No entries found. Showing closest matches:
Colminiana (Cato, R. R. 6, 1), Col-minia (Varr. R. R. 1, 24, 1), Culminia (Col. 5, 8, 8; 12, 51, 3; 12, 54, 1), Cominia (Plin. 15, 3, 4, § 13; Pall. Febr. 18, 4): olea, an unknown kind of olive-tree (concerning the varying readings, v. Schneid. N. cr.).
1. cŏlo, colŭi, cultum, 3, v. a. [from the stem ΚΟΛ, whence βουκόλος, βουκολέω; cf.: colonus, in-cola, agri-cola] (orig. pertaining to agriculture), to cultivate, till, tend, take care of a field, garden, etc. (freq. in all per. and species of composition).
- I. Prop.
- (α) With acc.: fundum, Varr. R. R. 1, 1, 2: agrum, id. ib. 1, 2, 14; Cato, R. R. 61; Col. 1 pr.: agri non omnes frugiferi sunt qui coluntur, Cic. Tusc. 2, 5, 13; id. Agr. 2, 25, 67: arva et vineta et oleas et arbustum, Quint. 1, 12, 7: praedia, Cic. Rosc. Am. 17, 49: rus, Col. 1, 1: rura, Cat. 64, 38; Tib. 1, 5, 21; Verg. G. 2, 413: hortos, Ov. M. 14, 624 al.: jugera, Col. 1 pr.: patrios fines, id. ib.: solum, id. 2, 2, 8: terram, id. 2, 2, 4: arbustum, Quint. 1, 12, 7: vitem, Cic. Fin. 4, 14, 38: arbores, Hor. C. 2, 14, 22: arva, id. ib. 3, 5, 24; Ov. Am. 1, 13, 15: fructus, Verg. G. 2, 36: fruges, Ov. M. 15, 134: poma, id. ib. 14, 687; cf. under P. a.
- (β) Absol., Varr. R. R. 1, 2, 8; Verg. G. 1, 121; Dig. 19, 2, 54, § 1.
- B. In gen., without reference to economics, to abide, dwell, stay in a place, to inhabit (syn.: incolo, habito; most freq. since the Aug. per.).
- (α) With acc.: hanc domum, Plaut. Aul. prol. 4: nemora atque cavos montes silvasque colebant, Lucr. 5, 955: regiones Acherunticas, Plaut. Bacch. 2, 2, 21: colitur ea pars (urbis) et habitatur frequentissime, Cic. Verr. 2, 4, 53, § 119: urbem, urbem, mi Rufe, cole, id. Fam. 2, 12, 2: has terras, id. N. D. 2, 66, 164; Tac. A. 2, 60: loca Idae, Cat. 63, 70: Idalium, id. 36, 12 sq.; 61, 17: urbem Trojanam, Verg. A. 4, 343: Sicaniam, Ov. M. 5, 495: Maeoniam Sipylumque, id. ib. 6, 149: Elin Messeniaque arva, id. ib. 2, 679: regnum nemorale Dianae, id. ib. 14, 331: hoc nemus, id. ib. 15, 545: Elysium, Verg. A. 5, 735: loca magna, Ov. M. 14, 681; Liv. 1, 7, 10: Britanniam, Tac. Agr. 11: Rheni ripam, id. G. 28: victam ripam, id. A. 1, 59: terras, id. ib. 2, 60; cf. id. H. 5, 2: insulam, id. A. 12, 61; id. G. 29: regionem, Curt. 7, 7, 4.
Poet., of poets: me juvat in primā coluisse Helicona juventā, i. e. to have written poetry in early youth, Prop. 3 (4), 5, 19.
Also of animals: anguis stagna, Verg. G. 3, 430; Ov. M. 2, 380.
- (β) Absol.: hic, Plaut. Ps. 1, 2, 68: subdiu colere te usque perpetuom diem, id. Most. 3, 2, 78; Liv. 42, 67, 9; Curt. 9, 9, 2: colunt discreti ac diversi, Tac. G. 16: proximi Cattis Usipii ac Tencteri colunt, id. ib. 32: circa utramque ripam Rhodani, Liv. 21, 26, 6: quā Cilices maritimi colunt, id. 38, 18, 12: prope Oceanum, id. 24, 49, 6: usque ad Albim, Tac. A. 2, 41: ultra Borysthenem fluvium, Gell. 9, 4, 6: super Bosporum, Curt. 6, 2, 13: extra urbem, App. M. 1, p. 111.
- II. Trop. (freq. and class.).
- A. To bestow care upon a thing, to care for.
- 1. Of the gods: colere aliquem locum, to frequent, cherish, care for, protect, be the guardian of, said of places where they were worshipped, had temples, etc.: deos deasque veneror, qui hanc urbem colunt, Plaut. Poen. 5, 1, 19; Cat. 36, 12: Pallas, quas condidit arces, Ipsa colat, Verg. E. 2, 62: ille (Juppiter) colit terras, id. ib. 3, 61; id. A. 1, 16 Forbig. ad loc.: undis jura dabat, nymphisque colentibus undas, Ov. M. 1, 576: urbem colentes di, Liv. 31, 30, 9; 5, 21, 3: vos, Ceres mater ac Proserpina, precor, ceteri superi infernique di, qui hanc urbem colitis, id. 24, 39, 8: divi divaeque, qui maria terrasque colitis, id. 29, 27, 1.
