienses napy appellaverunt, Plin. 19, 8, 54, § 171: alterum thlaspi aliqui Persicum napy appellaverunt, id. 27, 13, 113, § 140.

1. Nār, Nāris, m., = Νάρ, a river of Italy, which rises in the Apennines, flows through a part of the Sabine territory and Umbria, and joins the Tiber, now Nera: Nar amnis exhaurit illos (Velinos lacus) sulphureis aquis, Plin. 3, 12, 17, § 109; cf.: Solporeas posuit spiramina Naris ad undas, Enn. ap. Prisc. p. 691 P. (Ann. v. 265 Vahl.); and: audiit amnis Sulfureā Nar albus aquā fontesque Velini, Verg. A. 7, 517; cf. Aus. Idyll. 12 de deis; Ov. M. 14, 330: quod Lacus Velinus in Narem defluit, Cic. Att. 4, 15, 5: Nare ac mox Tiberi devectus, Tac. A. 3, 9.

2. Nar, Nartis; only plur., Nartes, ium, m., dwellers on the banks of the Nar: Interamnates, cognomine Nartes, Plin. 3, 14, 19, § 113; gen.: Interamnatium Nartium, Inscr. Grut. 407, 1.

3. Nar, Nartis, m., a river of Illyria, Mela, 2, 3, 13.

Narbo, ōnis, m., and (late Lat.) Nar-bōna, ae, f., also with the appellation Marcius (after the consul Q. Marcius Rex, who led a colony thither A. U. C. 636), a city in Gaul, from which Gallia Narbonensis takes its name, the mod. Narbonne.
Form Narbo, Mela, 2, 5, 2; 6; Plin. 3, 4, 5, § 32; Cic. Font. 1, 3; 16, 36; Vell. 1, 15, 5; 2, 8, 1.
Form Narbona, Capitol. Max. et Balb. 5, 8; Eutr. 4, 23; Inscr. Orell. 218.
Hence,

  1. A. Narbōnensis, e, adj., of or belonging to Narbo, Narbonian: colonia, Cic. Brut. 43, 160; id. Clu. 51, 140: coloni Narbonenses, Cic. Font. 2, 14: Gallia, the province of Gaul beyond the Alps, Mela, 2, 5, 1; Plin. 4, 17, 31, § 105.
  2. B. Narbōnĭcus, a, um, adj., of or belonging to Narbo or to Narbonian Gaul, Narbonian: vitis, Plin. 14, 3, 4, § 43.

narcē, ēs, f., = νάρκη, a numbness, torpor: a narce narcissus dictus, non a fabuloso puero, Plin. 21, 19, 75, § 128.

narcissĭnus, a, um, adj., = ναρκίσσινος, of or from the narcissus, narcissus-: oleum, Plin. 21, 19, 75, § 129: unguentum, id. 13, 1, 2, § 6.

narcissītis, ĭdis, f., = ναρκισσῖτις, a precious stone, otherwise unknown, Plin. 37, 11, 73, § 188.

1. narcissus, i, m., = νάρκισσος, the narcissus, Plin. 21, 5, 12, § 25; 21, 19, 75, § 128; Verg. E. 5, 38; id. G. 4, 123; 160.

2. Narcissus, i, m.,

  1. I. Narcissus, the son of Cephisus and the nymph Liriope. He was exceedingly beautiful, and fell so violently in love with himself on beholding his image in a fountain, that he wasted away with desire, until he was changed into the flower of the same name, Ov. M. 3, 407 sq.
  2. II. Narcissus, a freedman of Claudius, by whose orders Messalina was put to death, Tac. A. 11, 29 sqq.; Juv. 14, 329.

nardĭfer, ĕra, ĕrum, adj. [nardus-fero], nard-bearing Ganges, Grat. Cyn. 314.

nardĭnus, a, um, adj., = νάρδινος.

