Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

cōgĭtābĭlis, e, adj. [cogito], conceivable, imaginable (post-Aug. and very rare), Sen. Ep. 58, 13: Deus, App. Mag. p. 315, 4.

* cōgĭtābundus, a, um, adj. [cogito], thinking, thoughtful: Socrates, Gell. 2, 1, 2.

* cōgĭtāmen, ĭnis, n. [cogito], thinking, thought, Tert. Trin. 6.

* cōgĭtāmentum, i, n. [cogito], a thought (late Lat.), Vulg. 4 Esdr. 7, 22; cf. cogitamentum, ἐνθύμημα, Gloss. Gr. Lat.

cōgĭtāta, ōrum, n., v. cogito, I. b.

cōgĭtātē, adv., v. cogito fin.

cōgĭtātim, adv., pro cogitate, Paul. ex Fest. p. 61, 9 Müll.

cōgĭtātĭo, ōnis, f. [cogito, i. e. co-agito; cf. Varr. L. L. 6, § 43; Cic. Off. 1, 6, 19; Paul. ex Fest. p. 66, 7 Müll.].

  1. I. Abstr., a thinking, considering, deliberating; thought, reflection, meditation (in good prose, and very freq.).
      1. 1. Absol.: cogitatio in se ipsā vertitur, Cic. Off. 1, 44, 156: cogitatione aliquid complecti, Quint. 11, 2, 19: subitam et fortuitam orationem commentatio et cogitatio facile vincit, Cic. de Or. 1, 33, 150; cf. Quint. 10, 6, 1 sq.: speciem dei percipere cogitatione, non sensu, Cic. N. D. 1, 37, 105: cogitatione aliquid comprehendere, id. Tusc. 1, 22, 50; 4, 13, 29: cogitatio enim quamvis regionem potest amplecti, Auct. Her. 3, 19, 32: acerrima et attentissima, Cic. de Or. 3, 5, 17: tacita, Quint. 5, 7, 2; cf. id. 6, 1, 44: provisa et formata, id. 10, 7, 8: fortuita, id. 10, 3, 29: male cohaerentem, id. 10, 6, 6: simplices, magnas, Tac. G. 22.
      2. 2. With gen.: timoris praeteriti, Cic. Sest. 4, 11: cum officii, tum etiam periculi mei, id. Fam. 7, 3, 1; Curt. 7, 8, 4: suscepti muneris, Quint. 4, prooem. 7: cogitationem habere argenti, amoenitatum, etc., Cic. Par. 1, 2, 10: illius loci, id. Att. 1, 11, 3: rerum, id. Fam. 5, 13, 5: petendi consulatūs, Vell. 2, 17, 2.
      3. 3. With rel.: quaeris ut suscipiam cogitationem, quidnam istis agendum putem, Cic. Att. 14, 20, 4: mihioccurrit cogitatio, qualis animus in corpore sit, etc., id. Tusc. 1, 22, 51: cujus sit filius, Brut. ap. Cic. Ep. ad Brut. 2, 3.
  2. II. Meton.
    1. A. Concr., a thought, opinion, judgment; a resolution, design. plan, project: omnes meas curas cogitationesque in rem publicam conferebam, Cic. Off. 2, 1, 2; cf. id. Lael. 9, 32; Liv. 35, 28, 7: mandare litteris cogitationes suas, Cic. Tusc. 1, 3, 6: versantur in animo meo multae et graves cogitationes, etc., id. Agr. 2, 2, 5; cf. Curt. 8, 3, 14: tacitae, Quint. 11, 2, 17; cf. id. 3, 8, 41: posteriores enim cogitationes (ut aiunt) sapientiores solent esse, Cic. Phil. 12, 2, 5 (transl. of Αἱ δεύτεραί πως φροντίδες σοφώτεραι): ista cogitatio de triumpho, id. Att. 7, 3, 2: redit autem illa cogitatio, quosdam fore qui, etc., Quint. 1, 7, 33: de his rebus rogo vos, ut cogitationem suscipiatis, Caes. ap. Cic. Att. 9, 7, C, 1; cf. Cic. Att. 14, 20, 4: cogitatione rerum novarum abstinere, Tac. H. 1, 7; cf. id. ib. 1, 23; 2, 74; id. A. 15, 54: vix a tam praecipiti cogitatione revocatus, Suet. Calig. 48.
    2. B. In Cic. several times, thought as an intellectual power, the ability of thinking, power or faculty of thought, the reasoning power (cf.: vim cogitationis habere, Cic. Tusc. 1, 27, 66): (homo) solus particeps rationis et cogitationis, id. Leg. 1, 7, 22; id. N. D. 3, 9, 21; 2, 7, 18; id. Verr. 2, 2, 54, § 134.

cōgĭtātō, adv., v. cogito, P. a. fin.

cōgĭtātōrĭum, ii, n. [cogitatus], a receptacle of thought (late Lat.): animae caro, Tert. Res Carn. 15; id. Anim. 11.

cōgĭtātum, i, and cōgĭtāta, ōrum, n., v. cogito, I. b.

1. cōgĭtātus, a, um, Part., from cogito.

2. cōgĭtātus, ūs, m. [cogito], a thinking, thought (late Lat.), App. M. 4, 5, p. 144, 22; Tert. Idol. 23; Vulg. Eccl. 9, 23 al. (but in Sen. Ep. 11, 9, cogitatus is part. pass.).

cōgĭto, āvi, ātum, 1, v. a. [contr. from cŏ-ăgito, acc. to Varr. L. L. 6, § 43 Müll.; but more prob. from con and root of aio, Sanscr. ah; cf.: nego, adagium], to pursue something in the mind (cf. agito, II.), i. e.

