Lewis & Short

No entries found. Showing closest matches:

consŭē-făcĭo, fēci, factum, 3 (in Ter. Ad. 1, 1, 29; 1, 1, 49, and 3, 3, 60, consue feci, consue facere, consue facio, acc. to Lachm. ad Lucr. p. 409), v. a. [consueo], to accustom one to a thing, to inure, habituale (rare, and mostly ante-class. for the class. assuefacio).

        1. (α) With ut or ne, Varr. R. R. 3, 9, 15; in tmesis: consue quoque faciunt, ut, etc., id. ib. 2, 9, 13: ea ne me celet, consuefeci filium, Ter. Ad. 1, 1, 29.
        2. (β) With inf.: consuefacere filium, Suā sponte recte facere, Ter. Ad. 1, 1, 49; so, Gaetulos, ordines habere, signa sequi, etc., * Sall. J. 80, 2.
        3. * (γ) Absol.: nil praetermitto, consuefacio, Ter. Ad. 3, 3, 60.
        4. * (δ) Pass. with dat.: consuefieri alicui rei, Jul. Val. Rer. Gest. Alex. M. 3, 18.

con-sŭĕo, ēre, v. a., to be accustomed, be wont, acc. to Charis. p. 224 P.; Prisc. p. 885 ib. (for consuemus in Prop.; v. consuesco init.).

consŭesco, suēvi, suētum, 3 (in the tempp. perff. the sync. forms prevail: consuesti, consuestis, consuerunt; consueram, etc.; consuero, etc.; consuerim, etc.; consuessem, etc.; consuesse. Thus also consuēmus = consuevimus, Prop. 1, 7, 5), v. a. and n.