  1. I. Of or made of nard, nard-: unguentum, Plin. 13, 1, 2, § 15.
    As subst.: nardĭ-num, i, n. (sc. vinum), wine flavored with nard: deprompsit nardini amphoram cellarius, Plaut. Mil. 3, 2, 11 Brix ad loc.
  2. II. Resembling nard: pira, that smell like nard, Plin. 15, 15, 16, § 55.

nardostăchyon, ii, n., = ναρδόσταχυς, spikenard, Apic. 7, 6, § 282; 8, 2, § 347; Theod. Prisc. de Diaet. 15.

nardostatĭus, i, m., spikenard, i. q. nardostachyon, Theod. Prisc. de Diaet. 15.

nardus, i, f., and nardum, i, n., = νάρδος,

  1. I. nard, Plin. 12, 12, 26, § 42: nardus Gallicus, id. 12, 12, 26, § 46.
  2. II. Transf., nard-balsam, nard-oil: Assyriāque nardo Potamus uncti, Hor. C. 2, 11, 16: Syrio madefactus tempora nardo, Tib. 3, 6, 63.

nāres, ĭum, v. naris.

* nārĭnōsus, a, um, adj. [naris], broadnosed: cum diis suis narinosis, Lact. 5, 12, 13 dub. (al. varicosis, cariosis, curiosis).

nārĭpŭtens (-trens), entis [narisputeo], offensive in the nose, Anthol. Lat. 5, 205, 4 (1134, 4 Burm.).

nāris, is, f. [for nasis, from root na-; Sanscr. nārā, water; nāsā, nose; kindred to nasus; cf.: no, nāre], a nostril, usually in plur., nāres, ĭum, f., the nostrils, the nose.

  1. I. Lit.
          1. (α) In sing. (poet. and in postclass. prose): et lati rictūs et panda loquenti Naris erat, Ov. M. 3, 675; 6, 141; 12, 253; id. A. A. 1, 520; Pers. 1, 33; Grat. Cyn. 172; Macer. ap. Charis. p. 82 P.; App. M. 8, p. 213; Tert. adv. Marc. 1, 13.
          2. (β) In plur.: nares, eo, quod omnis odor ad supera fertur, recte sursum sunt, Cic. N. D. 2, 56, 141: nares contractiores habent introitus, id. ib. 2, 57, 145: fasciculum ad nares admovere, id. Tusc. 3, 18, 43: mediis in naribus ingens gibbus, Juv. 6, 108: patulis captavit naribus auras, Verg. G. 1, 376.
    1. B. The nose, as an organ expressive of sagacity, and also of scorn and anger: naribus ducere tura, to smell, Hor. C. 4, 1, 21: naribus labrisque non fere quicquam decenter ostendimus, tametsi derisus iis, contemptus, fastidium significari solet, nam et corrugare nares, ut Horatius aitindecorum est, etc., to turn up the nose, to sneer, Quint. 11, 3, 80: ne sordida mappa Corruget nares, cause you to turn up your nose, Hor. Ep. 1, 5, 22: omnis copia narium, sweet-smelling flowers, id. C. 2, 15, 6: de nare loqui, to speak through the nose, Pers. 1, 33: Aesopus naris emunctae senex, of a clean nose, i. e. of sharp perception, of fine powers of observation, Phaedr. 3, 3, 14; so, (Lucilius) emunctae naris, Hor. S. 1, 4, 8: acutae nares, id. ib. 1, 3, 30; and on the contrary: homo naris obesae, of a dull nose, id. Epod. 12, 3: naribus uti, to turn up the nose, i. e. to banter, ridicule, id. Ep. 1, 19, 45; cf.: rides et nimis uncis naribus indulges, Pers. 1, 41.
      Of anger: Calpurni saevam legem Pisonireprendi, Eduxique animam in prioribu’ naribus, Lucil. ap. Non. 427, 32 (Sat. 20, 4): in naribus primoribus vix pertuli, Afran. ib. 33 (Com. Rel. v. 384 Rib.).
  2. II. Transf., an opening, orifice, vent, air-hole, of a canal, etc.: inter duos parietes canalis ducatur, habens nares ad locum patentem, Vitr. 7, 4; 7, 10; Vop. Prob. 21; Pall. 9, 9.

Naristi (v. l. Varisti; also Varis-tae, ārum, Capitol. Anton. Phil. 22, 1), ōrum, m., a people of Germany, part of the Suevi, near the Hermundurians, Tac. G. 42; Cap. Marc. Aur. 22.

nārīta, ae, f., = νηρίτης, a kind of sea-snail, Plaut. ap. Paul. ex Fest. p. 166 Müll.

* nārĭtas, ātis, f. [narus for gnarus; cf. gnaritas], knowledge, discernment; nares a naritate dictae sunt, Don. ad Ter. Ad. 3, 3, 43.