  1. I. To consider thoroughly, to ponder, to weigh, reflect upon, think (class. in prose and poetry); constr. absol., with aliquid, de aliquo, or de aliquā re, sic, ita, or a rel. -clause: cogitate cum animis vestris si quid, etc., Cato ap. Gell. 16, 1, 4; so Plaut. Most. 3, 2, 13; Ter. Ad. 3, 4, 55; 5, 3, 32; Cic. Agr. 2, 24, 64; cf.: in animo cogitare, Ter. Ad. 1, 1, 5: toto animo, Cic. Fam. 1, 7, 3: coepi egomet mecum Aliam rem ex aliā cogitare, Ter. Eun. 4, 2, 3; so id. ib. 4, 2, 8; 1, 1, 19; id. Ad. 5, 3, 22: placuit tum id mihi. Sic cogitabam: hic, etc., id. And. 1, 1, 83; cf. id. Eun. 1, 1, 11; 3, 3, 1; 4, 6, 21; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4: sic cogitabam! fore uti, etc., Cic. Quint. 24, 77: severā fronte curas cogitans (i. e. animo volvens), Plaut. Mil. 2, 2, 46; cf. Cic. Leg. 2, 1, 2: nec, aequum anne iniquum imperet, cogitabit, Plaut. Am. 1, 1, 19; cf. id. ib. 1, 1, 291: quid agam cogito, Ter. And. 2, 2, 21; cf. id. ib. 5, 1, 7 sq.; id. Ad. 4, 2, 30; Plaut. Merc. 2, 3, 10; Lucr. 4, 789; cf. id. 4, 782; Cic. Rab. Perd. 10, 29: ad haec igitur cogita, vel potius excogita, id. Att. 9, 6, 7.
    With acc. of person: Regulum cogita, think, imagine, picture to yourself, Plin. Ep. 4, 2, 2: tamquam in eo tragoediae argumento sui oblitus tantum Catonem cogitasset, Tac. Or. 2: matrem, patrem, propinquos, Quint. Decl. 22 fin.; cf.: o felicem illum, qui non praesens tantum, sed etiam cogitatus emendat, Sen. Ep. 11, 9.
    With two accs.: quem ultimae gentes castiorem non modo viderunt sed cogitaverunt? Cic. Balb. 4, 9: Scipionem, Laelium, avum, to think of, call to mind, id. Fin. 5, 1, 2: et majores et posteros cogitate, Tac. Agr. 32 fin.: si principem cogitares, Plin. Ep. 6, 31, 31: cum Persas cogitaret, Flor. 2, 8, 2; Sen. Cons. Marc. 3, 4.
        1. b. cōgĭtāta, ōrum, n. subst., reflections, thoughts, ideas: postquam ad judices Ventum est, non potuit cogitata proloqui, Ter. Phorm. 2, 1, 53: so cogitata (mentis) eloqui, Cic. Brut. 72, 253: perficere, id. Deiot. 7, 21: patefacere, Nep. Paus. 3, 1: sapientium, Cic. Agr. 1, 1, 1: Naevii, id. Quint. 29, 90.
          Rare in sing.: quo neque acutius ullius imperatoris cogitatum neque celerius factum usquam legimus, Nep. Dat. 6, 8.
    1. B. Cogitare in, adversus aliquem, with an adv., to think in some way in respect to one, to be disposed towards (very rare): si humaniter et sapienter et amabiliter in me cogitare vis, etc., Anton. ap. Cic. Att. 14, 13, A, 2: adversus se, Suet. Caes. 75 Bremi; cf. with de aliquo: si quid amice de Romanis cogitabis, Nep. Hann. 2, 6: ut multi mihi renuntiarentmale eum de me cogitare, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; and absol.: male cogitantes, Cato, R. R. praef. 4; cf.: Karthagini male jam diu cogitanti bellum multo ante denuntio, Cic. Sen. 6, 18.
  2. II. In respect to a work to be undertaken or a conclusion to be made, to have something in mind, to intend, meditate, design, plan, purpose, etc.
          1. (α) With inf.: praedium parare, Cato, R. R. 1, 1; 3, 1; Plaut. Am. 1, 1, 163: cogitat recipere hunc in aedes, Ter. Eun. 5, 2, 58: facere, id. Heaut. 3, 3, 46: recipere me, Cic. Att. 2, 9, 4: cenare, id. ib. 4, 12, 1: uti, Hor. Ep. 1, 2, 50: ex fumo dare lucem, id. A. P. 144: deducere exercitum, Suet. Ner. 18 al.
          2. (β) With acc.: proscriptiones et dictaturas cogitare, Cic. Cat. 2, 9, 20: caedem principis et res novas, Tac. A. 4, 28 fin.: cogitatum facinus, Suet. Tib. 19; and parricidium, id. Calig. 12: mecum rem pulcherrimam, Curt. 8, 7, 9: tantum nefas in aliquem, id. 6, 7, 30; 8, 6, 3; cf.: si qua cogitarentur, gravius adversus se, Suet. Caes. 75: quid bellicosus Cantaber et Scythes cogitet, what he plots, devises, Hor. C. 2, 11, 2; and so poet. of the (personified) wind: quid cogitet humidus Auster, Verg. G. 1, 462 Heyne.
          3. (γ) With ut and subj.: neque jam, ut aliquid acquireret … cogitabat, Caes. B. G. 7, 59: quidviros cogitasse arbitramur? Ut nomen suum, etc., Cic. Tusc. 1, 15, 32; Nep. Dion, 9, 2.
          4. (δ) With de: cogitavit etiam de Homeri carminibus abolendis, Suet. Calig. 34: de reddendā republicā, id. Aug. 28: de consciscendā morte, id. Caes. 36; id. Claud. 31: de quo, id. Caes. 9: cum spiritus coepit de exitu cogitare, Sen. Q. N. 6, 25, 1.
            In epistolary style, with ellipsis,
        1. a. Of ire: in Pompeianum cogitabam inde Aeculanum, Cic. Att. 16, 2, 4; 9, 1, 2; id. Fam. 7, 4 init.; id. Att. 2, 8, 2; 5, 15, 3.
        2. b. Of manere: eo die cogitabam in Anagnino, postero autem in Tusculano, Cic. Att. 12, 1, 1; cf.: ut eo die apud T. Titium in Anagnino manerem. Postridie autem in Laterio cogitabam, id. Q. Fr. 2, 5, 4 (2, 7, 1).
          Hence,
    1. * A. P. a.: cōgĭtātus, a, um, deliberate: utrum perturbatione aliquā animi, an consulto et cogitata fiat injuria, Cic. Off. 1, 8, 27 B. and K. (al. cogitato).
    2. B. cōgĭtātē, adv., with mature reflection, considerately (rare): tractare rem suam, Plaut. Trin. 2, 2, 45: meditari, id. Mil. 3, 3, 69: quae vero accurate cogitateque scripsisset, Cic. Arch. 8, 18.

cognāta, ae, v. cognatus init.

cognātĭo, ōnis, f. [cognatus].