- 2. Rarely with persons as object (syn.: curo, studeo, observo, obsequor): Juppiter, qui genus colis alisque hominum, Plaut. Poen. 5, 4, 24; cf.: (Castor et Pollux) dum terras hominumque colunt genus, i. e. improve, polish, Hor. Ep. 2, 1, 7.
- 3. Of the body or its parts, to cultivate, attend to, dress, clothe, adorn, etc.: formamque augere colendo, by attire, dress, Ov. M. 10, 534: corpora, id. A. A. 3, 107: tu quoque dum coleris, id. ib. 3, 225.
With abl.: lacertos auro, Curt. 8, 9, 21: lacertum armillā aureā, Petr. 32: capillos, Tib. 1, 6, 39; 1, 8, 9.
- 4. With abstr. objects, to cultivate, cherish, seek, practise, devote one’s self to, etc.; of mental and moral cultivation: aequom et bonum, Plaut. Men. 4, 2, 10: amicitiam, id. Cist. 1, 1, 27: fidem rectumque, Ov. M. 1, 90: fortitudinem, Curt. 10, 3, 9: jus et fas, Liv. 27, 17 fin.: memoriam alicujus, Cic. Fin. 2, 31, 101: bonos mores, Sall. C. 9, 1: suum quaestum colit, Plaut. Poen. 5, 2, 137: pietatem, id. As. 3, 1, 5; Ter. Hec. 3, 4, 33: virtutem, Cic. Arch. 7, 16; id. Off. 1, 41, 149: amicitiam, justitiam, liberalitatem, id. ib. 1, 2, 5: virginitatis amorem, Verg. A. 11, 584: pacem, Ov. M. 11, 297; cf. Martem, Sil. 8, 464: studium philosophiae, Cic. Brut. 91, 315: disciplinam, id. ib. 31, 117: aequabile et temperatum orationis genus, id. Off. 1, 1, 3: patrias artes militiamque, Ov. F. 2, 508; cf.: artes liberales, Suet. Tib. 60: ingenium singulari rerum militarium prudentiā, Vell. 2, 29, 5 Kritz.
- 5. Of a period of time or a condition, to live in, experience, live through, pass, spend, etc.: servitutem apud aliquem, to be a slave, Plaut. Poen. 4, 2, 7: nunc plane nec ego victum, nec vitam illam colere possum, etc., Cic. Att. 12, 28, 2; and poet. in gen.: vitam or aevum = degere, to take care of life, for to live: vitam, Plaut. Trin. 3, 2, 74; id. Cas. 2, 1, 12; id. Rud. 1, 5, 25: vitam inopem, Ter. Heaut. 1, 1, 84: aevum vi, Lucr. 5, 1144 and 1149.
- B. Colere aliquem, to regard one with care, i. e. to honor, revere, reverence, worship, etc. (syn.: observo, veneror, diligo).
- 1. Most freq. of the reverence and worship of the gods, and the respect paid to objects pertaining thereto, to honor, respect, revere, reverence, worship: quid est enim cur deos ab hominibus colendos dicas? Cic. N. D. 1, 41, 115: hos deos et venerari et colere debemus, id. ib. 2, 28, 71; cf. id. ib. 1, 42, 119; id. Agr. 2, 35, 94; Liv. 39, 15, 2; Cat. 61, 48: Phoebe silvarumque potens Diana … o colendi Semper et culti, Hor. C. S. 2 and 3; cf. Ov. M. 8, 350: deos aris, pulvinaribus, Plin. Pan. 11, 3: Mercurium, Caes. B. G. 6, 17: Apollinem nimiā religione, Curt. 4, 3, 21: Cererem secubitu, Ov. A. 3, 10, 16: (deam) magis officiis quam probitate, id. P. 3, 1, 76: per flamines et sacerdotes, Tac. A. 1, 10; Suet. Vit. 1: quo cognomine is deus quādam in parte urbis colebatur, id. Aug. 70: deum precibus, Sen. Herc. Oet. 580: testimoniorum religionem et fidem, Cic. Fl. 4, 9; cf. id. Font. 10, 21; and: colebantur religiones pie magis quam magnifice, Liv. 3, 57, 7; and: apud quos juxta divinas religiones humana fides colitur, id. 9, 9, 4: sacra, Ov. M. 4, 32; 15, 679: aras, id. ib. 3, 733; 6, 208; cf. Liv. 1, 7, 10; Suet. Vit. 2 et saep.: numina alicujus, Verg. G. 1, 30: templum, id. A. 4, 458; Ov. M. 11, 578: caerimonias sepulcrorum tantā curà, Cic. Tusc. 1, 12, 27: sacrarium summā caerimoniā, Nep. Th. 8, 4: simulacrum, Suet. Galb. 4.
- 2. Of the honor bestowed upon men: ut Africanum ut deum coleret Laelius, Cic. Rep. 1, 12, 18: quia me colitis et magnificatis, Plaut. Cist. 1, 1, 23; Ter. Ad. 3, 2, 54: a quibus diligenter observari videmur et coli, Cic. Mur. 34, 70; cf. id. Fam. 6, 10, 7; 13, 22, 1; id. Off. 1, 41, 149; Sall. J. 10, 8: poëtarum nomen, Cic. Arch. 11, 27: civitatem, id. Fl. 22, 52; cf.: in amicis et diligendis et colendis, id. Lael. 22, 85 and 82: semper ego plebem Romanam militiae domique … colo atque colui, Liv. 7, 32, 16: colere et ornare, Cic. Fam. 5, 8, 2: me diligentissime, id. ib. 13, 25 init.: si te colo, Sexte, non amabo, Mart. 2, 55: aliquem donis, Liv. 31, 43, 7: litteris, Nep. Att. 20, 4: nec illos arte colam, nec opulenter, Sall. J. 85, 34 Kritz.
