Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

Colminiana (Cato, R. R. 6, 1), Col-minia (Varr. R. R. 1, 24, 1), Culminia (Col. 5, 8, 8; 12, 51, 3; 12, 54, 1), Cominia (Plin. 15, 3, 4, § 13; Pall. Febr. 18, 4): olea, an unknown kind of olive-tree (concerning the varying readings, v. Schneid. N. cr.).

1. cŏlo, colŭi, cultum, 3, v. a. [from the stem ΚΟΛ, whence βουκόλος, βουκολέω; cf.: colonus, in-cola, agri-cola] (orig. pertaining to agriculture), to cultivate, till, tend, take care of a field, garden, etc. (freq. in all per. and species of composition).

  1. I. Prop.
          1. (α) With acc.: fundum, Varr. R. R. 1, 1, 2: agrum, id. ib. 1, 2, 14; Cato, R. R. 61; Col. 1 pr.: agri non omnes frugiferi sunt qui coluntur, Cic. Tusc. 2, 5, 13; id. Agr. 2, 25, 67: arva et vineta et oleas et arbustum, Quint. 1, 12, 7: praedia, Cic. Rosc. Am. 17, 49: rus, Col. 1, 1: rura, Cat. 64, 38; Tib. 1, 5, 21; Verg. G. 2, 413: hortos, Ov. M. 14, 624 al.: jugera, Col. 1 pr.: patrios fines, id. ib.: solum, id. 2, 2, 8: terram, id. 2, 2, 4: arbustum, Quint. 1, 12, 7: vitem, Cic. Fin. 4, 14, 38: arbores, Hor. C. 2, 14, 22: arva, id. ib. 3, 5, 24; Ov. Am. 1, 13, 15: fructus, Verg. G. 2, 36: fruges, Ov. M. 15, 134: poma, id. ib. 14, 687; cf. under P. a.
          2. (β) Absol., Varr. R. R. 1, 2, 8; Verg. G. 1, 121; Dig. 19, 2, 54, § 1.
    1. B. In gen., without reference to economics, to abide, dwell, stay in a place, to inhabit (syn.: incolo, habito; most freq. since the Aug. per.).
          1. (α) With acc.: hanc domum, Plaut. Aul. prol. 4: nemora atque cavos montes silvasque colebant, Lucr. 5, 955: regiones Acherunticas, Plaut. Bacch. 2, 2, 21: colitur ea pars (urbis) et habitatur frequentissime, Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119: urbem, urbem, mi Rufe, cole, id. Fam. 2, 12, 2: has terras, id. N. D. 2, 66, 164; Tac. A. 2, 60: loca Idae, Cat. 63, 70: Idalium, id. 36, 12 sq.; 61, 17: urbem Trojanam, Verg. A. 4, 343: Sicaniam, Ov. M. 5, 495: Maeoniam Sipylumque, id. ib. 6, 149: Elin Messeniaque arva, id. ib. 2, 679: regnum nemorale Dianae, id. ib. 14, 331: hoc nemus, id. ib. 15, 545: Elysium, Verg. A. 5, 735: loca magna, Ov. M. 14, 681; Liv. 1, 7, 10: Britanniam, Tac. Agr. 11: Rheni ripam, id. G. 28: victam ripam, id. A. 1, 59: terras, id. ib. 2, 60; cf. id. H. 5, 2: insulam, id. A. 12, 61; id. G. 29: regionem, Curt. 7, 7, 4.
            Poet., of poets: me juvat in primā coluisse Helicona juventā, i. e. to have written poetry in early youth, Prop. 3 (4), 5, 19.
            Also of animals: anguis stagna, Verg. G. 3, 430; Ov. M. 2, 380.
          2. (β) Absol.: hic, Plaut. Ps. 1, 2, 68: subdiu colere te usque perpetuom diem, id. Most. 3, 2, 78; Liv. 42, 67, 9; Curt. 9, 9, 2: colunt discreti ac diversi, Tac. G. 16: proximi Cattis Usipii ac Tencteri colunt, id. ib. 32: circa utramque ripam Rhodani, Liv. 21, 26, 6: quā Cilices maritimi colunt, id. 38, 18, 12: prope Oceanum, id. 24, 49, 6: usque ad Albim, Tac. A. 2, 41: ultra Borysthenem fluvium, Gell. 9, 4, 6: super Bosporum, Curt. 6, 2, 13: extra urbem, App. M. 1, p. 111.
  2. II. Trop. (freq. and class.).
    1. A. To bestow care upon a thing, to care for.
      1. 1. Of the gods: colere aliquem locum, to frequent, cherish, care for, protect, be the guardian of, said of places where they were worshipped, had temples, etc.: deos deasque veneror, qui hanc urbem colunt, Plaut. Poen. 5, 1, 19; Cat. 36, 12: Pallas, quas condidit arces, Ipsa colat, Verg. E. 2, 62: ille (Juppiter) colit terras, id. ib. 3, 61; id. A. 1, 16 Forbig. ad loc.: undis jura dabat, nymphisque colentibus undas, Ov. M. 1, 576: urbem colentes di, Liv. 31, 30, 9; 5, 21, 3: vos, Ceres mater ac Proserpina, precor, ceteri superi infernique di, qui hanc urbem colitis, id. 24, 39, 8: divi divaeque, qui maria terrasque colitis, id. 29, 27, 1.
      2. 2. Rarely with persons as object (syn.: curo, studeo, observo, obsequor): Juppiter, qui genus colis alisque hominum, Plaut. Poen. 5, 4, 24; cf.: (Castor et Pollux) dum terras hominumque colunt genus, i. e. improve, polish, Hor. Ep. 2, 1, 7.
      3. 3. Of the body or its parts, to cultivate, attend to, dress, clothe, adorn, etc.: formamque augere colendo, by attire, dress, Ov. M. 10, 534: corpora, id. A. A. 3, 107: tu quoque dum coleris, id. ib. 3, 225.
        With abl.: lacertos auro, Curt. 8, 9, 21: lacertum armillā aureā, Petr. 32: capillos, Tib. 1, 6, 39; 1, 8, 9.