  1. I. Lit., blood relationship, kindred, connection by birth.
    1. A. Of men.
      1. 1. Absol.: societasquae nata a primo satuserpit sensim foras, cognationibus primum, tum adfinitatibus, deinde amicitiis, post vicinitatibus, tum civibus, Cic. Fin. 5, 23, 65: frater noster cognatione patruelis, id. ib. 5, 1, 1: ut quisque te maxime cognatione, adfinitate, necessitudine aliquā attingebat, id. Verr. 2, 2, 10, § 27: cognationem commemorare, id. ib. 2, 2, 26, § 64: cognationis jura inpetrare, Plin. Pan. 37, 3: propinqua, a near or close relationship: cujus gloriae faveo propter propinquam cognationem, Cic. Lig. 3, 8: Barcina, propinquā cognatione Hannibali junctus, Liv. 23, 41, 2; cf. id. 6, 39, 4 (infra 2); Nep. praef. 7; Suet. Ner. 3; Curt. 5, 3, 12; 6, 11, 20; for which: artissimā cognatione alicui junctum esse, Just. 5, 6, 4: longa or longinqua, a distant relationship: longā quidem cognatione stirpi regiae adnexus, Curt. 4, 1, 19: Alexandrum etiam longinquā cognatione contingere, id. 10, 10, 19.
      2. 2. With cum: dicere, sibi cum eo amicitiam cognationemque esse, Cic. Verr. 2, 2, 26, § 64: nulla tibi cum isto cognatio, nulla necessitudo, id. ib. 2, 5, 68, § 176; cf. id. ib. 2, 4, 33, § 72: agere mecum per cognationem quae mihi secum esset, id. Att. 12, 49, 1.
      3. 3. With gen. pers.: deorum cognationem agnoscerem non invitus ( = cum dis), Cic. N. D. 1, 32, 91; cf.: deorum cognatione teneri, id. Div. 1, 30, 64: dictatorem propinquā cognatione Licini se apud patres excusare solitum, Liv. 6, 39, 4: Alexandro cognatio Bubaris non Darei tantum temporibus pacem praestitit, Just. 7, 4, 1; 12, 3, 1.
    2. B. Of animals: equorum, Plin. 8, 42, 64, § 157: caprarum, id. 8, 50, 76, § 203.
    3. C. Of plants: arborum, Plin. 16, 12, 23, § 61: caeparum, id. 19, 6, 33, § 108: papyri cum calamis, id. 16, 36, 64, § 157.
  2. II. Transf., concr., kindred, relations, persons, allied by descent: homo summae potentiae et magnae cognationis, Caes. B. G. 7, 32: hoc commune dedecus familiae, cognationis, nominis, Cic. Clu. 6, 16: cum tibi tota cognatio sarraco advehatur, id. ap. Quint. 8, 3, 21.
  3. III. Trop.
    1. A. In gen., relationship, association, intimate or natural connection, agreement, kindred, resemblance, affinity (freq. and class.): quibus (poëtis) est maxima cognatio cum oratoribus, Cic. de Or. 3, 7, 27; id. Ac. 2, 36, 115: cognatio studiorum et artium, id. Verr. 2, 4, 37, § 81; cf.: omnes artesquasi cognatione quādam inter se continentur, id. Arch. 1, 2: numerusnec habebat aliquam necessitudinem aut cognationem cum oratione, id. Or. 56, 187: numquam sibi cognationem cum praediis esse existimavit suis, id. Sull. 20, 59: an potest cognatio propior ulla esse quam patriae? id. Phil. 5, 2, 6: cum rerum naturā, id. Div. 2, 14, 33: rerum duarum, subjects, Quint. 9, 2, 105: dierum ac noctium, Plin. 6, 33, 39, § 211: quid in litteris proprium, quid commune, quae cum quibus cognatio, Quint. 1, 4, 12; 1, 10, 36: huic (napthae) magna cognatio ignium, Plin. 2, 105, 109, § 235.
    2. B. Transf., concr., of works of art: Pamphili cognatio et proelium ad Phliuntem ac victoria Atheniensium, the allied commanders painted by Pamphilus, Plin. 35, 10, 36, § 76; 35, 11, 40, § 136.

co-gnātus, a, um, adj. [natus, nascor],

  1. I. sprung from the same stock, related by blood, kindred; and subst.: cognātus, i, m., and cognāta, ae, f., a blood-relation, kinsman (on either the father’s or the mother’s side; a more comprehensive word than agnatus, q. v.; very freq. and class.).
      1. 1. Masc.: cognatus vester, Plaut. Poen. 5, 4, 86: propinqui atque cognati, Cic. Rosc. Am. 34, 96: amici cognatique alicujus, id. Caecin. 5, 15: cognati atque affines, id. post Red. ad Quir. 3, 6; Hor. S. 1, 9, 27 et saep.
        Gen. plur.: cognatūm, Plaut. Am. 2, 2, 209.
        With dat.: is mihi cognatus fuit, Ter. And. 5, 4, 23; id. Ad. 5, 8, 24.
      2. 2. Fem.: amicae et cognatae, Ter. Hec. 4, 2, 16; id. Phorm. 2, 3, 6; 5, 3, 20.
        With dat., Plaut. Poen. prol. 97: negat Phanium esse hanc sibi cognatam, Ter. Phorm. 2, 3, 5.
    1. B. Poet., of objects relating to kindred: rogi, Prop. 3 (4), 7, 10: latus, Ov. M. 9, 412: corpora, id. ib. 2, 663; 13, 615: pectora, id. ib. 6, 498: moenia, id. ib. 15, 451: cineres, Cat. 68, 98: urbes, Verg. A. 3, 502: sanguis, id. ib. 12, 29: acies (i. e. between Cœsar and Pompey), Luc. 1, 4 et saep.
    2. C. Transf.
      1. 1. Of animals: genus, Plin. 10, 3, 4, § 13.
      2. 2. Of plants: arbores, Plin. 16, 10, 16, § 38.
      3. 3. Of other things; so (acc. to Pythagorean notions) of the soul, kindr. with the Deity, Ov. M. 1, 81 (cf. Cic. Sen. 21, 78; id. N. D. 1, 32, 91; Lucr. 2, 991; Diog. Laert. 1, 28 al.).
        Of Thebes: moenia cognata Baccho, Stat. Th. 1, 11.
        Of beans, in allusion to the doctrine of transmigration: faba Pythagorae cognata, Hor. S. 2, 6, 63 al.
  2. II. Trop., kindred, related, connected, like, similar: nihil est tam cognatum mentibus nostris quam numeri ac voces, Cic. de Or. 3, 51, 197: (deus mundo) formam et maxime sibi cognatam et decoram dedit, id. Univ. 6 init.: gypsum calci, Plin. 36, 24, 59, § 182: vocabula, Hor. S. 2, 3, 280; cf. Quint. 1, 5, 49: qui (princeps) quod umquam claritudine eminuit, id veluti cognatum censet tuendum, Vell. 2, 130, 1.