Hence,
- 1. cŏlens, entis, P. a., honoring, treating respectfully; subst., a reverer, worshipper; with gen.: religionum, Cic. Planc. 33, 80.
- 2. cultus, a, um, P. a. (acc. to I.).
- A. Cultivated, tilled: ager cultior, Varr. R. R. 1, 2, 20: ager cultissimus, Cic. Rosc. Com. 12, 33: materia et culta et silvestris, id. N. D. 2, 60, 151: res pecuaria, id. Quint. 3, 12: rus cultissimum, Col. 1, 1, 1: terra, Quint. 5, 11, 24: fundus cultior, id. 8, 3, 8: cultiora loca, Curt. 7, 3, 18.
- b. Subst.: culta, ōrum, n., tilled, cultivated land, gardens, plantations, etc., Lucr. 1, 165; 1, 210; 5, 1370; Verg. G. 1, 153; 2, 196; 4, 372; Plin. 24, 10, 49, § 83
Hence,
- B. Trop., ornamented, adorned, polished, elegant, cultivated: milites habebat tam cultos ut argento et auro politis armis ornaret, Suet. Caes. 67: adulter, Ov. Tr. 2, 499: turba muliebriter culta, Curt. 3, 3, 14: sacerdos veste candidā cultus, Plin. 16, 44, 95, § 251: matrona vetitā purpurā culta, Suet. Ner. 32: filia cultior, Mart. 10, 98, 3: animi culti, Cic. Tusc. 2, 5, 13; cf.: tempora et ingenia cultiora, Curt. 7, 8, 11: Tibullus, Ov. Am. 1, 15, 28; cf. carmina, id. A. A. 3, 341: cultiores doctioresque redire, Gell. 19, 8, 1: sermone cultissimus, Aur. Vict. Epit. 45.
Adv.: cul-tē, elegantly: dicere, * Quint. 8, 3, 7; Plin. Ep. 5, 20, 6.
Comp.: dicere, Sen. Suas. 4 fin.; Tac. Or. 21: (sc. veste) progredi, Just. 3, 3, 5: incubare strato lectulo, Val. Max. 2, 6, 8.
Sup. apparently not in use.
cŏlŭmen, ĭnis, n., and contr. cul-men, mis, n. [root cel- of excello; cf.: celsus, culmus, calamus, collis], lit., that which rises in height, is prominent, projects; hence the point, top, summit, ridge.
- I. Form columen, inis, n. (only this form is used by Plautus, v. Ritschl, prol. ad Plaut. p. 65).
- A. An elevated object, a pillar, column: ego vitam agam sub altis Phrygiae columinibus, the lofty buildings, or perh. the mountain-heights, Cat. 63, 71 Ellis ad loc.; and of a pillar of fire: Phoebi fax, tristis nunt a belli, quae magnum ad columen flammato ardore volabat, like an ascending column, Cic. poët. Div. 1, 11, 18.
- B. The highest part or top of an object, e. g. of a wall; the coping; Fr. le chaperon, Cato, R. R. 15, 1; of a building, a ridge, a roof, a gable: in turribus et columinibus villae, Varr. R. R. 3, 7, 1: aulae, Sen. Herc. Fur. 1000; id. Thyest. 54 Gron.; so of the Capitol, Cic. poët. Div. 1, 12, 20, and of the culmination of heavenly bodies: oritur Canicula cum Cancro, in columen venit cum Geminis, Nigid. ap. Serv. ad Verg. G. 1, 218.
- 2. Trop., the top, crown, summit, first, chief, the height, etc.: columen amicorum Antonii, Cotyla Varius, Cic. Phil. 13, 12, 26: pars haec vitae jam pridem pervenit ad columen, Plin. 15, 15, 17, § 57; Col. 3, 4, 3: audaciae, the crown of impudence, Plaut. Am. 1, 1, 211.
- G. An elevated object that supports, sustains something; in archit., the top of a gable-end, a gable pillar, a prop, Vitr. 4, 2, 1; 4, 7, 5.
Esp. freq.,
- 2. Trop., a support, prop, stay: familiae, Ter. Phorm. 2, 1, 57; Cic. Verr. 2, 3, 76, § 176: senati, praesidium popli, Plaut. Cas. 3, 2, 6; cf. id. Ep. 2, 2, 7: rei publicae, Cic. Sest. 8, 19; Curt. 9, 6, 8: imperii Romani, Div 38, 51, 3: regni Ausonii, Sil. 15, 385: Asiae, Sen. Troad. 6: rerum mearum (Maecenas), Hor. C. 2, 17, 4: doctrinarum, artium (Varro et Nigidius), Gell. 19, 14, 1; Col. 3, 4, 3.
- II. culmen, ĭnis, n. (in Cic. only once; cf. the foll. B.; not in Cat., Lucr., or Hor.; in gen. first freq. since the Aug. per.).
- * A. Any thing high; poet., of the stalk of a bean, Ov. F. 4, 734.
- B. The top, summit, e. g. of a building, a roof, gable, cupola, etc.: columen in summo fastigio culminis, Vitr. 4, 2, 1; Ov. M. 1, 295; 1, 289; Verg. E. 1, 69: tecta domorum, id. A. 2, 446; 2, 458; 4, 186: culmina hominum, deorum, i. e. of houses and temples, id. ib. 4, 671; Liv. 27, 4, 11; 42, 3, 7.