Narnĭa, ae. f.,

  1. I. an Umbrian city on the Nar, now Narni, Liv. 10, 10; 27, 9; 29, 15; Tac. A. 3, 9.
    Hence,
  2. II. Narnĭensis, e, adj., of or belonging to Narnia, Narnian: ager, Plin. 31, 4, 28, § 51: equites, Liv. 27, 50.
    As subst.: (sc. ager), Plin. Ep. 1, 4, 1.
    In plur. subst.: Narnĭenses, ĭum, m., the inhabitants of Narnia, the Narnians, Plin. 3, 14, 19, § 113.

Năro, ōnis, m., a river in Dalmatia, Plin. 3, 22, 26, § 143.

Narōna, ae, f., a city in Dalmatia, now Opus, Mela, 2, 3, 13; Plin. 3, 22, 26, § 142; Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 9, 2; 5, 10, 4; Cic. ib. 13, 77, 3.

narrābĭlis, e, adj. [narro], that can be narrated, Ov. P. 2, 2, 61.

narrātĭo, ōnis, f. [narro], a relating, narrating, a narration, narrative.

  1. I. In gen.: narrationes credibiles, nec historico, sed prope cotidiano sermone explicatae dilucide, Cic. Or. 26, 124: rem narrare ita ut verisimilis narratio sit, id. de Or. 2, 19, 80: si exponenda est narratio, id. Or. 62, 210; Phaedr. 4, 5, 2.
  2. II. In partic., in rhet.: narratio est rerum gestarum, aut ut gesta rum, expositio: narrationum genera sunt tria, etc., Cic. Inv. 1, 19, 27; id. de Or. 2, 19, 80; id. Part. Or. 9, 31; Auct. Her. 1, 8, 12; Quint. 4, 2, 1 sq.; Mart. Cap. 5, § 550.

narrātĭuncŭla, ae, f. dim. [narratio], a small, short narrative (post-Aug.), Quint. 1, 9, 6; Plin. Ep. 6, 33, 8.

narrātīvē, adv. [narro], in the way of narration, Don. ad Ter. argum. And.

narrātīvus, a, um, adj. [narro], suitable for narration, Empor. Rhet. de Loco Comm. p. 567, 2: principium (Aeneidos), Serv. Verg. A. 1, 1.

narrātor, ōris, m. [narro], a relater, narrator, historian (class.): narratores faceti, Cic. de Or. 2, 54, 219: rerum, id. ib. 2, 12, 54: disertus rerum suarum, Quint. 11, 1, 36: a narratoribus oratoribusque praecipua materia in laudem principis adsumta est, Tac. A. 16, 2.

narrātum, i, n., v. narro fin.

1. narrātus, a, um, Part., v. narro.

2. narrātus, ūs, m. [narro], a narration, narrative (poet. and in post-class. prose): veniet narratibus hora Tempestiva meis, Ov. M. 5, 499; App. M. 9, p. 230, 37.

narro, āvi, ātum, 1, v. a. [for gnarigo (gnarigavit, Fest. p. 95) from gnarus; Sanscr. gnā, know; Gr. γιγνώσκω; cf.: nosco (gnosco), ignoro], to tell, relate, narrate, report, recount, set forth (syn.: memoro, nuntio, trado).