cognĭtĭo, ōnis, f. [cognosco].

  1. I. In gen., a becoming acquainted with, learning to know, acquiring knowledge, knowledge as a consequence of perception or of the exercise of our mental powers, knowing, acquaintance, cognition (in good prose; esp. freq. in Cic. and Quint.).
    1. A. Abstr.: cognitio contemplatioque naturae, Cic. Off. 1, 43, 153: rerum occultarum, id. ib. 1, 4, 13: rerum, id. Fin. 3, 5, 17: animi, id. Tusc. 1, 29, 71: deorum, id. N. D. 2, 56, 140: urbis, id. Imp. Pomp. 14, 40: in studiis sententiae cognitionisque versabitur, id. Off. 1, 6, 19; cf. id. ib. 1, 44, 158; id. Fin. 5, 12, 34: illi, quorum studia vitaque omnis in rerum cognitione versata est, id. Off. 1, 44, 155; cf. id. ib. § 157: quorum ego copiam magnitudinem cognitionis atque artis non contemno, culture, id. de Or. 1, 51, 219; Quint. 1, 10, 10; 12, 11, 17 al.: omnia, quae cognitione digna sunt, Cic. Off. 1, 43, 153; 2, 2, 5: cognitione atque hospitio dignus, id. Arch. 3, 5; id. Fin. 3, 11, 37; cf. Quint. 10, 1, 90: cognitio et aestimatio rerum, id. 2, 18, 1; 4, 2, 40.
    2. B. Concr.
      1. 1. ( = notio, κατάληψις.) A conception, notion, idea: intellegi necesse est esse deos, quoniam insitas eorum vel potius innatas cognitiones habemus, Cic. N. D. 1, 17, 44; 1, 14, 36; id. Fin. 2, 5, 16 Madv.; 3, 5, 17.
      2. 2. Knowledge, a branch of learning (late Lat.): studiosus cognitionum omnium princeps, Amm. 21, 1, 7: 25, 4, 7.
  2. II. Specif., a legal t. t., a judicial examination, inquiry, cognizance, trial (very freq.): ne quod judicium, neve ipsius cognitio illo absente de existimatione ejus constitueretur, Cic. Verr. 2, 2, 25, § 60: lex earum rerum consulibus cognitionem dedit, id. Att. 16, 16, C, 11; cf. id. ib. § 12: captorum agrorum, id. Agr. 2, 22, 60; so, principum et senatūs, Quint. 3, 10, 1; 7, 2, 20: patrum, Tac. A. 1, 75: magistratuum, Suet. Claud. 12: praetoria, Quint. 3, 6, 70: rerum capitalium, Liv. 1, 49, 4: falsi testamenti, Suet. Claud. 9: caedis, id. Rhet. 6: vacantium militiae munere, Liv. 4, 26, 12: de Christianis, Plin. Ep. 10, 97: de famosis libellis, Tac. A. 1, 72: de ejusmodi criminibus ac reis, Suet. Tib. 28: de Votieno Montano, Tac. A. 4, 42: inter patrem et filium, Liv. 1, 50, 9: dies cognitionis, the day of trial, Cic. Brut. 32, 87.
  3. III. In Terence twice for agnitio, recognition, discovery (cf. cognosco), Ter. Hec. 5, 3, 33; id. Eun. 5, 3, 12.

cognĭtĭōnālis, e, adj. [cognitio, II.], pertaining to judicial inquiry: sententiae, Cod. Just. 7, 42, 1; 7, 45, 13.
* Adv.: co-gnĭtĭōnālĭter: introductus, by judicial investigation, Cod. Just. 7, 63, 5 fin.

cognĭtor, ōris, m. [cognosco], a judic. t. t.

    1. A. Lit., one who has made himself familiar with a case in law; hence,
        1. a. An advocate, attorney (acting in the name of the parties, who had previously appeared before the tribunal: cognitor est, qui litem alterius suscipit coram ab eo, cui datus est, Paul. ex Fest. p. 57, 9 Müll.; cf. Ascon. Cic. Div. in Caecil. 4, 11; Gai Inst. 4, 97; and v. advocatus), Cic. Div. in Caecil. 4, 11, id. Verr. 2, 2, 43, § 106 sq.; 2, 3, 34, § 78; 2, 3, 60, § 137; id. Caecin. 5, 14; id. Rosc. Com. 11, 32; 18, 53; * Quint. 3, 6, 71 al.
        2. b. A judge, = quaesitor, Cod. Th. 9, 27, 5; 10, 10, 20; Symm. Ep. 9, 39 al.
    2. B. In gen., a defender, protector: hoc (Caesare) auctore et cognitore hujusce sententiae, Cic. Cat. 4, 5, 9; Auct. Harusp. 21, 45; Liv. 39, 5, 2; Hor. S. 2, 5, 38 al.: Liber dithyramborum cognitor, Front. Eloqu. p. 217.
  1. II. A witness, who testifies that he knows a person, a voucher, Cic. Verr. 2, 5, 65, § 167 sq.; cf. id. ib. § 168; 2, 1, 5, § 13.

cognĭtōrĭus, a, um, adj. [cognitor], pertaining to an advocate, Gai Inst. 2, 39; 2, 52; 4, 82 al.

cognĭtūra, ae, f. [cognitor], the office of a fiscal agent, who looks up the debtors to the treasury; a state’s attorneyship, a state agency, Gai Inst. 4, § 124; Paul. Sent. 1, 2, § 2; Suet. Vit. 2.