      4. 4. With abstr. objects, to cultivate, cherish, seek, practise, devote one’s self to, etc.; of mental and moral cultivation: aequom et bonum, Plaut. Men. 4, 2, 10: amicitiam, id. Cist. 1, 1, 27: fidem rectumque, Ov. M. 1, 90: fortitudinem, Curt. 10, 3, 9: jus et fas, Liv. 27, 17 fin.: memoriam alicujus, Cic. Fin. 2, 31, 101: bonos mores, Sall. C. 9, 1: suum quaestum colit, Plaut. Poen. 5, 2, 137: pietatem, id. As. 3, 1, 5; Ter. Hec. 3, 4, 33: virtutem, Cic. Arch. 7, 16; id. Off. 1, 41, 149: amicitiam, justitiam, liberalitatem, id. ib. 1, 2, 5: virginitatis amorem, Verg. A. 11, 584: pacem, Ov. M. 11, 297; cf. Martem, Sil. 8, 464: studium philosophiae, Cic. Brut. 91, 315: disciplinam, id. ib. 31, 117: aequabile et temperatum orationis genus, id. Off. 1, 1, 3: patrias artes militiamque, Ov. F. 2, 508; cf.: artes liberales, Suet. Tib. 60: ingenium singulari rerum militarium prudentiā, Vell. 2, 29, 5 Kritz.
      5. 5. Of a period of time or a condition, to live in, experience, live through, pass, spend, etc.: servitutem apud aliquem, to be a slave, Plaut. Poen. 4, 2, 7: nunc plane nec ego victum, nec vitam illam colere possum, etc., Cic. Att. 12, 28, 2; and poet. in gen.: vitam or aevum = degere, to take care of life, for to live: vitam, Plaut. Trin. 3, 2, 74; id. Cas. 2, 1, 12; id. Rud. 1, 5, 25: vitam inopem, Ter. Heaut. 1, 1, 84: aevum vi, Lucr. 5, 1144 and 1149.
    2. B. Colere aliquem, to regard one with care, i. e. to honor, revere, reverence, worship, etc. (syn.: observo, veneror, diligo).
      1. 1. Most freq. of the reverence and worship of the gods, and the respect paid to objects pertaining thereto, to honor, respect, revere, reverence, worship: quid est enim cur deos ab hominibus colendos dicas? Cic. N. D. 1, 41, 115: hos deos et venerari et colere debemus, id. ib. 2, 28, 71; cf. id. ib. 1, 42, 119; id. Agr. 2, 35, 94; Liv. 39, 15, 2; Cat. 61, 48: Phoebe silvarumque potens Diana … o colendi Semper et culti, Hor. C. S. 2 and 3; cf. Ov. M. 8, 350: deos aris, pulvinaribus, Plin. Pan. 11, 3: Mercurium, Caes. B. G. 6, 17: Apollinem nimiā religione, Curt. 4, 3, 21: Cererem secubitu, Ov. A. 3, 10, 16: (deam) magis officiis quam probitate, id. P. 3, 1, 76: per flamines et sacerdotes, Tac. A. 1, 10; Suet. Vit. 1: quo cognomine is deus quādam in parte urbis colebatur, id. Aug. 70: deum precibus, Sen. Herc. Oet. 580: testimoniorum religionem et fidem, Cic. Fl. 4, 9; cf. id. Font. 10, 21; and: colebantur religiones pie magis quam magnifice, Liv. 3, 57, 7; and: apud quos juxta divinas religiones humana fides colitur, id. 9, 9, 4: sacra, Ov. M. 4, 32; 15, 679: aras, id. ib. 3, 733; 6, 208; cf. Liv. 1, 7, 10; Suet. Vit. 2 et saep.: numina alicujus, Verg. G. 1, 30: templum, id. A. 4, 458; Ov. M. 11, 578: caerimonias sepulcrorum tantā curà, Cic. Tusc. 1, 12, 27: sacrarium summā caerimoniā, Nep. Th. 8, 4: simulacrum, Suet. Galb. 4.
      2. 2. Of the honor bestowed upon men: ut Africanum ut deum coleret Laelius, Cic. Rep. 1, 12, 18: quia me colitis et magnificatis, Plaut. Cist. 1, 1, 23; Ter. Ad. 3, 2, 54: a quibus diligenter observari videmur et coli, Cic. Mur. 34, 70; cf. id. Fam. 6, 10, 7; 13, 22, 1; id. Off. 1, 41, 149; Sall. J. 10, 8: poëtarum nomen, Cic. Arch. 11, 27: civitatem, id. Fl. 22, 52; cf.: in amicis et diligendis et colendis, id. Lael. 22, 85 and 82: semper ego plebem Romanam militiae domiquecolo atque colui, Liv. 7, 32, 16: colere et ornare, Cic. Fam. 5, 8, 2: me diligentissime, id. ib. 13, 25 init.: si te colo, Sexte, non amabo, Mart. 2, 55: aliquem donis, Liv. 31, 43, 7: litteris, Nep. Att. 20, 4: nec illos arte colam, nec opulenter, Sall. J. 85, 34 Kritz.
        Hence,
      1. 1. cŏlens, entis, P. a., honoring, treating respectfully; subst., a reverer, worshipper; with gen.: religionum, Cic. Planc. 33, 80.
      2. 2. cultus, a, um, P. a. (acc. to I.).
    1. A. Cultivated, tilled: ager cultior, Varr. R. R. 1, 2, 20: ager cultissimus, Cic. Rosc. Com. 12, 33: materia et culta et silvestris, id. N. D. 2, 60, 151: res pecuaria, id. Quint. 3, 12: rus cultissimum, Col. 1, 1, 1: terra, Quint. 5, 11, 24: fundus cultior, id. 8, 3, 8: cultiora loca, Curt. 7, 3, 18.
        1. b. Subst.: culta, ōrum, n., tilled, cultivated land, gardens, plantations, etc., Lucr. 1, 165; 1, 210; 5, 1370; Verg. G. 1, 153; 2, 196; 4, 372; Plin. 24, 10, 49, § 83
          Hence,
    2. B. Trop., ornamented, adorned, polished, elegant, cultivated: milites habebat tam cultos ut argento et auro politis armis ornaret, Suet. Caes. 67: adulter, Ov. Tr. 2, 499: turba muliebriter culta, Curt. 3, 3, 14: sacerdos veste candidā cultus, Plin. 16, 44, 95, § 251: matrona vetitā purpurā culta, Suet. Ner. 32: filia cultior, Mart. 10, 98, 3: animi culti, Cic. Tusc. 2, 5, 13; cf.: tempora et ingenia cultiora, Curt. 7, 8, 11: Tibullus, Ov. Am. 1, 15, 28; cf. carmina, id. A. A. 3, 341: cultiores doctioresque redire, Gell. 19, 8, 1: sermone cultissimus, Aur. Vict. Epit. 45.
      Adv.: cul-tē, elegantly: dicere, * Quint. 8, 3, 7; Plin. Ep. 5, 20, 6.
      Comp.: dicere, Sen. Suas. 4 fin.; Tac. Or. 21: (sc. veste) progredi, Just. 3, 3, 5: incubare strato lectulo, Val. Max. 2, 6, 8.
      Sup. apparently not in use.