Of the dome of heaven, * Cic. Arat. 26.
Of mountain summits: Alpium, Caes. B. G. 3, 2: Tarpeium, Suet. Dom. 23.
Of the crown of the head of men, Liv. 1, 34, 9.
Of the top of the prow of a ship, Luc. 3, 709.
- 2. Trop., the summit, acme, height, point of culmination (perh. not ante-Aug.): a summo culmine fortunae ad ultimum finem, Liv. 45, 9, 7: principium culmenque (columenque, Sillig) omnium rerum pretii margaritae tenent, Plin. 9, 35, 54, § 106: ruit alta a culmine Troja, Verg. A. 2, 290 (Hom. Il. 13, 772: κατ’ ἄκρης); cf. id. ib. 2, 603: de summo culmine lapsus, Luc. 8, 8: regale, Claud. VI. Cons. Hon. 64. pastorale, id. B. Get. 355: honoris, App. Flor. 3.
Culăro, ōnis, m., a town in Gallia Narbonensis, afterwards Gratianopolis, now Grenoble, Cic. Fam. 10, 23, 7.
culcĭta (in MSS. also culcĭtra), ae, f. [etym. dub.; acc. to Varr. L. L. 5, § 167 Müll.; Paul. ex Fest. p. 50, 8, from calco], a sack filled with feathers, wool, hair, etc., for lying upon, warming, etc.; a bed, cushion, mattress, pillow, Cato, R. R. 10 fin.; 11 fin.; Varr. ap. Non. p. 86, 5 sq.; Cic. Tusc. 3, 19, 46; Sen. Ep. 87, 2; 108, 23; Suet. Tib. 54 al.
Of a little cushion or patch for the eye, Plaut. Mil. 4, 4, 42.
Of a resting-place in a conservatory of birds, Varr. R. R. 3, 5, 14.
In the lang. of comedy: gladium faciam culcitam Eumque incumbam, I will make the sword my couch, i. e. I will make away with myself, Plaut. Cas. 2, 4, 28.
‡ culcĭtārĭus, ii, m. [culcita], a cushion-maker, acc. to Diom. p. 313 P.
culcĭtella, ae, f. dim. [culcita], a little cushion or mattress, transf. in mal. part., Plaut. Most. 4, 2, 14; cf.: sponda interior regiae lecticae, Suet. Caes. 49.
culcĭtŭla, ae, f. dim. [culcita], a small cushion or mattress, Lucil. ap. Non. p. 35, 20; cf. Diom. p. 326, 20 K.
cūlĕāris, v. cullearis.
cūlĕus, v. culleus.
1. cŭlex, ĭcis, m. (f., Plaut. Cas. 2, 3, 22), a gnat, midge (comprising very many species), Plin. 11, 2, 1, § 2 sq.; 11, 35, 41, § 118; 17, 27, 44, § 255; Plaut. Curc. 4, 2, 14; Lucr. 3, 391; Hor. S. 1, 5, 14; Col. 11, 3, 60; Mart. 3, 93, 9 al.
Also the title of a writing of Verg.; cf. Heyn. Verg. tom. iv. prooem.
As a term of reproach for a wanton lover, Plaut. Cas. 2, 3, 22.
2. culex, ĭcis, v. culix.
* cŭlĭcellus, i, m. dim. [1. culex], a little gnat: amasio Tullae, i. e. buzzing round her, Ser. ap. Diom. p. 513 P.
cŭlĭcŭlārĕ, is, n. [1. culex], a fly-net (late Lat.; cf. conopeum), Schol. Juv. 6, 80.
‡ cŭlĭcŭlus, dim. [1. culex], a little gnat, κωυώπιον, Gloss. Cyrill.
† cŭligna, ae, f., = κυλίχνη, a small drinking-vessel, a cup, Cato, R. R. 132, 1; Fragm. ap. Paul. ex Fest. p. 55, 2 Müll.
cŭlīna (old orthogr. cŏlīna, acc. to Non. p. 55, 18 sq.), ae, f. [Sanscr. çar, çri, to cook, mix], a kitchen.
- I. Prop., Plaut. Most. 1, 1, 1; id. Truc. 2, 7, 53; Varr. R. R. 1, 13, 2; Cic. Fam. 15, 18, 1; Sen. Ep. 114, 26; Petr. 2; Hor. S. 1, 5, 73; 2, 5, 80; cf. of a portable kitchen, Sen. Ep. 78, 23; Juv. 3, 250.
- II. Transf.
- A. Culina vocatur locus, in quo epulae in funere comburuntur, Paul. ex Fest. p. 65, 12.
- B. Meton., food, fare, victuals: Murenā praebente domum, Capitone culinam, Hor. S. 1, 5, 38; so Juv. 5, 162; 14, 14.
cŭlīnārĭus, a, um, adj. [culina], pertaining to the kitchen, culinary, kitchen-.
- I. Adj.: operae, Fronto, B. Parth. p. 201.
- II. Subst.: cŭlīnārĭus, ii, m., a kitchen servant, Scrib. Comp. 230.
‡ cūlĭŏla (cull-) cortices nucum viridium, dicta a similitudine culeorum, quibus vinum sive oleum continetur, Paul. ex Fest. p. 50, 12 Müll.
culix, ĭcis, m., an unknown plant, Plin. 19, 5, 23, § 68.