1. cognĭtus, a, um, Part. and P. a., from cognosco.

* 2. cognĭtus, ūs, m. [cognosco], a becoming acquainted with, a knowing: variorum populorum, App. M. 9, p. 225.

cognōbĭlis, e, adj. [cognosco], that can be understood, intelligible (only in the two foll. exs.): libri, Gell. 20, 5, 9, as a translation of the Aristotelian ξυνετοί, and in imitation of the Catonian cognobilior cognitio, Cato ib. fin.

cognōmen, ĭnis, n. [co-nomen].

  1. I. A name added to the nomen (or name of the gens), usu. the third word in order in the full name of each citizen; sometimes followed by a fourth, the agnomen, but in the class. per. including the agnomen, a Roman surname, family name, epithet (e. g. Cicero, Scipio, etc., Africanus, Asiaticus, etc.; cf. Quint. 7, 3, 27; freq. and class.): T. Manlius, qui Galli torque detracto cognomen (sc. Torquati) invenit, Cic. Off. 3, 31, 112; cf. id. Fin. 1, 7, 23: duo isti T. Roscii, quorum alteri Capitoni cognomen est, id. Rosc. Am. 6, 17; so with dat., Liv. 2, 33, 5; 32, 2, 7; Suet. Caes. 59; id. Aug. 7; id. Vit. 18; id. Claud. 26; Hor. S. 1, 3, 58; cf. Plaut. Pers. 1, 2, 8: sapientis habere, Cic. Lael. 2, 6: Augusti, Suet. Aug. 7: Arabiae felicis dare, Plin. 12, 13, 30, § 51: Felicem addere, id. 22, 6, 6, § 12: P. Crassus cum cognomine Dives, Cic. Off. 2, 16, 57: cognomen ex contumeliā traxerit, id. Phil. 3, 6, 16; so, ex vero dictum cognomen, Hor. S. 2, 2, 56: imponere alicui, id. ib. 2, 3, 26: Aristidescognomine Justus sit appellatus, Nep. Arist. 1, 2: sumere ex aliquā re, Cic. Phil. 6, 4, 11: uti, id Clu. 26, 72.
  2. II. Meton., poet., or in post. Aug. prose sometimes, in gen. for nomen, a name: cognomina prisca locorum, Prop. 4 (5), 1, 69; so Verg. A. 1, 530; 3, 133; 3, 163; 3, 334; 3, 350; 8, 48; 8, 331 al.; Claud. B. Get. 555; Gell. 10, 12, 6.

cognōmentum, i, n. [access. form of cognomen],

  1. I. a surname (rare in class. prose; most freq. in Tac.; not used by Cic.; v. Madv. ad Cic. Fin. 2, 5, 15), Plaut. Mil. 4, 2, 47; id. Ps. 4, 2, 20; id. Pers. 1, 2, 8; Poët. ap. Cic. Fin. 2, 5, 15; Sall. Fragm. ap. Gell. 18, 4, 4; Messala ap. Sen. Suas. 2; Tac. A. 12, 55; 14, 27; Gell. 18, 7, 1.
  2. II. (Like cognomen in poets, v. cognomen, II.) In gen., a name (partic. of inanim. things or of persons to designate a peculiar quality), Tac. A. 1, 31 Nipperd.; 2, 6; 2, 60; 4, 65; 11, 11; 15, 40; id. H. 5, 2.

* cognōmĭnātĭo, ōnis, f. [access. form of cognomen], a surname, Afran. ap. Non. p. 87, 23.

cognōmĭnis, e (abl. cognomine, v. the foll.; cf.: bimestris, coelestis al.), adj. [cognomen], like-named, of the same name (mostly poet. or in post-Aug. prose); with gen., dat., or absol.: duae germanae meretrices cognomines, Plaut. Bacch. 1, 1, 5: cognomine Insubribus pago Haeduorum, Liv. 5, 34, 9 Weissenb. ad loc.: flumen Absarrum cum castello cognomine, Plin. 6, 4, 4, § 12: mox Asiacae cognomines flumini, id. 4, 12, 26, § 82: eorum, id. 6, 2, 2, § 5; Suet. Vit. 2: gaudet cognomine terrā, Verg. A. 6, 383 Forbig. ad loc. (Rib. terrae); Suet. Fragm. ap. Serv. ad Verg. A. 6, 383: cognominem patriae suae Salamina constituit, Vell. 1, 1, 1: sibi, Suet. Oth. 1.

cognōmĭno, āvi, ātum, 1, v. a. [cognomen].

  1. I. To furnish with a surname, to surname, denominate (mostly post-Aug.; only once in Cic.): amaracum Phrygium, Plin. 21, 11, 39, § 67; 21, 3, 7, § 10; * Quint. 4, 1, 2; Suet. Tib. 17.
    In part. pass.: quo ex facto ipse posterique ejus Torquati sunt cognominati, Quadr. ap. Gell. 9, 13, 19; Suet. Aug. 7; Plin. 35, 10, 37, § 112; 33, 10, 17, § 133; Flor. 3, 5, 1: verba cognominata, i. e. synonyms, * Cic. Part. Or. 15, 53.
  2. II. Rarely in gen., to name, call: MacedoniaEmathia cognominata est, Just. 7, 1, 1; so id. 15, 2, 11; Gell. 2, 22, 8.

cognoscens, entis, Part. and P. a., from cognosco.

cognoscenter, adv., v. cognosco, P. a. 1.