  1. I. Lit.: quid mihi istaec narras? Ter. Hec. 5, 2, 18: ego tibi ea narro quae tu melius scis, quam ipse, qui narro, Cic. Fam. 9, 6, 6: garrula pericula, Juv. 12, 82.
    With acc. and inf.: mihi Philargyrus narravit, te interdum sollicitum esse vehementius, Cic. Fam. 6, 1, 6: Clitarchus tibi narravit Darium ab Alexandro esse superatum, id. ib. 2, 10, 3: ne narres te sudavisse ferendo Carmina, Hor. Ep. 1, 13, 16: narrare virtutem alicujus, Ter. Ad. 4, 1, 20; Plin. 6, 22, 24, § 84: cibos suos homini narrabimus, set forth, explain, id. 20 praef.: narrat, ut virgo ab se integra etiam tum siet, Ter. Hec. 1, 2, 70.
    Pass.: ut ita narrentur ut gestae res erunt, Cic. Inv. 1, 20, 29: haec inter paucos palam secreto narrantur, id. Fam. 8, 1, 4: in comoediis res ipsa narratur, id. ib. 9, 22, 1: quae in provinciis facta narrabantur, Liv. 39, 6, 6; Quint. 3, 8, 11; 4, 2, 76; Plin. Ep. 7, 27, 3; Suet. Calig. 22: rationessatis narratas, Tac. A. 11, 11.
    With de: quā (epistulā) Crassi libertum ais tibi de meā sollicitudine macieque narrāsse, Cic. Att. 3, 15, 1: mores ejus, de quo narres, id. de Or. 2, 59, 241: de quibus nos narrabimus, Auct. Her. 3, 14, 24; cf. in the foll.: male, bene narrare, to tell bad or good news: male narras de Nepotis filio, Cic. Att. 16, 14, 4: Othonem quod speras posse vinci, sane bene narras, id. ib. 13, 33, 2.
    Of things: quid istaec tabellae narrant? Plaut. Pers. 4, 3, 29: si res publica tibi narrare posset, quomodo sese haberet, Cic. Fam. 3, 1, 1: cum ejus oratio de animo tuo, de sermonibus, quos de me haberes cotidie, mihi narraret, id. ib. 3, 1, 1: narratur and narrant, it is said, they say: Paridis propter narratur amorem Graecia Barbariae lento collisa duello, Hor. Ep. 1, 2, 6; Ov. H. 6, 19: versiculos in me narratur scribere Cinna, Mart. 3, 9, 1; but narratur with acc. and inf. is rare: nunc Chamavos et Angrivarios immigrāsse narratur, Tac. G. 33 init.: eoque terrore aves tunc siluisse narratur, Plin. 35, 11, 28, § 121 (Jan. narrantque; cf. Zumpt, Gram. § 607): narrant, et in Ponto Caecian in se trahere nubes, Plin. 2, 47, 48, § 126; 2, 106, 110, § 236; 32, 7, 24, § 75 et saep.: narror, narraris = narratur de me, de te, to be the subject of talk, it is said of me, thee, etc.: rideor ubique, narror, ostendor, Quint. Decl. 14, 12 init.: dulcis in Elysio narraris fabula campi, Mart. 12, 52, 5: Sibi narrare, to inform one’s self, learn: Cape has tabellas; tute hinc narrato tibi, quae me miseria contabefecit, Plaut. Ps. 1, 1, 18.
  2. II. Transf., in gen., to say, speak, tell: narra, quid est, quid ait? Plaut. Poen. 5, 2, 67: ego quid narres nescio, Ter. And. 3, 1, 19; id. Phorm. 2, 3, 54: non possum satis narrare quos ludos praebueris intus, id. Eun. 5, 7, 9: quantum distet ab Inacho Codrus, Hor. C. 3, 19, 3.
    Hence, narro tibi, I tell you, I assure you, in fact, seriously, a form of asseveration: narro tibi: plane relegatus mihi videor, postea quam in Formiano sum, Cic. Att. 2, 11, 1: narro tibi, haec loca venusta sunt, abdita certe, id. ib. 15, 16, B; 15, 21, 1: navita de ventis, de tauris narrat arator, talks, Prop. 2, 1, 43: ne res per quemquam narraretur, Just. 1, 9, 19.
    1. B. Esp., to dedicate: librum alicui, Plin. praef. § 1.
      Hence, P. a. as subst.: narrātum, i, n., that which is told or narrated: hoc quoque, Tiresia, praeter narrata petenti Responde, Hor. S. 2, 5, 1.

Narseus (dissyl.), ĕos, or Narses, is, m., a Persian king, Junand. Reb. Get. 21; Eutr. 9, 25.

Nartes, ĭum, m., v. 2, Nar.

narthēcĭa or narthēcya, ae, f, = ναρθηκία or ναρθηκύα, a low species of ferula, Plin. 13, 22, 42, § 123.

narthēcĭum, ii, n., = ναρθήκιον (lit. a piece of narthex-wood which has been hollowed out for keeping ointments and medicines in; hence any vessel in which these articles are kept), an ointment-box, a medicine-chest, Mart. 14, 78, 1: jam doloris medicamenta illa Epicurea tamquam de narthecio proment, Cic. Fin. 2, 7, 22.

narthex, ēcis, m., = ὁ νάρθηξ, the shrub ferula, Plin. 13, 22, 42, § 123.

nārus, a, um, v. gnarus init.