Also culex, Pall. Mart. 9, 8.
cullĕāris (cūl-), e, adj. [culleus, II. A.], of the measure of a culleus: labrum, Cato, R. R. 154: dolia, Vitr. 6, 9.
† cullĕus (cūl-, and in the signif. II. B., cōl-), i (nom. plur. cullea, neutr., Cato ap. Varr. R. R. 1, 2, 7; Non. p. 197; gen. plur. culleūm, Cato, R. R. 11, 1), m., = κολεός, Ion. κουλεός (a sheath; hence), a leather bag, a sack for holding liquids.
- I. Prop.: Te ipsam culleo ego cras faciam ut deportere in pergulam, Plaut. Ps. 1, 2, 78; Nep. Eum. 8, 7; Plin. 7, 20, 19, § 82.
Parricides were sewed up in bags and drowned, Cic. Rosc. Am. 25, 70; id. Inv. 2, 50, 149; Sen. Clem. 1, 15; Dig. 48, 9, 9; Cic. Q. Fr. 1, 2, 2, § 5; Quint. 7, 8, 6; Suet. Aug. 33; Juv. 8, 214.
Comp.: culleus ligneus, of a ship without rigging, Sen. Contr. 3 (7), 15, 9.
- II. Transf.
- A. A large measure for liquids, holding 20 amphorae, Cato, R. R. 148, 1; Varr. R. R. 1, 2, 7.
- B. The scrotum, Cic. Fam. 9, 22, 4; Mart. 12, 84; Auct. Priap. 13, 8; hence, coleos habere, i. q. virum esse, Petr. 44, 14.
culmen, ĭnis, contr. form of columen, q. v.
culmĕus, a, um, adj. [culmus], of siraw: tecti culmina, Paul. Nol. Carm. 13, 387.
Culminia, v. Colminiana.
culmōsus, a, um, adj. [culmus], stalklike, poet.: fratres, sprung from the dragonteeth, Sid. Carm. 6, 72.
culmus, i, m. [kindr. with culmen], a stalk, stem, esp. of grain, straw, Varr. R. R. 1, 48, 3 (Cod. Vindob. culmen); Cic. Sen. 15, 51; Verg. G. 1, 111; 1, 317 al.
Of other plants: milii, panici, Plin. 18, 7, 10, § 52: holci, id. 27, 10, 63, § 90: lilii, Stat. S. 3, 3, 128.
culpa, ae, f. [kindr. in root with scelus; cf. Sanscr. skhal-, errare], crime, fault, blame, failure, defect (as a state worthy of punishment; on the contr. delictum, peccatum, etc., as punishable acts; diff. from scelus, which implies an intentional injury of others; but culpa includes in it an error in judgment).
- I. Prop.
- A. In gen. (very freq. in every period and species of composition): delictum suum Suamque ut culpam expetere in mortalem sinat, Plaut. Am. 1, 2, 33; cf.: non C. Rabirium culpa delicti, non invidia vitae … in discrimen capitis vocaverunt, Cic. Rab. Perd. 1, 2: in hoc uno genere omnis inesse culpas istius maximas avaritiae, majestatis, dementiae, libidinis, crudelitatis, id. Verr. 2, 5, 17, § 42: et culpam in facto, non scelus esse meo, Ov. Tr. 4, 1, 24 et saep.: quicquid hujus factum’st culpa, non factum’st mea, Ter. Eun. 5, 6, 10: is quidem In culpā non est, to blame, in fault, id. Hec. 4, 4, 78; cf. id. ib. 3, 1, 19: praesidio ad eorum, qui in culpā essent, timorem uti, Cic. Fam. 15, 2, 7: malo Tironis verecundiam in culpā esse, quam inliberalitatem Curii, id. Att. 8, 6, 3; id. Planc. 4, 10; cf.: ut jam sit in iis culpa, qui, etc., id. Fam. 1, 9, 13: tua culpa nonnulla est, you are somewhat to blame, not without fault, id. ib. 3, 8, 6: sed haec mea culpa est, id. Brut. 35, 133: ne penes ipsos culpa esset cladis, Liv. 5, 36, 10: penes Aetolos culpam belli esse, id. 35, 33, 3; Sen. Ben. 7, 18, 2; Plin. Ep. 10, 30 (39), 2: culpa, quae te est penes, Ter. hec. 4, 1, 20: culpa abest ab aliquo, Quint. 11, 1, 64: aliquem extra culpam belli esse judicare, Liv. 8, 19, 10: in mutum confers culpam, Plaut. Truc. 4, 3, 55: conferre in aliquem, Ter. Eun. 2, 3, 96; Caes. B. G. 4, 27; Cic. Sen. 5, 14 al.; cf.: culpam transferre in aliquem, Ter. And. 2, 3, 5; Cic. Att. 15, 28; id. Font. 8, 18: suam quisque culpam auctores ad negotia transferunt, Sall. J. 1, 4: contrahere culpam, Cic. Att. 11, 24, 1: culpam non modo derivare in aliquem, sed communicare cum altero, id. Verr. 2, 2, 20, § 49: in culpā ponere aliquem, id. Clu. 45, 127: indecorant bene nata (pectora) culpae, Hor. C. 4, 4, 36; 4, 15, 11: seraque fata, Quae manent culpas etiam sub Orco, id. ib. 3, 11, 29; App. Dogm. Plat. 2, p. 28, 5; Arn. 1, p. 27.
- B. In partic.