  1. I. Act., to accustom, inure, habituate a person or thing (ante-class. and postAug.): tum bracchia consuescunt firmantque lacertos, Lucr. 6, 397: juvencum plostro aut aratro, Col. 6, 2, 9: vitem largo umori, id. Arb. 1, 5: semina falcem pati, Plin. 17, 10, 14, § 70; in perf. part. pass. (mostly poet.): qui consuetus in armis Aevom agere, Pac. ap. Cic. Tusc. 2, 21, 48 (Trag. Rel. v. 261 Rib.): gallus auroram vocare, Lucr. 4, 713; so with inf., id. 5, 209; 6, 788: consueta domi catulorum blanda propago, id. 4, 997 Lachm. N. cr.: copias habebat in Galliā bellare consuetas locis campestribus, Auct. B. Afr. 73, 2: quibus consueti erant uterque agrestibus ferramentis, Liv. 1, 40, 5: socors genus mancipiorum otiis, campo consuetum, Col. 1, 8, 2: proinde ut consuetus antehac, Plaut. Stich. 5, 5, 18: populus si perperam est consuetus, etc., Varr. L. L. 9, § 5 Müll.: grex comparatus ex consuetis unā (capellis), those accustomed to one another, id. R. R. 2, 3, 2.
    Far more freq. in all periods,
  2. II. Neutr.
    1. A. To accustom one’s self; and (esp. freq.) in temp. perf. (to have accustomed one’s self, i. e.), to be accustomed, to be wont; constr. in gen. with the inf., rarely absol., with ad, the dat., or abl.
          1. (α) With inf.: disjungamus nos a corporibus, id est, consuescamus mori, Cic. Tusc. 1, 31, 75: versus multos uno spiritu pronuntiare, id. de Or. 1, 61, 261: cum minus idoneis (verbis) uti consuescerem, id ib. 1, 34, 154; 1, 22, 99: alils parere suā vo luntate, id. Inv. 1, 2, 3: qui mentiri solet pe jerare consuevit, id. Rose. Com. 16, 46: paulatim Rhenum transire, etc., Caes. B. G. 1, 33: in Britanniam navigare, id. ib. 3, 8: obsides accipere, non dare, id. ib. 1, 14: quo magno cum periculo mercatores ire consuerant, id. ib. 3, 1: quem ipse procuratorem relinquere antea consuesset, Cic. Quint. 28, 87: consuesso deos immortaleshis secundiores interdum res concedere, quos, etc., Caes. B. G. 1, 14 et saep.: quam rem pro magnis hominum officiis consuesse tribui docebat, id. ib. 1, 43: qui reges consueris tollere, Hor. S. 1, 7, 34: mulier quae cum eo vivere consuerat, Nep. Alcib. 10, 6; Cels. 6, 6, 8; Suet. Tit. 34; id. Ner. 12.
            Sometimes with ellips. of inf. (cf. β infra): quin eo (equo) quo consuevit libentius utatur (sc. uti), Cic. Lael. 19, 68: eo die quo consuerat intervallo hostes sequitur (sc. sequi), Caes. B. G. 1, 22.
            Impers. (rare): sicuti in sollemnibus sacris fieri consuevit, is wont, Sall. C. 22, 2.
          2. (β) Absol.: bene salutando consuescunt, Plaut. As. 1, 3, 69 (cf. adsuescunt, id. ib. 1, 3, 65): pabulum quod dabis, amurcā conspergito, primo paululum, dum consuescant, postea magis, Cato, R. R. 103: adeo in teneris consuescere multum est, Verg. G. 2, 272.
            Usu. with adv. of manner or time: si liberius, ut consuesti, agendum putabis, Cic. Fam. 5, 12, 4: ut consuevi, Caes. ap. Cic. Att. 9, 16, 3: ut consuemus, Prop. 1, 7, 5: sicut consuerat, Suet. Caes. 73: quo minus pro capite et fortunis alterius, quemadmodum consuerunt, causam velint dicere, Cic. Rosc. Am. 2, 5; id. Off. 2, 15, 55.
            In Gr. attraction: cum scribas et aliquid agas eorum, quorum consuesti, gaudeo, Lucceius ap. Cic. Fam. 5, 14, 1.
          3. (γ) With ad: ad aciem justam, Quint. 2, 10, 8.
          4. (δ) With abl.: quae (aves) consuevere libero victu, Col. 8, 15 fin.; so id. 8, 13, 1; 10, 153.
            (ε) With dat.: ne gravissimo dolori timore consuescerem, Plin. Ep. 8, 23, 8.
    2. B. To have carnal in tercourse with, to cohabit with, in an honorable, or more freq. in a dishonorable sense (freq. and class.); with aliquā or aliquo, with or without cum, Plaut. Cist. 1, 1, 89: quid illiqui illā consuevit prior? Ter. Ad. 4, 5, 32: quācum tot consuesset annos, id. Hec. 4. 1, 40: mulieres quibuscum iste consuerat, Cic. Verr. 2, 5, 12, § 30; Plaut. Am. 5, 1, 70; Caecil. ap. Gell. 2, 23, 10; cf. in a double sense, Plaut. As. 3, 3, 113; id. Capt. 4, 2, 88.
      Hence, consŭētus (in the poets trisyl.), a, um, P. a.; of inanim. things which one is accustomed to, commonly employs, uses, possesses, etc., used, accustomed; usual, ordinary, wonted, customary (mostly poet.; not in Cic.): amor, Ter. And. 1, 1, 108: antra, Verg. G, 4, 429: cubilia, Ov. M. 11, 259: lectus, id. Tr. 3, 3, 39: in auras, id. M. 2, 266: pectora, id. ib. 13, 491: canistris, * Juv. 5, 74: finis, Ov. H. 20, 242 al.: labores, pericula, Sall. J. 85, 7: libido, id. ib. 15, 3: numerus, Vulg. Exod. 5, 18; id. Num. 16, 29.
      Sup.: consuetissima cuique Verba, Ov. M. 11, 638.
      * Adv.: consŭētē, in the usual manner, according to custom: suscipere pabulum, Amm. 23, 2, 8.

consú̆ētē, adv., v. consuesco fin.