Nārycĭa, ae, f., the city of Locri, founded in Lower Italy by the Ozolian Locrians (from Narycion), Ov. M. 15, 705.

Nārycĭon, ii, n., = Ναρύκιον, Plin. 4, 17, 12, § 27; and Nāryx, ycis, f., = Νάρυξ, a city of the Ozolian Locrians, a colony from which built the city of Locri, in Italy, Plin. 4, 17, 12, § 27 (Jan. Narycum).
Hence, Nārycĭus, a, um, adj., = Ναρύκιος, of or belonging to the city of Narycion (the birthplace of Ajax Oïleus), Narycian: hic et Narycii posuerunt moenia Locri (cf. Narycion), Verg. A. 3, 399: pix, id. G. 2, 438: Lelex, a king of the Locrians, Ov. M. 8, 312: heros, i. e. the son of Ajax Oïleus, who led the colony of Locrians to Italy, id. ib. 14, 468.

Năsămon, ōnis, cf. Nasamones.

Năsămōnes, um, m., = Νασαμῶνες, a Libyan people to the south-west of Cyrenaica, extending to the Great Syrtis, Plin. 5, 5, 5, § 33; 7, 2, 2, § 14; 13, 17, 23, § 104: tota commercia mundo Naufragiis Nasamones habent (because they plundered shipwrecked persons), Luc. 9, 443.
In sing., a Nasamonian: quas (herbas) Nasamon, gens dura, legit, Luc. 9, 439; acc. Nasamona, Sil. 6, 44.
Hence,

  1. A. Năsămōnĭăcus, a, um, adj., Nasamonian, Sil. 16, 630; cf. Ov. M. 5, 129.
    1. 2. Transf., in gen., African: rex, i. e. Hannibal, Stat. S. 4, 6, 75.
  2. B. Năsămōnĭăs, ădis, f., = Νασαμωνιάς, the Nasamonian: Nasamonias Harpe, Sil. 2, 117.
  3. C. Năsămōnītis, ĭdis, f., = Νασαμωνῖτις, a precious stone, otherwise unknown, Plin. 37, 10, 64, § 175.
  4. D. Nă-sămōnĭus, a, um, adj., Nasamonian; poet. for African: natus Nasamonii Tonantis, i. e. Alexander, because he passed for the son of Jupiter Ammon, Stat. S. 2, 7, 93: Jugurtha, Sid. Carm. 9, 257.

nascens, entis, Part. and P. a., from nascor.

1. nascentĭa, ae, f. [nascor], birth (Vitruv.), Vitr. 9, 7.

2. nascentĭa, ium, n., v. nascor, II. P. a. A. 2.

nascĭbĭlis, e, adj. [nascor], that can be born (post-class.), Tert. adv. Marc. 3, 19; 3, 11.

Nascĭo, ōnis, f., the goddess of birth; v. natio, init., I.

nasco, ĕre, v. nascor fin.

nascor, nātus, nasci (ante-class., and in poets of the class. period also gnatus, v. under P. a. B.; part. fut. nasciturus, Pall. Jun. 7, § 8; Vulg. Judic. 13, 8), 3, v. dep. [from gnascor, gnatus, root gen, whence gigno; cf. Gr. γεννάω], to be born, to be begotten (of or by male or female).