- 1. The crime of unchastity, a faux pas (cf. crimen, II. A. 2.), Ov. M. 2, 37 et saep.; Verg. A. 4, 19; 4, 172; Hor. C. 3, 27, 38; 3, 6, 17; Tac. A. 3, 24 et saep.
- 2. Mostly in jurid. Lat., the fault of remissness, neglect, Dig. 17, 2, 72; 18, 1, 68; 42, 5, 8, § 3: nec sum facturus (rem) vitio culpāve minorem, Hor. S. 2, 6, 6.
- II. Meton., any thing mischievous or injurious, mischief: continuo culpam (sc. ovem aegram) ferro compesce, Verg. G. 3, 468: sedula (i. e. meretrix), Prop. 4 (5), 5, 20.
- B. Of things, a fault, defect: operum et laudes et culpae, Vitr. 3, 1, 4.
culpābĭlis, e, adj. [culpa], worthy of blame, culpable, criminal (post-class.): aliquid (opp. laudabile), App. Mag. p. 223: opinio de diis (opp. digna), Arn. 7, p. 222.
Comp.: tanto culpabilius est, non observare quod possis, Tert. ad Uxor. 2, 1.
Adv.: culpābĭlĭter, culpably, Symm. Ep. 9, 40.
Comp., Paul. Nol. Ep. 39, 4; Cael. Aur. Acut. 3, 17, 172.
* culpātĭo, ōnis, f. [culpo], a reproach, blame, Gell. 10, 22, 2.
culpātus, a, um, Part. and P. a., from culpo.
* culpĭto, āre, v. freq. a. [culpo], to blame or reproach severely or harshly: jusjurandum, Plaut. Cist. 2, 1, 28.
culpo, āvi, ātum, 1, v. a. [culpa].
- I. To reproach or blame a person or thing as wrong or faulty, to censure, reprove, disapprove, condemn (syn.: reprehendo, vitupero; opp. laudo, probo, etc.; rare; mostly post-Aug.; never in the Cic. per.).
- a. With personal objects: quos modo culpavi, Ov. M. 10, 581: illum, Quint. 8, 4, 23: alium, id. 4, 2, 26: Neronem, Suet. Vit. Pers.
Pass.: laudatur (prodigus) ab his, culpatur ab illis, Hor. S. 1, 2, 11; 1, 4, 25; id. C. 4, 5, 20; Quint. 3, 6, 60: cum ob id culparetur, Suet. Caes. 72: sola est, in quā merito culpetur, pecuniae cupiditas, id. Vesp. 16 init.: num culpandus est qui coepit? Plin. Ep. 7, 17, 4; 9, 19, 8.
- b. With things as objects: hoc (opp. laudare), Plaut. Bacch. 3, 2, 13: quod, Ter. Eun. 2, 3, 96: faciem deae, Ov. M. 11, 322: versus duros (with reprehendere inertes), Hor. A. P. 446: statuas, Mart. 9, 60, 12: modum praemii poenaeve, Quint. 2, 4, 38: factum ipsum, Plin. Ep. 1, 8, 15: plura culpanda sunt quam laudanda, id. ib. 5, 8, 13.
- c. Absol.: culpetne probetne, Ov. M. 3, 256; 9, 524; Hor. S. 1, 4, 82.
Hence, subst.: culpanda, ōrum, n., things deserving censure: et probandorum et culpandorum ex iis confirmatio eosdem gradus habet, Quint. 5, 11, 7.
- II. Culpare aliquid, to declare something as a crime, to impute a fault to, to complain of, find fault with: arbore nunc aquas Culpante, etc., Hor. C. 3, 1, 31; cf.: agrorum infecunditatem, Col. 1, prooem. § 1: culpantur frustra calami, Hor. S. 2, 3, 7.
Hence, culpā-tus, a, um, P. a.
- A. Worthy of reproach, blamable: Paris, Verg. A. 2, 602: culpatius esse arbitror, Gell. 11, 7, 1.
- B. Corrupted, spoiled: vinum, Macr. S. 7, 6.
cultē, adv., v. colo, P. a. fin.
cultello, no perf., ātum, 1, v. a. [cultellus].
- I. To make in the shape of a knife: spinam dorsi, Plin. 8, 25, 38, § 91; 32, 2, 5, § 13 Sillig N. cr.
- II. To level land by the coulter, Front. Limit. p. 43 Goes.
* cultellŭlus, i, m. dim. [cultellus], a little knife, Sol. 38.
cultellus, i, m. dim. [culter], a small knife.
- I. Prop., Varr. R. R. 1, 69, 2; id. Fragm. ap. Non. p. 195, 18; Hor. Ep. 1, 7, 51; Plin. 12, 25, 54, § 115 al.
- II. Lignei, wooden pegs or pins, Vitr. 7, 3.
culter, tri, m. [kindr. with Sanscr. kar, to wound, kill; cf. per-cello, clades].
- I. Orig. a plough-coulter, ploughshare, Plin. 18, 18, 48, § 171 sq.