cognoscĭbĭlis, e, adj. [cognosco], recognizable, discernible (late Lat.), Boëth. Arist. Anal. Post. 1, 541.
Adv.: cogno-scĭbĭlĭter, recognizably: a magnitudine creaturae cognoscibiliter poterit creator videri, Vulg. Sap. 13, 5.

co-gnosco, gnōvi, gnĭtum, 3 (tempp. perff. contr. cognosti, Ter. And. 3, 4, 7: cognostis, id. Hec. prol. 8: cognoram, Cic. de Or. 1, 31, 143; Cat. 66, 26: cognoro, Cic. Att. 7, 20, 2; id. Fam. 2, 11, 2 fin.: cognorim, Cael. ap. Cic. Att. 10, 9, A, 1: cognoris, Ter. Phorm. 2, 1, 35; Lucr. 6, 534: cognorit, Ter. Eun. 5, 4, 11: cognosses, Cic. Fl. 21, 51; Cat. 91, 3: cognossent, Nep. Lys. 4 fin.: cognosse, Lucr. 1, 331; Cat. 90, 3; Ov. M. 15, 4 al.; v. Neue, Formenl. 2, 532; 2, 535), v. a. [nosco].

  1. I. To become thoroughly acquainted with (by the senses or mentally), to learn by inquiring, to examine, investigate, perceive, see, understand, learn; and, in tempp. perff. (cf. nosco) to know (very freq. in all periods and species of composition); constr. with acc., with acc. and inf., or a rel.-clause as object, and with ex, ab, the abl. alone, or per, with the source, etc., of the information, and with de.
    1. A. By the senses: credit enim sensus ignem cognoscere vere, Lucr. 1, 697; 6, 194; Enn. Ann. ap. Pers. 6, 9 (v. 16 Vahl.); cf.: doctas cognoscere Athenas, Prop. 1, 6, 13; so, regiones, Caes. B. G. 3, 7: domos atque villas, Sall. C. 12, 3: Elysios campos, etc., Tib. 3, 5, 23: totum amnem, Verg. A. 9, 245: sepulcra, Suet. Calig. 3: Aegyptum proficisci cognoscendae antiquitatis, Tac. A. 2, 59; cf. Nep. Att. 18, 1: infantem, Suet. Calig. 13: si quid dignum cognitu, worth seeing, Suet. Aug. 43 rem, Lucil. ap. Non. p. 275, 22: ab iis Caesar haec dicta cognovit, qui sermoni interfuerunt, Caes. B. C 3, 18 fin.: si tantus amor casus cognoscere nostros.. Incipiam, Verg A. 2, 10: verum, quod institui dicere, miserias cognoscite sociorum, Cic. Verr. 2, 2, 27, § 65: aliquid et litteris et nuntiis cognoscere, id. Fam. 1, 5, 1; 14, 5, 1; 14, 6 init.: iter ex perfugis, Sall. C. 57, 3; id. J. 112, 1 al: per exploratores cognovit, Caes. B. G. 1, 22; 5, 49; 2, 11; 7, 16: deditio per nuntios cognita, Sall. H. Fragm. 2, 22 Gerl.: de Marcelli salute, Cic Fam. 4, 4, 3: de Bruto, id. Att. 5, 21, 10; Sall J. 73, 1: his (quibus) rebus cognitis very freq. in the historians, Caes. B G. 1, 19, 1, 33; 2, 17; 4, 30 et saep., so in abl. absol. cognito, vivere Ptolemaeum, Liv. 33, 41, 5, so id. 37, 13, 5, 44, 28, 4 al.; v. Zumpt, Gram. § 647.
        1. b. Like the Engl. to know, the Heb. [??] (v. Gesen. Lex. s. h. v 3), and the Gr. γιγνώσκω (v. Lidd. and Scott, under the word, III.), euphem of sexual intercourse, Ov. H. 6, 133 aliquam adulterio, Just 5, 2, 5, 22, 1, 13: cognita, Cat 61, 147; Tac. H 4, 44.
    2. B. Mentally, to become acquainted with, learn, recognize, know: nihil certum sciri, nihil plane cognosci et percipi possit, Cic. de Or 1, 51, 222, Lucr 2, 840; quod Di vitiaci fratris summum in populum Romanum studium cognoverat, Caes. B. G 1, 19; cf. Sall. C. 51, 16 quem tu, cum ephebum Temni cognosses, Cic. Fl. 21, 51 et saep.: id se a Gallicis armis atque insignibus cognovisse, knew by their weapons and insignia (diff. from ex and ab aliquo, to learn from any one, v ab), Caes. B G. 1, 22; Ov. P 2, 10, 1; Phaedr. 4, 21, 22.
      With acc. and inf: nunc animam quoque ut in membris cognoscere possis esse, Lucr 3, 117; cf. Auct. Her. 4, 18, 25: cum paucitatem mililum ex castrorum exiguitate cognosceret, Caes B G. 4, 30: aetatem eorum ex dentibus, Varr R. R. 2, 8 fin.: sed Metello jam antea experimentis cognitum erat, genus Numidarum infidumesse, Sall. J 46, 3 al.