  1. I. Lit.; constr. with ex or de and abl., or with abl. alone; rarely with ab and abl.
      1. 1. With ex and abl. (esp. with name or other appellation of the mother): cum ex utrāque (uxore) filius natus esset, Cic. de Or. 1, 40, 183: cujus ex filiā natus est Sestius, id. Fam. 13, 8, 1: Servius Tullius ex serva Tarquiniensi natus, id. Rep. 2, 21, 37: ex hac feminā debuit nasci, qui, etc., Sen. ad Helv. 16, 6: natam sibi ex Poppaeā filiam, Tac. A. 15, 23 init.: ex Thetide natus, Quint. 3, 7, 11: ex Urbiniā natus, id. 7, 2, 5: Alexandri filius natus ex Barsine, Just. 13, 2, 7; cf.: negantis (Domitii) quidquam ex se et Agrippinā nisi detestabile nasci potuisse, Suet. Ner. 6: quod ex nobis natos liberos appellamus, idcirco Cerere nati nominati sunt Liber et Libera, Cic. N. D. 2, 24, 62; cf.: convinces facile ex te esse natum, nam tui similis est probe, Ter. Heaut. 5, 4, 7: ex militibus Romanis et Hispanis mulieribus natos se memorantes, Liv. 43, 3, 2; very rarely with a designation of the father, and only with pronouns: ex hoc Domitius nascitur, Suet. Ner. 4 init.: Neoptolemus ex quo nata est Olympias, Just. 17, 3, 14: ex quo nasci nepotes deceat, Plin. Ep. 1, 14, 2: illum ex me natum, Val. Max. 5, 10 ext. 3; cf.: quod tibi filiolus vel filia nascitur ex me, Juv. 9, 83.
      2. 2. With de and abl.: de tigride natus, Ov. M. 9, 612; cf.: de stirpe dei nasci, id. ib. 11, 312: de pellice natus, id. ib. 4, 422: natus de muliere, Vulg. Job, 14, 1; 15, 14.
      3. 3. With abl. (so usually with proper names; and with general designations of parents, family, etc.): quos omnes Erebo et Nocte natos ferunt, Cic. N. D. 3, 17, 44: Hercules Jove natus, id. ib. 3, 16, 42: Nilo natus, id. ib. 3, 16, 42: nascetur Oedipus Lao, id. Fat. 13, 30: patre Marte, id. Rep. 2, 2, 4: Paulo, id. Off. 1, 33, 121: privignus Poppaeā natus, Suet. Ner. 55: Ascanius Creusā matre natus, Liv. 1, 3, 2: Junia, Vell. 2, 127, 4: amplissimā familiā nati adulescentes, Caes. B. G. 7, 37, 1: honestis parentibus, Quint. 1, 11, 85; Sen. Contr. 7, 21, 1: Mela quibus Gallio et Seneca parentibus natus, Tac. A. 16, 17: deus deo natus, Liv. 1, 16, 3: imperioso patre, id. 7, 4, 5; 9, 1, 12: Assaraco natus Capus, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 3, 35 (Ann. v. 31 Vahl.): patre certo nasci, Cic. Rosc. Am. 16, 46: Apolline natus, Ov. M. 15, 639: natus deā, son of a goddess, i. e. Achilles, id. M. 12, 86; so, natus deā, of Æneas, Verg. A. 1, 582: matre Musā natus, Cic. N. D. 3, 18, 45: nascetur pulcrā Trojanus origine Caesar, Verg. A. 1, 286.
      4. 4. With ab and abl.: generari et nasci a principibus, Tac. H. 1, 16: et qui nascentur ab illo, Verg. G. 1, 434.
      5. 5. In other constrr.: post homines natos, since men have lived, Cic. Phil. 11, 1, 1: post genus hominum natum, id. Balb. 10, 26: in miseriam nascimur, id. Tusc. 1, 5, 9: aves omnes in pedes nascuntur, with the feet foremost, Plin. 10, 53, 74, § 149: ad homines nascendos vim hujus numeri (septenarii) pertinere, to the formation of man in the womb, Gell. 3, 10, 7: homo nascitur ad laborem, i. e. it is his nature to suffer it, Vulg. Job, 5, 7.
    1. B. Transf., to rise, take beginning, derive origin, spring forth, grow, be found: O fortunatam natam me consule Romam, Cic. ap. Quint. 11, 1, 24; and ap. Juv. 10, 122: humi nascentia fraga, Verg. E. 3, 92: cum nata fuerint folia, Vulg. Marc. 13, 28: nascitur ibi plumbum album in mediterraneis regionibus, is found, produced, Caes. B. G. 5, 12: onyx nascitur circa Thebas Aegyptias, Plin. 36, 8, 12, § 61: ex palude nascitur amnis, rises, id. 36, 26, 65, § 190: nascere, praeque diem veniens age, Lucifer, almum, rise, Verg. E. 8, 17: unde nigerrimus Auster Nascitur, id. G. 3, 278: nascens luna, Hor. C. 3, 23, 2; id. S. 2, 4, 30: nascentia templa, newly built, Mart. 6, 4, 3: Circaeis nata forent an Lucrinum ad saxumostrea, Juv. 4, 140.