cŏlŭmen, ĭnis, n., and contr. cul-men, mis, n. [root cel- of excello; cf.: celsus, culmus, calamus, collis], lit., that which rises in height, is prominent, projects; hence the point, top, summit, ridge.

  1. I. Form columen, inis, n. (only this form is used by Plautus, v. Ritschl, prol. ad Plaut. p. 65).
    1. A. An elevated object, a pillar, column: ego vitam agam sub altis Phrygiae columinibus, the lofty buildings, or perh. the mountain-heights, Cat. 63, 71 Ellis ad loc.; and of a pillar of fire: Phoebi fax, tristis nunt a belli, quae magnum ad columen flammato ardore volabat, like an ascending column, Cic. poët. Div. 1, 11, 18.
    2. B. The highest part or top of an object, e. g. of a wall; the coping; Fr. le chaperon, Cato, R. R. 15, 1; of a building, a ridge, a roof, a gable: in turribus et columinibus villae, Varr. R. R. 3, 7, 1: aulae, Sen. Herc. Fur. 1000; id. Thyest. 54 Gron.; so of the Capitol, Cic. poët. Div. 1, 12, 20, and of the culmination of heavenly bodies: oritur Canicula cum Cancro, in columen venit cum Geminis, Nigid. ap. Serv. ad Verg. G. 1, 218.
      1. 2. Trop., the top, crown, summit, first, chief, the height, etc.: columen amicorum Antonii, Cotyla Varius, Cic. Phil. 13, 12, 26: pars haec vitae jam pridem pervenit ad columen, Plin. 15, 15, 17, § 57; Col. 3, 4, 3: audaciae, the crown of impudence, Plaut. Am. 1, 1, 211.
  2. G. An elevated object that supports, sustains something; in archit., the top of a gable-end, a gable pillar, a prop, Vitr. 4, 2, 1; 4, 7, 5.
    Esp. freq.,
      1. 2. Trop., a support, prop, stay: familiae, Ter. Phorm. 2, 1, 57; Cic. Verr. 2, 3, 76, § 176: senati, praesidium popli, Plaut. Cas. 3, 2, 6; cf. id. Ep. 2, 2, 7: rei publicae, Cic. Sest. 8, 19; Curt. 9, 6, 8: imperii Romani, Div 38, 51, 3: regni Ausonii, Sil. 15, 385: Asiae, Sen. Troad. 6: rerum mearum (Maecenas), Hor. C. 2, 17, 4: doctrinarum, artium (Varro et Nigidius), Gell. 19, 14, 1; Col. 3, 4, 3.
  3. II. culmen, ĭnis, n. (in Cic. only once; cf. the foll. B.; not in Cat., Lucr., or Hor.; in gen. first freq. since the Aug. per.).
    1. * A. Any thing high; poet., of the stalk of a bean, Ov. F. 4, 734.
    2. B. The top, summit, e. g. of a building, a roof, gable, cupola, etc.: columen in summo fastigio culminis, Vitr. 4, 2, 1; Ov. M. 1, 295; 1, 289; Verg. E. 1, 69: tecta domorum, id. A. 2, 446; 2, 458; 4, 186: culmina hominum, deorum, i. e. of houses and temples, id. ib. 4, 671; Liv. 27, 4, 11; 42, 3, 7.
      Of the dome of heaven, * Cic. Arat. 26.
      Of mountain summits: Alpium, Caes. B. G. 3, 2: Tarpeium, Suet. Dom. 23.
      Of the crown of the head of men, Liv. 1, 34, 9.
      Of the top of the prow of a ship, Luc. 3, 709.
      1. 2. Trop., the summit, acme, height, point of culmination (perh. not ante-Aug.): a summo culmine fortunae ad ultimum finem, Liv. 45, 9, 7: principium culmenque (columenque, Sillig) omnium rerum pretii margaritae tenent, Plin. 9, 35, 54, § 106: ruit alta a culmine Troja, Verg. A. 2, 290 (Hom. Il. 13, 772: κατ’ ἄκρης); cf. id. ib. 2, 603: de summo culmine lapsus, Luc. 8, 8: regale, Claud. VI. Cons. Hon. 64. pastorale, id. B. Get. 355: honoris, App. Flor. 3.