      With acc. and part.: aliter ac sperarat rempublicam se habentem, Nep. Ham. 2, 1.
      With rel.- clause: tandem cognosti qui siem, Ter And. 3, 4, 7: id socordiāne an casu acciderit, parum cognovi, Sall. J. 79, 5 al.
  2. II. To recognize that which is already known, acknowledge, identify (rare for agnosco): vereor, ne me quoque, cum domum ab Ilio cessim revertero, Praeter canem cognoscat nemo, Varr. ap. Non. p. 276, 9: eum haec cognovit Myrrhina, Ter. Hec. 5, 3, 32: primum ostendimus Cethego signum: cognovit, Cic. Cat. 3, 5, 10; cf.: sigilla, ova, id. Ac. 2, 26, 86; Lucr. 2, 349: pecus exceptum est, quod intra dies XXX. domini cognovissent, to identify, Liv. 24, 16, 5; cf.: ut suum quisque per triduum cognitum abduceret, id. 3, 10, 1; Ov. F. 2, 185: video et cognosco signum, Plaut. Ps. 4, 2, 45: faciem suam, Ov. A. A. 3, 508: cognito regis corpore, Just. 2, 6, 20: mores, Ov. P. 3, 2, 105.
    So esp., to identify a person before a tribunal: cum eum Syracusis amplius centum cives Romani cognoscerent, Cic. Verr. 2, 1, 5, § 14; 2, 5, 28, § 72.
  3. III. With the access. idea of individual exertion (cf. Gr. γιγνώσκω), to seek or strive to know something, to inquire into, to investigate, examine (so freq. only as a jurid. and milit. t. t.): accipe, cognosce signum, Plaut. Ps. 4, 2, 31.
    1. A. Jurid. t. t., to examine a case in law, to investigate judicially (cf. cognitio): Verres adesse jubebat, Verres cognoscebat, Verres judicabat, Cic. Verr. 2, 2, 10, § 26; cf. Quint. 4, 2, 21; Dig. 13, 4, 4 al.
      So absol.: si judicas, cognosce, Sen. Med. 194.
      With acc.: causam, Quint. 4, 1, 3; cf. id. 11, 1, 77 Spald. N. cr.: causas, Cic. Off. 2, 23, 82; id. Verr. 2, 2, 48, § 118. COGNITIONES, Inscr. Orell. 3042.
      With de: de agro Campano, Cic. Phil. 5, 19, 53: de Caesaris actis, id. Att. 16, 16 B, 8: de hereditate, id. Verr. 2, 2, 7, § 19: hac de re, id. ib. 2, 1, 10, § 27; cf. Quint. 6, 3, 85; 7, 4, 35; 8, 3, 62 al.; Suet. Aug. 55; 93; id. Tib. 33; id. Calig. 38 al.: super aliquā re, Dig. 23, 2, 13: familiae herciscundae, i. e. ex actione familiae herciscundae, ib. 28, 5, 35; cf. ib. 27, 2, 2.
      1. 2. Transf., of critics and the criticising public: cognoscere atque ignoscere, Quae veteres factitarunt, si faciunt novi, Ter. Eun. prol. 42; cf. id. Hec. prol. 3 and 8.
        And of private persons in gen.: et cognoscendi et ignoscendi dabitur peccati locus, Ter. Heaut. 2, 1, 6.
    2. B. Milit. t. t., to reconnoitre, to act the part of a scout: qualis esset natura montis et qualis in circuitu ascensus, qui cognoscerent, misit, Caes. B. G. 1, 21 al
      Also merely to inquire into, examine: numerum tuorum militum reliquiasque, Cic. Pis. 37, 91 (al. recognoscere).
      Hence,
      1. * 1. cognoscens, entis, P. a., acquainted with: cognoscens sui, Auct. Her. 4, 18, 25.
        Subst. in jurid. lang., one who investigates judicially Inscr Orell 3151; 3185.
        * Adv.: cognoscenter, with knowledge, distinctly: ut cognoscenter te videam, Tert. adv. Marc. 4, 22.
      2. 2. cognĭtus, a, um, P. a., known, acknowledged, approved. res penitus perspectae planeque cognitae, Cic. de Or. 1, 23, 108, cf. id. ib 1, 20, 92; id. Fam. 1, 7, 2. dierum ratio pervulgata et cognita, id. Mur 11, 25: homo virtute cognitā et spectatā fide, id. Caecin. 36, 104.
        With dat.: mihi Galba, Otho, Vitellius nec beneficio nec injuriā cogniti, Tac. H. 1, 1, so Plin. 12, 21, 45, § 99.
        Comp.: cognitiora, Ov Tr. 4, 6, 28. cognitius, id. M. 14, 15.
        Sup.: cognitissima, Cat. 4, 14.