      To rise, be formed (of a hill): ab eo flumine collis nascebatur, Caes. B. G. 2, 18; cf.: nascitur altera moles, Sil. 3, 530.
  2. II. Trop.
    1. A. To arise, spring forth, proceed from, be produced: scribes ad me, ut mihi nascatur epistulae argumentum, Cic. Fam. 16, 22, 2: nulla tam detestabilis pestis est, quae non homini ab homine nascatur, id. Off. 2, 5, 16: fateor ea me studiose secutum ex quibus vera gloria nasci posset, id. Fam. 15, 4, 13: facinus natum a cupiditate, id. Verr. 2, 2, 34, § 82; id. Font. 16, 37: visus ei dicitur dracodicere quo illa loci nasceretur, id. Div. 2, 66, 135: strumae nascuntur maxime in cervice, Cels. 5, 28, 7; 7, 12, 1 fin.; 7, 6, 4 fin.: onychem in Arabiae tantum montibus nasci putavere, Plin. 36, 7, 12, § 59: frumenta nata sunt, Cic. Verr. 2, 3, 63, § 147: ex quo uno haec omnia nata et profecta esse concedit, id. Quint. 28, 85; id. Agr 2, 33, 90: profectio nata a timore defectionis, Caes. B. G. 7, 43: querelae verae nascuntur pectore ab imo, Cat. 64, 198: omnis obligatio vel ex contractu nascitur vel ex delicto, Gai. Inst. 3, 88 sq.
      With ut: ex hoc nascitur ut, hence it follows that, Cic. Fin. 3, 19, 63; Sen. Ep. 74, 11.
    2. B. Esp., of the spiritual renewal of a religious experience, to be regenerated, born again (eccl. Lat.): quod natum est ex spiritu, spiritus est, Vulg. Johan. 3, 6: nasci denuo, id. ib. 3, 7: natus ex Deo, id. 1 Johan. 3, 9, etc.
      Hence, P. a.
    1. A. nascens, entis, arising, beginning, nascent, infant, immature: ante Periclem et Thucydidem, qui non nascentibus Athenis, sed jam adultis fuerunt, littera nulla est, etc., Cic. Brut. 7, 27: eloquentiam pueris induunt adhuc nascentibus, Petr. 4: (vitulus) vexat nascenti robora cornu, Juv. 12, 9.
      1. 2. Subst.: nascentia, ĭum, n., organic bodies, esp. plants, Vitr. 5, 1, 3; 5, 8, 1.
    2. B. nātus, a, um, P. a., born; hence,
      1. 1. Subst.: nātus (gnātus), i, m., a son; and nāta (gnāta), ae, f. (dat. and abl. pl. natabus, where ambiguity is to be avoided, Plaut. ap. Prisc. p. 733 P.; Inscr. Orell. 7421; Phocas, p. 1707 P.; v. Neue, Formenl. 1, p. 29), a daughter; in plur.: nati (gnati), children, offspring: caritas, quae est inter natos et parentes, Cic. Lael. 8, 27: bellum prope inter parentes natosque, Liv. 1, 23, 1; cf. id. 5, 40, 3: cum pecore et gnatis, Hor. S. 2, 2, 115: et trepidae matres pressere ad pectora natos, Verg. A. 7, 518: mihi ausculta, nate, pueros jube cremarier, Enn. ap. Non. 246, 11 (Trag. v. 329 Vahl.); Hor. S. 1, 3, 43: natam conlocare alicui, Plaut. Aul. Arg. 1, 15: o gnata, Enn. ap. Cic. Div. 1, 20, 40 (Ann. v. 46 Vahl.): si quis gnatam pro mutā devovet agnā, Hor. S. 2, 3, 219; cf. id. ib. 2, 3, 199: Hectoris natum de muro jactarier, Enn. ap. Varr. L. L. 10, § 70 Müll. (Trag. v. 130 Vahl.); so, Nerei natae, id. ap. Prisc. p. 733 P. (Trag. v. 135 Vahl.): maxima natarum Priami, Verg. A. 1, 654; Ov. M. 13, 661.
        Esp. in the phrase natus nemo, not a human being, nobody (Plautine for nemo mortalis): tamquam si natus nemo in aedibus habitet, Plaut. Most. 2, 1, 55 Lorenz ad loc.; id. ib. 2, 2, 20: nato nemini, id. Cas. 2, 4, 15; id. Ps. 1, 3, 63.