consŭētĭo, ōnis, f. [consuesco, II. B.], carnal intercourse: clandestina, Plaut. Am. 1, 2, 28; cf. Paul. ex Fest. p. 61, 4 Müll.; Don. ad Ter. Ad. 4, 5, 32.

consŭētūdĭnārĭus, a, um, adj. [consuetudo], customary, ordinary, usual (late Lat.): portitor. Sid. Ep. 7, 11: carnes, Salv. Gub. Dei. 6, p. 219 al.
Adv.: consŭētū-dĭnārĭē, in the usual manner, Cassiod. Var. 12, 2 fin.

consŭētūdo, ĭnis, f. [consuesco].

  1. I. A being accustomed, custom, habit, use, usage.
    1. A. In gen. (very freq. in all periods, esp. in prose): exercitatio ex quā consuetudo gignitur, Cic. de Or. 2, 87, 358: dicuntconsuetudine quasi alteram naturam effici, id. Fin. 5, 25, 74: ad parentium consuetudinem moremque deducimur, id. Off. 1, 32, 118; id. Mil. 1, 1; id. Clu. 38, 96: majorum, id. Div. in Caecil. 21, 67; cf. id. ib. 2, 5: Siculorum ceterorumque Graecorum, id. Verr. 2, 2, 52, § 129; id. de Or. 2, 3, 13; Caes. B. G. 1, 45; cf. id. ib. 1, 43: eorum dierum, id. ib. 2, 17: non est meae consuetudinis rationem reddere, etc., Cic. Rab. Perd. 1, 1: con suetudo mea fert, id. Caecin. 29, 85: consuetudinem tenere, etc., id. Phil. 1, 11, 27: haec ad nostram consuetudinem sunt levia, Nep. Epam. 2, 3: contra morem consuetudinemque civilem aliquid facere, Cic. Off. 1, 41, 148: quod apud Germanos ea consuetudo esset, ut, etc., Caes. B. G. 1, 50; cf. with ut, id. ib. 4, 5: cottidianae vitae, Ter. Heaut. 2, 3, 42: virtutem ex consuetudine vitae sermonisque nostri interpretemur, Cic. Lael. 6, 21; cf.: vitae meae, id. Rab. Perd. 1, 2; and sermonis, id. Fat. 11, 24; Quint. 1, 6, 45: communis sensūs, Cic. de Or. 1, 3, 12: jam in proverbii consuetudinem venit, id. Off. 2, 15, 55: victūs, id. Att. 12, 26, 2; Caes. B. G. 1, 31: otii, Quint. 1, 3, 11 al.: peccandi, Cic. Verr. 2, 3, 76, § 176; Quint. 7, 2, 44: splendidior loquendi, Cic. Brut. 20, 78: loquendi, Quint. 1, 6, 43; 11, 1, 12: dicendi, Cic. Mur. 13, 29; Quint. 2, 4, 16: docendi, id. 2, 5, 2: vivendi, id. 1, 6, 45: immanis ac barbara hominum immolandorum, Cic. Font. 10, 21; cf.: classium certis diebus audiendarum, Quint. 10, 5, 21 al.: indocta, Cic. Or. 48, 161: mala, * Hor. S. 1, 3, 36: assidua, Quint. 1, 1, 13: longa, id. 2, 5, 2: vetus, id. 1, 6, 43: communis, id. 11, 1, 12; 12, 2, 19: vulgaris, id. 2, 13, 11; Cic. de Or. 1, 58, 248: bene facere jam ex consuetudine in naturam vortit, Sall. J. 85, 9: omnia quae in consuetudine probantur, generally, Cic. Ac. 2, 24, 75: negant umquam solam hanc alitem (aquilam) fulmine exanimatam. Ideo armigeram Jovis consuetudo judicavit, the general opinion, Plin. 10, 3, 4, § 15.