cōgo, cŏēgi, cŏactum (COGVIT = cogit, Inscr Marin Fratr Arv. p. 170), 3, v. a. [contr. from co-ago], to drive together to one point, to collect, compress, crowd, bring, or urge together, to assemble, gather together (class. and very freq.; syn.: colligo, congrego)

  1. I. Lit.
    1. A. In gen. (constr. as a verb of motion with in and acc., or with adv. of direction): cogantur (oves) intro, Plaut. Bacch. 5, 2, 15; Verg. E. 3, 98; cf. pecus, id. ib. 3, 20: oves stabulis, id. ib. 6, 85: nubes in unum locum, Lucr. 6, 274; cf. id. 6, 464; 6, 734: oleam, to collect, Cato, R. R. 64, 1; 65, 2; 144, 1.
      So of the collecting together of fruits, also in Varr. R. R. 1, 6, 3; Col. 11, 2, 70; 12, 3, 9: talenta ad quindecim Coëgi, received, collected, Ter. Heaut. 1, 1, 94 Ruhnk.; so Cic. Verr. 2, 2, 48, § 120; id. Att. 6, 2, 8; id. Rab. Post. 11, 30: Orgetorix ad judicium omnem suam familiam undique coëgit, Caes. B. G. 1, 4; cf.: multitudinem hominum ex agris, id. ib: concilium, id. ib. 7, 77; Verg. A. 11, 304: concilium Hypatam, Liv. 36, 26, 1: bucina cogebat priscos ad verba Quirites, Prop. 4 (5), 1, 13.
      So of the collecting of troops ( = contrahere), Caes. B. C. 1, 15 fin.; cf. Sall. J. 95, 1: copias in unum locum, Caes. B. G. 2, 5; 6, 10 al.: exercitum in unum, Cic. Fam. 15, 4, 2: multitudinem in unum, Sall. J. 80, 2; cf. Caes. B. G. 1, 4: in classem, Liv. 36, 3, 5: milites in provinciam, id. 43, 15, 7: exercitum Dyrrhachium, Sall. H. 1, 31 Gerl.: ad militiam aliquos, id. J. 85, 3: acies in proelia, Verg. A. 9, 463: auxilia undique, id. ib. 8, 7.
      And of the calling together of a senate: quam cito senatum illo die coëgerim, Cic. Fam. 5, 2, 3; Liv. 3, 39, 6 al.: dum senatus cogeretur, Cic. Fin. 3, 2, 7: coguntur senatores non pignoribus, sed gratiā, id. Phil. 1, 5, 12; Liv. 1, 48, 3 al.; cf. Prop. 4 (5), 1, 13.
      And of a single senator: cur in senatum hesterno die tam acerbe cogerer? Cic. Phil. 1, 5, 11 sq.: ex duabus syllabis in unam cogentes, contracting, combining, Quint. 1, 5, 23 Spald. and Zumpt: quod ex omnibus partibus cogitur, id. 5, 14, 9.
    2. B. Esp.
      1. 1. Of liquids, to thicken, condense, curdle, coagulate: mella frigore (opp. calore remittere), Verg. G. 4, 36: lac in duritiam, Plin. 23, 7, 64, § 126; cf. Ov. M. 8, 666: fel sole, Plin. 29, 6, 37, § 116: liquorem in nivem, id. 2, 39, 39, § 105; 2, 42, 42, § 111.
        Similarly: coacta alvus, hard fœces, Cels. 2, 8; 2, 3 al.; so, vestis coacta, fulled, Plin. 8, 48, 73, § 192.
      2. 2. Of places, to draw together or contract into a narrow place: Italia coacta in angustias, Sall. H. Fragm. ap. Serv. ad Verg. A. 3, 400: saltus in arctas coactus fauces, Liv. 22, 15, 11.
      3. 3. Agmen, milit. t. t., to bring up the rear (cf. claudo, I. B. 2.), Liv. 34, 28, 7; 44, 4, 12; 35, 27, 15; 42, 64, 5; 42, 10, 8; Curt. 3, 3, 25 al.
  2. II. Trop.
    1. A. In gen.: hac re in angustum oppido nunc meae coguntur copiae (the figure borrowed from milit. lang.), Ter. Heaut. 4, 2, 2: me ex comparato et constituto spatio defensionis in semihorae curriculum coëgisti, have confined, restricted, Cic. Rab. Perd. 2, 6: in eam desperationem, ut, Suet. Caes. 20: verba in alternos pedes, i. e. to write in elegiac verse, Ov. Tr. 3, 7, 10.
      More freq.,
    2. B. Esp. with acc., inf., ut, ad, in or absol., to urge one to any action, to force, compel, constrain (syn.: impello, compello, adigo).
          1. (α) With acc.: coactus legibus Eam uxorem ducet, Ter. And. 4, 4, 41; cf. id. Ad. 1, 1, 44; id. Phorm. 1, 4, 36: vis cogendae militiae, Liv. 4, 26, 3 Weissenb. ad loc.
          2. (β) With inf: omnia vertere, Lucr. 5, 831; id. 5, 1167; 6, 837: mori me, Verg. E. 2, 7: plerasque ad officium redire, Nep. Milt. 7, 1; Liv. 38, 13, 2: neque cogi pugnare poterat, id. 45, 41, 4 et saep.
          3. (γ) With ut: vi coepi cogere ut rediret, Ter. Hec. 2, 2, 26; so id. And. 4, 1, 30; id. Ad. 5, 3, 65; Lucr. 1, 976; 6, 127; Caes. B. G. 1, 6; Cic. de Or. 3, 3, 9; id. Fam. 5, 6, 1; Nep. Alcib. 4, 5; Hor. Ep. 1, 9, 2.
            With subj. without ut, cf. Ter. And. 4, 4, 41 supra.
          4. (δ) With ad: ingratiis ad depugnandum omnes, Nep. Them. 4, 4: ad lacrimas, Plaut. Bacch. 4, 9, 57: ad proelia, Verg. A. 12, 581: Samnites belloque ad bellum cogere, Liv. 10, 11, 11; 23, 1, 4; 4, 22, 4; 34, 18, 2; Tac. A. 2, 21.
            (ε) With in: in lacrimas, Ov. Ib. 204; Quint. 3, 8, 23; Auct. B. G. 8, 38: aliquem in deditionem, Liv. 43, 1, 1; Sen. Clem. 1, 1.
            (ζ) With acc.
      1. 1. With double acc.: cogere aliquem aliquid, or cogi aliquid, Quint. 11, 1, 22: quod vos jus cogit, id voluntate impetret, Ter. Ad. 3, 4, 44: quod sua quemque mala cogebant, Liv. 3, 7, 8; 6, 15, 13; 23, 10, 6: cogi aliquid pro potestate ab tribuno, to be extorted, id. 4, 26, 10: quid non mortalia pectora cogis, Auri sacra fames! Verg. A. 3, 56.
      2. 2. With acc. of the thing: ne ad id, quod natura cogeret, ipse quoque sibi acceleraret, Nep. Att. 22, 2: quod cogere se putat posse, rogare non sustinet, Vell. 2, 81, 1: adulterium, Ov. A. A. 2, 367.
      3. 3. Sometimes as philos. t. t. = colligo, concludo, to infer, conclude: ex quibus id quod volumus efficitur et cogitur, Cic. Leg. 2, 13, 33; so id. Ep. ad Brut. 2, 7, 4.
      4. 4. Cogere agmen, to be the last (the figure borrowed from milit. lang.; v. I. B. 3. supra): ut nec duces simus, nec agmen cogamus, Cic. Att. 15, 13, 1; cf.: sic ordinandus est dies omnis, ut tamquam cogat agmen, Sen. Ep. 12, 8.
        Hence,
      1. 1. coactum, i, P. a. subst., a thick, fulled covering, a mattress (cf. coactilis), Caes. B. C. 3, 44 fin.
      2. 2. coactus, a, um, P. a., forced, constrained, unnatural: quod absurdum et nimis coactum foret, Gell. 1, 4, 7; cf. id. 16, 14, 3: lacrimae, Verg. A. 2, 196; Ov. M. 6, 628.
      3. 3. coactē, adv. (prop. in a contracted manner; hence),
        1. a. Shortly, quickly: coactius quid factum et festinantius, Gell. 10, 11, 8.
        2. b. Accurately, strictly: coactius interpretari verbum, Gell. 19, 2.
        3. c. In a forced, constrained manner, Tert. Bapt. 12; id. Anim. 42 al.