- II. In gen., a knife; so a vintner’s knife, Col. 4, 25, 2; 12, 45, 4; a butcher’s knife, Plaut. Rud. 1, 2, 46; Liv. 3, 48, 5: qui ad cultrum bovem emunt, i. e. for slaughter, Varr. R. R. 2, 5, 11; Suet. Tib. 25; Scrib. Comp. 13; a razor: cultros metuens tonsorios, Cic. Off. 2, 7, 25: cultrum tonsorium super jugulum meum posui, Petr. 108, 11; Plin. 7, 59, 59, § 211; a hunting-knife, Petr. 40; Suet. Aug. 19; id. Claud. 13; a cook’s knife, Plaut. Aul. 3, 2, 3; Varr. ap. Non. p. 195, 16: tympanum versatile, in cultro collocatum, placed on the edge, on the small side, perpendicularly, Vitr. 10, 14; in the same sense: in cultrum collocare, id. 10, 10.
Prov.: sub cultro, under the knife, i. e. in extreme peril or distress, Hor. S. 1, 9, 74.
‡ cultĭcŭla fusticulus quidam ligneus in sacris dicebatur, Paul. ex Fest. p. 50, 9 Müll., where Lind. reads culcitula.
cultĭo, ōnis, f. [1. colo].
- I. Agri, a cultivation, preparation of ground, agriculture, Cic. Sen. 16, 57; id. Verr. 2, 3, 97, § 226 (others, less correctly, agricultio in one word; v. agricultio): cultionis labor, Ambros. Fug. Saec. 8, 49.
- II. (In acc. with colo, II. B.) Veneration, reverence, Arn. 4, p. 146; 5, p. 178.
cultor, ōris, m. [1. colo].
- I. Prop., one who bestows care or labor upon a thing, an elaborator, cultivator, etc.: agrorum, Liv. 2, 34, 11; 4, 25, 4: agri, id. 40, 29, 3; cf. agricultor: virentis agelli, Hor. A. P. 117: terrae, Cic. N. D. 2, 39, 99: vitis, a vine-dresser, id. Fin. 5, 14, 40: alveorum, a bee-master, apiarist, Col. 9, 3, 1.
Poet., of a bullock: pauperis agri, Ov. F. 5, 515.
- b. Absol., a cultivator or tiller of land, a husbandman, planter, Sall. J. 46, 5; Liv. 21, 34, 1; 28, 11, 9; Quint. 2, 19, 2; Verg. A. 8, 8; Ov. M. 1, 425: cultores (opp. oppidani), countrymen, Tac. A. 12, 55; cf. id. H. 2, 87.
- B. Meton. (acc. to colo, I. B.), an inhabitant, a dweller: ejus terrae, Sall. J. 17, 7: collis ejus (sc. Janiculi), Liv. 24, 10, 12; cf.: collis Heliconii, Cat. 61, 1: Cupua Tuscis veteribus cultoribus adempta, Liv. 28, 28, 6: nemorum, Verg. G. 1, 14; 2, 114; cf.: antiqui (Capuae), Liv. 7, 38, 5: (insularum), id. 22, 31, 3: caeli (Juppiter), Plaut. Am. 5, 1, 13: Euboicus tumidarum aquarum, Ov. M. 14, 4.
- II. Trop. (acc. to colo, II. A. and B.).
- A. A fosterer, supporter: bonorum (with fautor), Liv. 9, 46, 13: fidissimus imperii Romani (Hiero), id. 26, 32, 4: juvenum, a tutor, teacher, Pers. 5, 63: veritatis, fraudis inimici, Cic. Off. 1, 30, 109; cf. aequi, Ov. M. 5, 100: juris et aequarum legum, Mart. 10, 37, 1: amicitiae, Liv. 25, 28, 8; Mart. 9, 84, 4.
- B. A worshipper, reverencer: deorum, Hor. C. 1, 34, 1: numinis, Ov. M. 1, 327: diligentissimus religionum, Liv. 5, 50, 1.
Also absol., Verg. A. 11, 788.
Hence, in later relig. lang., a priest of some deity: deūm matris, a priest of Cybele, Suet. Oth. 8; cf. Inscr. Orell. 938; 1578.
cultrārĭus, ii, m. [culter], a slayer of the victim (for sacrifice), Suet. Calig. 32; Inscr. Orell. 4175.
* cultrātus, a, um, adj. [culter], knifeshaped: folia, Plin. 13, 4, 7, § 30.
cultrix, īcis, f. [cultor].
- I. Prop., she who labors at or cares for a thing: earum rerum quas terra gignit … augendarum et alendarum quandam cultricem esse, quae sit scientia atque ars agricolarum, Cic. Fin. 5, 14, 39.
- B. A female inhabitant: nemorum Latonia virgo, Verg. A. 11, 557; cf.: montibus Idri (Diana), Cat. 64, 300 Sillig N. cr.: collis (Janiculi) haec aetas, Ov. F. 1, 245.
- 2. Poet., transf., of things as subjects: foci secura patella, Pers. 3, 26.
- II. Trop., a female worshipper: deorum montium, Lact. Mort. Pers. 11.
cultūra, ae, f. [1. colo].
- I. A cultivating, care, cultivation: agri, Varr. R. R. 2, praef. § 4; Cic. Sen. 15, 54; Suet. Aug. 42 al.: agelli, Lucr. 5, 1366; cf. Cic. Agr. 2, 30, 83; 2, 35, 94; id. Fl. 29, 71, and agricultura: vitis, id. Fin. 5, 14, 39.
In plur.: agri culturas docuit usus, Lucr. 5, 1447.
- b. Absol., agriculture, tillage, husbandry, in the broadest sense (cf. agricola), Varr. R. R. 1, 18; 1, 7; Quint. 10, 2, 2; Hor. C. 3, 24, 14.
In plur., of the several parts of husbandry, Col. 11, 1, 30; 11, 2, 3.