          1. (β) With prepp., ex consuetudine, pro consuetudine, and absol. consuetudine, according to or from custom, by or from habit, in a usual or customary manner, etc.: Germani celeriter ex consuetudine suā phalange factā impetus gladiorum exceperunt, Caes. B. G. 1, 52; so with ex, Sall. J. 71, 4; 85, 9; Quint. 2, 5, 1; Suet. Ner. 42 al.: pro meā consuetudine, according to my custom, Cic. Arch. 12, 32: consuetudine suā Caesar sex legiones expeditas ducebat, Caes. B. G. 2, 19; 2, 32: consuetudine animus rursus te huc inducet, Plaut. Merc. 5, 4, 41: huc cum se consuetudine reclinaverunt, Caes. B. G. 6, 27 fin.; so id. ib. 7, 24, 2; Sall. J. 31, 25 al.
            Less freq.: praeter consuetudinem, contrary to experience, unexpectedly (opp. praeter naturam), Cic. Div. 2, 28, 60: plures praeter consuetudinem armatos apparere, contrary to custom, Nep. Hann. 12, 4; cf.: contra consuetudinem, Cic. Off. 1, 41, 148: supra consuetudinem, Cels. 2, 2.
    2. B. Esp.
      1. 1. Customary right, usage as a common law: (jus) constat ex his partibus: naturā, lege, consuetudine, judicatoconsuetudine jus est id, quod sine lege aeque ac si legitimum sit, usitatum est, Auct. Her. 2, 13, 19; Cic. Inv. 2, 54, 162: consuetudine jus esse putatur id, quod voluntate omnium sine lege vetustas comprobavit, id. ib. 2, 22, 67; Varr. ap. Serv. ad Verg. A. 7, 601; Cic. Caecin. 8, 23; id. Div. in Caecil. 2, 5; Dig. 1, 3, 32.
      2. 2. In gram. (instead of consuetudo loquendi; cf. supra), a usage or idiom of language, Varr. L. L. in 8th and 9th books on almost every page; Cic. Or. 47, 157; Quint. 1, 6, 3; 1, 6, 16; 2, 5, 2.
        Hence,
      3. 3. In Col. for language in gen.: consuetudini Latinae oeconomicum Xenophontis tradere, Col. 12, praef. § 7: nostra (opp. Graeca), id. 6, 17, 7.
  2. II. Social intercourse, companionship, familiarity, conversation (freq. and class; in an honorable sense most freq. in Cic.).
    1. A. In gen.: (Deiotarus) cum hominibus nostris consuetudines, amicitias, res rationesque jungebat, Cic. Deiot. 9, 27; so in plur.: victūs cum multis, id. Mil. 8, 21; and in sing.: victūs, id. Or. 10, 33: domesticus usus et consuetudo est alicui cum aliquo, id. Rosc. Am. 6, 15; cf. id. Fam. 13, 23, 1: consuetudine conjuncti inter nos sumus, id. Att. 1, 16, 11: consuetudine ac familiaritate, id. Quint. 3, 12; so with familiaritas, id. Fam. 10, 3, 1: dare se in consuetudinem, id. Pis. 28, 68: insinuare in alicujus consuetudinem, id. Fam. 4, 13, 6; cf.: immergere se in consuetudinem alicujus, id. Clu. 13, 36: epistularum, epistolary correspondence, id. Fam. 4, 13, 1: nutrimentorum, community, Suet. Calig. 9.
    2. B. In partic., intercourse in love, in an honorable, and more freq. in a dishonorable sense, a love affair, an amour, love intrique, illicit intercourse, Ter. And. 3, 3, 28; id. Hec. 3, 3, 44; Suet. Tib. 7; id. Ner. 35; Ter. And. 1, 1, 83; 1, 5, 44; 2, 6, 8; Liv. 39, 9, 6 and 7; Quint. 5, 11, 34; Suet. Tit. 10 al.
      So also freq.: consuetudo stupri, Sall. C. 23, 3; Suet. Calig. 24; id. Oth. 2; Curt. 4, 10, 31.

consŭētus, a, um, Part. and P. a., v. consuesco fin.