Culăro, ōnis, m., a town in Gallia Narbonensis, afterwards Gratianopolis, now Grenoble, Cic. Fam. 10, 23, 7.

culcĭta (in MSS. also culcĭtra), ae, f. [etym. dub.; acc. to Varr. L. L. 5, § 167 Müll.; Paul. ex Fest. p. 50, 8, from calco], a sack filled with feathers, wool, hair, etc., for lying upon, warming, etc.; a bed, cushion, mattress, pillow, Cato, R. R. 10 fin.; 11 fin.; Varr. ap. Non. p. 86, 5 sq.; Cic. Tusc. 3, 19, 46; Sen. Ep. 87, 2; 108, 23; Suet. Tib. 54 al.
Of a little cushion or patch for the eye, Plaut. Mil. 4, 4, 42.
Of a resting-place in a conservatory of birds, Varr. R. R. 3, 5, 14.
In the lang. of comedy: gladium faciam culcitam Eumque incumbam, I will make the sword my couch, i. e. I will make away with myself, Plaut. Cas. 2, 4, 28.

culcĭtārĭus, ii, m. [culcita], a cushion-maker, acc. to Diom. p. 313 P.

culcĭtella, ae, f. dim. [culcita], a little cushion or mattress, transf. in mal. part., Plaut. Most. 4, 2, 14; cf.: sponda interior regiae lecticae, Suet. Caes. 49.

culcĭtŭla, ae, f. dim. [culcita], a small cushion or mattress, Lucil. ap. Non. p. 35, 20; cf. Diom. p. 326, 20 K.

cūlĕāris, v. cullearis.

cūlĕus, v. culleus.

1. cŭlex, ĭcis, m. (f., Plaut. Cas. 2, 3, 22), a gnat, midge (comprising very many species), Plin. 11, 2, 1, § 2 sq.; 11, 35, 41, § 118; 17, 27, 44, § 255; Plaut. Curc. 4, 2, 14; Lucr. 3, 391; Hor. S. 1, 5, 14; Col. 11, 3, 60; Mart. 3, 93, 9 al.
Also the title of a writing of Verg.; cf. Heyn. Verg. tom. iv. prooem.
As a term of reproach for a wanton lover, Plaut. Cas. 2, 3, 22.

2. culex, ĭcis, v. culix.

* cŭlĭcellus, i, m. dim. [1. culex], a little gnat: amasio Tullae, i. e. buzzing round her, Ser. ap. Diom. p. 513 P.

cŭlĭcŭlārĕ, is, n. [1. culex], a fly-net (late Lat.; cf. conopeum), Schol. Juv. 6, 80.

cŭlĭcŭlus, dim. [1. culex], a little gnat, κωυώπιον, Gloss. Cyrill.

cŭligna, ae, f., = κυλίχνη, a small drinking-vessel, a cup, Cato, R. R. 132, 1; Fragm. ap. Paul. ex Fest. p. 55, 2 Müll.

cŭlīna (old orthogr. cŏlīna, acc. to Non. p. 55, 18 sq.), ae, f. [Sanscr. çar, çri, to cook, mix], a kitchen.

  1. I. Prop., Plaut. Most. 1, 1, 1; id. Truc. 2, 7, 53; Varr. R. R. 1, 13, 2; Cic. Fam. 15, 18, 1; Sen. Ep. 114, 26; Petr. 2; Hor. S. 1, 5, 73; 2, 5, 80; cf. of a portable kitchen, Sen. Ep. 78, 23; Juv. 3, 250.
  2. II. Transf.
    1. A. Culina vocatur locus, in quo epulae in funere comburuntur, Paul. ex Fest. p. 65, 12.
    2. B. Meton., food, fare, victuals: Murenā praebente domum, Capitone culinam, Hor. S. 1, 5, 38; so Juv. 5, 162; 14, 14.

cŭlīnārĭus, a, um, adj. [culina], pertaining to the kitchen, culinary, kitchen-.