      2. 2. Adj.
        1. a. Natus alicui rei or ad aliquam rem, born, made, destined, designed, intended, produced by nature for any thing.
          1. (α) With dat. (class.): me credo huic esse natum rei, ferundis miseriis, Ter. Ad. 4, 2, 6: non sibi se soli natum meminerit, sed patriae, sed suis, Cic. Fin. 2, 14, 45: natus huic imperio, id. Cael. 24, 59: gurges atque helluo natus abdomini suo, non laudi atque gloriae, id. Pis. 17, 41: Judaei et Syri, nationes natae servituti, id. Prov. Cons. 5, 10.
          2. (β) With ad (class.): vir ad omnia summa natus, Cic. Brut. 68, 239: natus ad haec tempora, id. Phil. 12, 4, 9: ad dicendum natus aptusque, id. de Or. 1, 22, 99: ad haudem et ad decus nati, suscepti, instituti sumus, id. Fin. 5, 22, 63: ad hoc unum natus, id. Or. 28, 99: ut ad cursum equus, ad arandum bos, ad indagandum canis, sic homo ad intellegendum et agendum natus est, id. Fin. 2, 13, 40: natus ad sacra Cithaeron, Ov. M. 2, 223: canor mulcendas natus ad aures, id. ib. 5, 561.
          3. (γ) With inf. (poet.): quid meruere boves, animalnatum tolerare labores, Ov. M. 15, 120: sentes tantummodo laedere natae, id. de Nuce, 113.
          4. (δ) With in and acc. (poet.): nati in usum laetitiae scyphi, Hor. C. 1, 27, 1; Ov. M. 14, 99; 15, 117.
            (ε) With propter (rare): apros, animal propter convivia natum, Juv. 1, 141.
        2. b. Formed or constituted by nature in any manner: alius ager bene natus, alius male, Varr. R. R. 1, 6, 1: sarmenta male nata, Col. 4, 24, 7: ita natus locus est, Liv. 9, 2: inculti versūs et male nati, Hor. Ep. 2, 1, 233.
          1. (β) Pro re natā, or (ante- and post-class.) e re natā, under the present circumstances, according to the state of affairs, as matters are: ut in his pro re natā non incommode possint esse, Cic. Att. 7, 14, 3: Antonii colloquium cum heroibus nostris pro re natā non incommodum, id. ib. 14, 6, 1; 7, 8, 2: e re natā melius fieri haud potuit, quam factum est, Ter. Ad. 3, 1, 8; App. M. 4, p. 143, 38.
        3. c. With a specification of time, so old, of the age of, etc.: eques Romanus annos prope XC. natus, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62: annos natus unum et viginti, id. de Or. 3, 20, 74: cum annos ad quinquaginta natus esset, id. Clu. 40, 110: cum quinque et viginti natus annos dominatum occupavisset, id. Tusc. 5, 20, 57: Cato annos quinque et octoginta natus excessit e vitā, id. Brut. 20, 80; in inscr. ANNORVM NATVS, etc., Inscr. Mon. Scip. n. 7; Inscr. Marini Atti, p. 564.
          Sometimes, in order to specify the age more exactly, major or minor, without or with quam, is added: annos nata est sedecim non major, Ter. Eun. 3, 3, 23: minor quinque et viginti annis natus, Nep. Han. 3, 2: minor triginta annis natus, Cic. Verr. 2, 2, 49, § 122: homo annos natus major quadraginta, over forty years old, Cic. Rosc. Am. 14, 49: Dionysius major annos sexaginta natus decessit, Nep. Reg. 2, 3: cum liberis majoribus quam quindecim annos natis, Liv. 45, 32, 3: minorem quam annos sex, majorem quam annos decem natam, negarunt capi fas esse, Gell. 1, 12, 1.
          For major, minor, sometimes with plus, minus (ante-class.): plus triginta annis natus sim, Plaut. Men. 3, 1, 1: annos sexaginta natus es aut plus, Ter. Heaut. 1, 1, 11; cf.: non amplius novem annos natus, Nep. Han. 2, 3.
          Act. collat. form: nasco, ĕre, to be born, etc.: ubi germen nascere coeperit, Cato, R. R. 151 fin.

A maximum of 100 entries are shown.