- II. Trop.
- A. Care, culture, cultivation: cultura animi philosophia est, Cic. Tusc. 2, 5, 13 (v. the figure in connection); so absol.: culturae patientem commodare aurem, Hor. Ep. 1, 1, 40.
- B. An honoring: potentis amici, i. e. a courting, flattering, Hor. Ep. 1, 18, 86.
- 2. Of religious worship (late Lat.): Dei, Lact. 5, 7 al.; Tert. Apol. 21.; Lampr. Heliog. 3 fin.
1. cultus, a, um, Part. and P. a., from 1. colo.
2. cultus, ūs, m. [1. colo].
- I. Prop., a laboring at, labor, care, cultivation, culture (rare): quod est tam asperum saxetum, in quo agricolarum cultus non elaboret? Cic. Agr. 2, 25, 66: agricolae, id. Leg. 1, 1, 1: agrorum, Liv. 4, 12, 7; Quint. prooem. § 26; cf. id. 8, 3, 75: (oves) neque sustentari neque ullum fructum edere ex se sine cultu hominum et curatione possent, Cic. N. D. 2, 63, 158; cf.: cultus et curatio corporis, id. ib. 1, 34, 94: omnis cultus fructusque Cereris in iis locis interisse, id. Verr. 2, 4, 51, § 114.
- II. Trop.
- A. In gen. (also rare), training, education, culture: malo cultu corruptus, Cic. Part. Or. 26, 91: animi, mental discipline, id. Fin. 5, 19, 54; cf.: recti cultus pectora roborant, Hor. C. 4, 4, 34; id. Ep. 2, 2, 123: litterarum, Just. 9, 8, 18; Gell. 14, 6, 1: quos (barbaros reges) nulla eruditio, nullus litterarum cultus imbuerat, Sen. Ira, 3, 17, 1: quid tam dignum cultu atque labore ducamus (sc. quam vocem)? Quint. 2, 16, 17.
- B. In partic.
- 1. An honoring, reverence, adoration, veneration: philosophia nos primum ad deorum cultum erudivit, Cic. Tusc. 1, 26, 64; id. Inv. 2, 53, 161; Ov. M. 2, 425: exquisitus religionis cultus, Val. Max. 5, 2, 1; 4, 4, 4.
In plur.: justis ac piis, Lact. 4, 3: de adventu regis et cultu sui, Tac. A. 2, 58.
Far more freq. and class. in prose and poetry,
- 2. Care directed to the refinement of life (opp. to a state of nature), i. e. arrangements for living, style, manner of life, culture, cultivation, elegance, polish, civilization, refinement, etc.: homines a ferā agrestique vitā ad humanum cultum civilemque deducere, Cic. de Or. 1, 8, 33; cf.: eadem mediocritas ad omnem usum cultumque vitae transferenda est. id. Off. 1, 39, 140: (Belgae) a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, Caes. B. G. 1, 1; cf. id. ib. 1, 31; Verg. A. 5, 730; and in plur.: cultusque artesque virorum, Ov. M. 7, 58: liberalis, Liv. 45, 28, 11: humilis, id. 1, 39, 3: agrestis et rusticus, id. 7, 4, 6; cf. feri, Hor. C. 1, 10, 2: multas (artes) ad animorum corporumque cultum … invexit, Liv. 39, 8, 3: regio victu atque cultu aetatem agere, Sall. C. 37, 6; so with victus, Cic. Fam. 9, 3, 1; Caes. B. G. 6, 24; Nep. Alcib. 11, 4 al.; cf. of improvement, cultivation of mind: animi cultus ille erat ei quasi quidam humanitatis cibus, Cic. Fin. 5, 19, 54: non mores patrios solum, sed etiam cultum vestitumque mutavit, Nep. Paus. 3, 1.
In a bad sense, luxury, voluptuousness, wantonness: libido stupri, ganeae ceterique cultūs non minor incesserat, sensual indulgences, Sall. C. 13, 3; cf.: cultus ac desidia imperatoris, Liv. 29, 21, 13.
- b. Transf., of ornaments of style: in verbis effusiorem, ut ipsi vocant, cultum adfectaverunt, Quint. 3, 8, 58; so id. 2, 5, 23; 10, 1, 124 al.
- 3. Style of dress, external appearance, clothing, dress, garb, apparel, attire; esp. ornament, decoration, splendid dress, splendor (so most freq.): aequato omnium cultu, Liv. 34, 4, 12: pastoralis, Vell. 1, 2: quam maxime miserabilis, Sall. J. 33, 1; Tert. Hab. Mul. 3: regius, Nep. Dat. 3, 1: militaris, Liv. 29, 19, 11: incinctus Gabino cultu, id. 10, 7, 3: justo mundior, id. 8, 15, 7: amoenior, id. 4, 44, 11 et saep.; Vell. 2, 40; Quint. 8, prooem. § 20; Suet. Caes. 44 et saep.; Hor. C. 1, 8, 16; 4, 9, 15; Ov. M. 3, 609 et saep.
cŭlullus, i, m. (acc. to Acro upon Hor. C. 1, 31, 11, orig. a sacrificial vessel for liquids; later, in gen.), a drinking-vessel, beaker, goblet, cup, bowl, Hor. l. l.; id. A. P. 434.
cūlus, i, m. [perh. kindr. with κοῖλος, of a curving form; cf. 1. anus], the posteriors, fundament, Cat. 23, 19; 33, 4; 97, 2; Mart. 3, 98, 1.