  1. I. Adj.: operae, Fronto, B. Parth. p. 201.
  2. II. Subst.: cŭlīnārĭus, ii, m., a kitchen servant, Scrib. Comp. 230.

cūlĭŏla (cull-) cortices nucum viridium, dicta a similitudine culeorum, quibus vinum sive oleum continetur, Paul. ex Fest. p. 50, 12 Müll.

culix, ĭcis, m., an unknown plant, Plin. 19, 5, 23, § 68.
Also culex, Pall. Mart. 9, 8.

cullĕāris (cūl-), e, adj. [culleus, II. A.], of the measure of a culleus: labrum, Cato, R. R. 154: dolia, Vitr. 6, 9.

cullĕus (cūl-, and in the signif. II. B., cōl-), i (nom. plur. cullea, neutr., Cato ap. Varr. R. R. 1, 2, 7; Non. p. 197; gen. plur. culleūm, Cato, R. R. 11, 1), m., = κολεός, Ion. κουλεός (a sheath; hence), a leather bag, a sack for holding liquids.

  1. I. Prop.: Te ipsam culleo ego cras faciam ut deportere in pergulam, Plaut. Ps. 1, 2, 78; Nep. Eum. 8, 7; Plin. 7, 20, 19, § 82.
    Parricides were sewed up in bags and drowned, Cic. Rosc. Am. 25, 70; id. Inv. 2, 50, 149; Sen. Clem. 1, 15; Dig. 48, 9, 9; Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 5; Quint. 7, 8, 6; Suet. Aug. 33; Juv. 8, 214.
    Comp.: culleus ligneus, of a ship without rigging, Sen. Contr. 3 (7), 15, 9.
  2. II. Transf.
    1. A. A large measure for liquids, holding 20 amphorae, Cato, R. R. 148, 1; Varr. R. R. 1, 2, 7.
    2. B. The scrotum, Cic. Fam. 9, 22, 4; Mart. 12, 84; Auct. Priap. 13, 8; hence, coleos habere, i. q. virum esse, Petr. 44, 14.

culmen, ĭnis, contr. form of columen, q. v.

culmĕus, a, um, adj. [culmus], of siraw: tecti culmina, Paul. Nol. Carm. 13, 387.

Culminia, v. Colminiana.

culmōsus, a, um, adj. [culmus], stalklike, poet.: fratres, sprung from the dragonteeth, Sid. Carm. 6, 72.

culmus, i, m. [kindr. with culmen], a stalk, stem, esp. of grain, straw, Varr. R. R. 1, 48, 3 (Cod. Vindob. culmen); Cic. Sen. 15, 51; Verg. G. 1, 111; 1, 317 al.
Of other plants: milii, panici, Plin. 18, 7, 10, § 52: holci, id. 27, 10, 63, § 90: lilii, Stat. S. 3, 3, 128.

culpa, ae, f. [kindr. in root with scelus; cf. Sanscr. skhal-, errare], crime, fault, blame, failure, defect (as a state worthy of punishment; on the contr. delictum, peccatum, etc., as punishable acts; diff. from scelus, which implies an intentional injury of others; but culpa includes in it an error in judgment).

  1. I. Prop.
    1. A. In gen. (very freq. in every period and species of composition): delictum suum Suamque ut culpam expetere in mortalem sinat, Plaut. Am. 1, 2, 33; cf.: non C. Rabirium culpa delicti, non invidia vitae … in discrimen capitis vocaverunt, Cic. Rab. Perd. 1, 2: in hoc uno genere omnis inesse culpas istius maximas avaritiae, majestatis, dementiae, libidinis, crudelitatis, id. Verr. 2, 5, 17, § 42: et culpam in facto, non scelus esse meo, Ov. Tr. 4, 1, 24 et saep.: quicquid hujus factum’st culpa, non factum’st mea, Ter. Eun. 5, 6, 10: is quidem In culpā non est, to blame, in fault, id. Hec. 4, 4, 78; cf. id. ib. 3, 1, 19: praesidio ad eorum, qui in culpā essent, timorem uti, Cic. Fam. 15, 2, 7: malo Tironis verecundiam in culpā esse, quam inliberalitatem Curii, id. Att. 8, 6, 3; id. Planc. 4, 10; cf.: ut jam sit in iis culpa, qui, etc., id. Fam. 1, 9, 13: tua culpa nonnulla est, you are somewhat to blame, not without fault, id. ib. 3, 8, 6: sed haec mea culpa est, id. Brut. 35, 133: ne penes ipsos culpa esset cladis, Liv. 5, 36, 10: penes Aetolos culpam belli esse, id. 35, 33, 3; Sen. Ben. 7, 18, 2; Plin. Ep. 10, 30 (39), 2: culpa, quae te est penes, Ter. hec. 4, 1, 20: culpa abest ab aliquo, Quint. 11, 1, 64: aliquem extra culpam belli esse judicare, Liv. 8, 19, 10: in mutum confers culpam, Plaut. Truc. 4, 3, 55: conferre in aliquem, Ter. Eun. 2, 3, 96; Caes. B. G. 4, 27; Cic. Sen. 5, 14 al.; cf.: culpam transferre in aliquem, Ter. And. 2, 3, 5; Cic. Att. 15, 28; id. Font. 8, 18: suam quisque culpam auctores ad negotia transferunt, Sall. J. 1, 4: contrahere culpam, Cic. Att. 11, 24, 1: culpam non modo derivare in aliquem, sed communicare cum altero, id. Verr. 2, 2, 20, § 49: in culpā ponere aliquem, id. Clu. 45, 127: indecorant bene nata (pectora) culpae, Hor. C. 4, 4, 36; 4, 15, 11: seraque fata, Quae manent culpas etiam sub Orco, id. ib. 3, 11, 29; App. Dogm. Plat. 2, p. 28, 5; Arn. 1, p. 27.
    2. B. In partic.
      1. 1. The crime of unchastity, a faux pas (cf. crimen, II. A. 2.), Ov. M. 2, 37 et saep.; Verg. A. 4, 19; 4, 172; Hor. C. 3, 27, 38; 3, 6, 17; Tac. A. 3, 24 et saep.
      2. 2. Mostly in jurid. Lat., the fault of remissness, neglect, Dig. 17, 2, 72; 18, 1, 68; 42, 5, 8, § 3: nec sum facturus (rem) vitio culpāve minorem, Hor. S. 2, 6, 6.
  2. II. Meton., any thing mischievous or injurious, mischief: continuo culpam (sc. ovem aegram) ferro compesce, Verg. G. 3, 468: sedula (i. e. meretrix), Prop. 4 (5), 5, 20.
    1. B. Of things, a fault, defect: operum et laudes et culpae, Vitr. 3, 1, 4.

culpābĭlis, e, adj. [culpa], worthy of blame, culpable, criminal (post-class.): aliquid (opp. laudabile), App. Mag. p. 223: opinio de diis (opp. digna), Arn. 7, p. 222.
Comp.: tanto culpabilius est, non observare quod possis, Tert. ad Uxor. 2, 1.
Adv.: culpābĭlĭter, culpably, Symm. Ep. 9, 40.
Comp., Paul. Nol. Ep. 39, 4; Cael. Aur. Acut. 3, 17, 172.

* culpātĭo, ōnis, f. [culpo], a reproach, blame, Gell. 10, 22, 2.

culpātus, a, um, Part. and P. a., from culpo.

* culpĭto, āre, v. freq. a. [culpo], to blame or reproach severely or harshly: jusjurandum, Plaut. Cist. 2, 1, 28.

culpo, āvi, ātum, 1, v. a. [culpa].

  1. I. To reproach or blame a person or thing as wrong or faulty, to censure, reprove, disapprove, condemn (syn.: reprehendo, vitupero; opp. laudo, probo, etc.; rare; mostly post-Aug.; never in the Cic. per.).
        1. a. With personal objects: quos modo culpavi, Ov. M. 10, 581: illum, Quint. 8, 4, 23: alium, id. 4, 2, 26: Neronem, Suet. Vit. Pers.
          Pass.: laudatur (prodigus) ab his, culpatur ab illis, Hor. S. 1, 2, 11; 1, 4, 25; id. C. 4, 5, 20; Quint. 3, 6, 60: cum ob id culparetur, Suet. Caes. 72: sola est, in quā merito culpetur, pecuniae cupiditas, id. Vesp. 16 init.: num culpandus est qui coepit? Plin. Ep. 7, 17, 4; 9, 19, 8.
        2. b. With things as objects: hoc (opp. laudare), Plaut. Bacch. 3, 2, 13: quod, Ter. Eun. 2, 3, 96: faciem deae, Ov. M. 11, 322: versus duros (with reprehendere inertes), Hor. A. P. 446: statuas, Mart. 9, 60, 12: modum praemii poenaeve, Quint. 2, 4, 38: factum ipsum, Plin. Ep. 1, 8, 15: plura culpanda sunt quam laudanda, id. ib. 5, 8, 13.
        3. c. Absol.: culpetne probetne, Ov. M. 3, 256; 9, 524; Hor. S. 1, 4, 82.
          Hence, subst.: culpanda, ōrum, n., things deserving censure: et probandorum et culpandorum ex iis confirmatio eosdem gradus habet, Quint. 5, 11, 7.
  2. II. Culpare aliquid, to declare something as a crime, to impute a fault to, to complain of, find fault with: arbore nunc aquas Culpante, etc., Hor. C. 3, 1, 31; cf.: agrorum infecunditatem, Col. 1, prooem. § 1: culpantur frustra calami, Hor. S. 2, 3, 7.
    Hence, culpā-tus, a, um, P. a.
    1. A. Worthy of reproach, blamable: Paris, Verg. A. 2, 602: culpatius esse arbitror, Gell. 11, 7, 1.
    2. B. Corrupted, spoiled: vinum, Macr. S. 7, 6.

cultē, adv., v. colo, P. a. fin.

cultello, no perf., ātum, 1, v. a. [cultellus].

  1. I. To make in the shape of a knife: spinam dorsi, Plin. 8, 25, 38, § 91; 32, 2, 5, § 13 Sillig N. cr.
  2. II. To level land by the coulter, Front. Limit. p. 43 Goes.

* cultellŭlus, i, m. dim. [cultellus], a little knife, Sol. 38.

cultellus, i, m. dim. [culter], a small knife.

  1. I. Prop., Varr. R. R. 1, 69, 2; id. Fragm. ap. Non. p. 195, 18; Hor. Ep. 1, 7, 51; Plin. 12, 25, 54, § 115 al.
  2. II. Lignei, wooden pegs or pins, Vitr. 7, 3.

culter, tri, m. [kindr. with Sanscr. kar, to wound, kill; cf. per-cello, clades].

  1. I. Orig. a plough-coulter, ploughshare, Plin. 18, 18, 48, § 171 sq.
  2. II. In gen., a knife; so a vintner’s knife, Col. 4, 25, 2; 12, 45, 4; a butcher’s knife, Plaut. Rud. 1, 2, 46; Liv. 3, 48, 5: qui ad cultrum bovem emunt, i. e. for slaughter, Varr. R. R. 2, 5, 11; Suet. Tib. 25; Scrib. Comp. 13; a razor: cultros metuens tonsorios, Cic. Off. 2, 7, 25: cultrum tonsorium super jugulum meum posui, Petr. 108, 11; Plin. 7, 59, 59, § 211; a hunting-knife, Petr. 40; Suet. Aug. 19; id. Claud. 13; a cook’s knife, Plaut. Aul. 3, 2, 3; Varr. ap. Non. p. 195, 16: tympanum versatile, in cultro collocatum, placed on the edge, on the small side, perpendicularly, Vitr. 10, 14; in the same sense: in cultrum collocare, id. 10, 10.
    Prov.: sub cultro, under the knife, i. e. in extreme peril or distress, Hor. S. 1, 9, 74.

cultĭcŭla fusticulus quidam ligneus in sacris dicebatur, Paul. ex Fest. p. 50, 9 Müll., where Lind. reads culcitula.

cultĭo, ōnis, f. [1. colo].

  1. I. Agri, a cultivation, preparation of ground, agriculture, Cic. Sen. 16, 57; id. Verr. 2, 3, 97, § 226 (others, less correctly, agricultio in one word; v. agricultio): cultionis labor, Ambros. Fug. Saec. 8, 49.
  2. II. (In acc. with colo, II. B.) Veneration, reverence, Arn. 4, p. 146; 5, p. 178.

cultor, ōris, m. [1. colo].

  1. I. Prop., one who bestows care or labor upon a thing, an elaborator, cultivator, etc.: agrorum, Liv. 2, 34, 11; 4, 25, 4: agri, id. 40, 29, 3; cf. agricultor: virentis agelli, Hor. A. P. 117: terrae, Cic. N. D. 2, 39, 99: vitis, a vine-dresser, id. Fin. 5, 14, 40: alveorum, a bee-master, apiarist, Col. 9, 3, 1.
    Poet., of a bullock: pauperis agri, Ov. F. 5, 515.
        1. b. Absol., a cultivator or tiller of land, a husbandman, planter, Sall. J. 46, 5; Liv. 21, 34, 1; 28, 11, 9; Quint. 2, 19, 2; Verg. A. 8, 8; Ov. M. 1, 425: cultores (opp. oppidani), countrymen, Tac. A. 12, 55; cf. id. H. 2, 87.
    1. B. Meton. (acc. to colo, I. B.), an inhabitant, a dweller: ejus terrae, Sall. J. 17, 7: collis ejus (sc. Janiculi), Liv. 24, 10, 12; cf.: collis Heliconii, Cat. 61, 1: Cupua Tuscis veteribus cultoribus adempta, Liv. 28, 28, 6: nemorum, Verg. G. 1, 14; 2, 114; cf.: antiqui (Capuae), Liv. 7, 38, 5: (insularum), id. 22, 31, 3: caeli (Juppiter), Plaut. Am. 5, 1, 13: Euboicus tumidarum aquarum, Ov. M. 14, 4.
  2. II. Trop. (acc. to colo, II. A. and B.).
    1. A. A fosterer, supporter: bonorum (with fautor), Liv. 9, 46, 13: fidissimus imperii Romani (Hiero), id. 26, 32, 4: juvenum, a tutor, teacher, Pers. 5, 63: veritatis, fraudis inimici, Cic. Off. 1, 30, 109; cf. aequi, Ov. M. 5, 100: juris et aequarum legum, Mart. 10, 37, 1: amicitiae, Liv. 25, 28, 8; Mart. 9, 84, 4.
    2. B. A worshipper, reverencer: deorum, Hor. C. 1, 34, 1: numinis, Ov. M. 1, 327: diligentissimus religionum, Liv. 5, 50, 1.
      Also absol., Verg. A. 11, 788.
      Hence, in later relig. lang., a priest of some deity: deūm matris, a priest of Cybele, Suet. Oth. 8; cf. Inscr. Orell. 938; 1578.

cultrārĭus, ii, m. [culter], a slayer of the victim (for sacrifice), Suet. Calig. 32; Inscr. Orell. 4175.

* cultrātus, a, um, adj. [culter], knifeshaped: folia, Plin. 13, 4, 7, § 30.

cultrix, īcis, f. [cultor].

  1. I. Prop., she who labors at or cares for a thing: earum rerum quas terra gignitaugendarum et alendarum quandam cultricem esse, quae sit scientia atque ars agricolarum, Cic. Fin. 5, 14, 39.
    1. B. A female inhabitant: nemorum Latonia virgo, Verg. A. 11, 557; cf.: montibus Idri (Diana), Cat. 64, 300 Sillig N. cr.: collis (Janiculi) haec aetas, Ov. F. 1, 245.
      1. 2. Poet., transf., of things as subjects: foci secura patella, Pers. 3, 26.
  2. II. Trop., a female worshipper: deorum montium, Lact. Mort. Pers. 11.

cultūra, ae, f. [1. colo].

  1. I. A cultivating, care, cultivation: agri, Varr. R. R. 2, praef. § 4; Cic. Sen. 15, 54; Suet. Aug. 42 al.: agelli, Lucr. 5, 1366; cf. Cic. Agr. 2, 30, 83; 2, 35, 94; id. Fl. 29, 71, and agricultura: vitis, id. Fin. 5, 14, 39.
    In plur.: agri culturas docuit usus, Lucr. 5, 1447.
        1. b. Absol., agriculture, tillage, husbandry, in the broadest sense (cf. agricola), Varr. R. R. 1, 18; 1, 7; Quint. 10, 2, 2; Hor. C. 3, 24, 14.
          In plur., of the several parts of husbandry, Col. 11, 1, 30; 11, 2, 3.
  2. II. Trop.
    1. A. Care, culture, cultivation: cultura animi philosophia est, Cic. Tusc. 2, 5, 13 (v. the figure in connection); so absol.: culturae patientem commodare aurem, Hor. Ep. 1, 1, 40.
    2. B. An honoring: potentis amici, i. e. a courting, flattering, Hor. Ep. 1, 18, 86.
      1. 2. Of religious worship (late Lat.): Dei, Lact. 5, 7 al.; Tert. Apol. 21.; Lampr. Heliog. 3 fin.

1. cultus, a, um, Part. and P. a., from 1. colo.

2. cultus, ūs, m. [1. colo].

  1. I. Prop., a laboring at, labor, care, cultivation, culture (rare): quod est tam asperum saxetum, in quo agricolarum cultus non elaboret? Cic. Agr. 2, 25, 66: agricolae, id. Leg. 1, 1, 1: agrorum, Liv. 4, 12, 7; Quint. prooem. § 26; cf. id. 8, 3, 75: (oves) neque sustentari neque ullum fructum edere ex se sine cultu hominum et curatione possent, Cic. N. D. 2, 63, 158; cf.: cultus et curatio corporis, id. ib. 1, 34, 94: omnis cultus fructusque Cereris in iis locis interisse, id. Verr. 2, 4, 51, § 114.
  2. II. Trop.
    1. A. In gen. (also rare), training, education, culture: malo cultu corruptus, Cic. Part. Or. 26, 91: animi, mental discipline, id. Fin. 5, 19, 54; cf.: recti cultus pectora roborant, Hor. C. 4, 4, 34; id. Ep. 2, 2, 123: litterarum, Just. 9, 8, 18; Gell. 14, 6, 1: quos (barbaros reges) nulla eruditio, nullus litterarum cultus imbuerat, Sen. Ira, 3, 17, 1: quid tam dignum cultu atque labore ducamus (sc. quam vocem)? Quint. 2, 16, 17.
    2. B. In partic.
      1. 1. An honoring, reverence, adoration, veneration: philosophia nos primum ad deorum cultum erudivit, Cic. Tusc. 1, 26, 64; id. Inv. 2, 53, 161; Ov. M. 2, 425: exquisitus religionis cultus, Val. Max. 5, 2, 1; 4, 4, 4.
        In plur.: justis ac piis, Lact. 4, 3: de adventu regis et cultu sui, Tac. A. 2, 58.
        Far more freq. and class. in prose and poetry,
      2. 2. Care directed to the refinement of life (opp. to a state of nature), i. e. arrangements for living, style, manner of life, culture, cultivation, elegance, polish, civilization, refinement, etc.: homines a ferā agrestique vitā ad humanum cultum civilemque deducere, Cic. de Or. 1, 8, 33; cf.: eadem mediocritas ad omnem usum cultumque vitae transferenda est. id. Off. 1, 39, 140: (Belgae) a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, Caes. B. G. 1, 1; cf. id. ib. 1, 31; Verg. A. 5, 730; and in plur.: cultusque artesque virorum, Ov. M. 7, 58: liberalis, Liv. 45, 28, 11: humilis, id. 1, 39, 3: agrestis et rusticus, id. 7, 4, 6; cf. feri, Hor. C. 1, 10, 2: multas (artes) ad animorum corporumque cultuminvexit, Liv. 39, 8, 3: regio victu atque cultu aetatem agere, Sall. C. 37, 6; so with victus, Cic. Fam. 9, 3, 1; Caes. B. G. 6, 24; Nep. Alcib. 11, 4 al.; cf. of improvement, cultivation of mind: animi cultus ille erat ei quasi quidam humanitatis cibus, Cic. Fin. 5, 19, 54: non mores patrios solum, sed etiam cultum vestitumque mutavit, Nep. Paus. 3, 1.
        In a bad sense, luxury, voluptuousness, wantonness: libido stupri, ganeae ceterique cultūs non minor incesserat, sensual indulgences, Sall. C. 13, 3; cf.: cultus ac desidia imperatoris, Liv. 29, 21, 13.
        1. b. Transf., of ornaments of style: in verbis effusiorem, ut ipsi vocant, cultum adfectaverunt, Quint. 3, 8, 58; so id. 2, 5, 23; 10, 1, 124 al.
      3. 3. Style of dress, external appearance, clothing, dress, garb, apparel, attire; esp. ornament, decoration, splendid dress, splendor (so most freq.): aequato omnium cultu, Liv. 34, 4, 12: pastoralis, Vell. 1, 2: quam maxime miserabilis, Sall. J. 33, 1; Tert. Hab. Mul. 3: regius, Nep. Dat. 3, 1: militaris, Liv. 29, 19, 11: incinctus Gabino cultu, id. 10, 7, 3: justo mundior, id. 8, 15, 7: amoenior, id. 4, 44, 11 et saep.; Vell. 2, 40; Quint. 8, prooem. § 20; Suet. Caes. 44 et saep.; Hor. C. 1, 8, 16; 4, 9, 15; Ov. M. 3, 609 et saep.

cŭlullus, i, m. (acc. to Acro upon Hor. C. 1, 31, 11, orig. a sacrificial vessel for liquids; later, in gen.), a drinking-vessel, beaker, goblet, cup, bowl, Hor. l. l.; id. A. P. 434.

cūlus, i, m. [perh. kindr. with κοῖλος, of a curving form; cf. 1. anus], the posteriors, fundament, Cat. 23, 19; 33, 4; 97, 2; Mart. 3, 98, 1.